Dwa wegetarianizmy Władysława Reymonta – obraz wegetarianizmu i wegetarian w Ziemi obiecanej i Chłopach
Abstrakt
Temat dobrowolnej rezygnacji z mięsa jest obecny w dwóch najważniejszych powieściach Reymonta: Chłopach i Ziemi Obiecanej. W pierwszej wegetarianizm jest praktykowany przez Rocha, wędrownego nauczyciela i propagatora polskiego patriotyzmu wśród mieszkańców wsi. Z kolei w Ziemi obiecanej fabrykanta Hermana Bucholca za pomocą diety wegetariańskiej leczy doktor Hamerstein.
Artykuł przedstawia analizę fragmentów tekstów, w których wspomniana zostaje decyzja o rezygnacji ze spożywania mięsa. Pozwala to zauważyć różnorodność powodów stosowania diety wegetariańskiej przez postaci Reymonta. W przypadku Bucholca jedyną motywacją wydaje się konieczność wynikła z pogorszenia zdrowia, ale już pobudki, którymi kieruje się Roch, mogą mieć bardziej skomplikowane podłoże. Tadeusz Budrewicz jako przyczynę wegetarianizmu bohatera Chłopów zaproponował przynależność do wyznania mariawickiego.
Artykuł bada również biografię Reymonta i jego związki z wegetarianizmem. Noblista prywatnie przyjaźnił się z Józefem Drzewickim, lekarzem promującym jarstwo, który mógł być inspiracją dla Hamersteina. Wegetarianizm był również popularny wśród niektórych politycznych grup jako sposób na odbudowanie, fizycznie i duchowo, narodu polskiego. Właśnie taka motywacja może stać za rezygnacją Rocha z jedzenia mięsa.
Słowa kluczowe
Wegetarianizm; Reymont; nacjonalizm; Ziemia Obiecana; Chłopi
Bibliografia
Budrecka, Aleksandra. „Zagadnienie natury i cywilizacji w twórczości Reymonta”. Prace Polonistyczne / Studies in Polish Literature, no. 24 (1968): 43–61.
Budrewicz, Tadeusz. „Status Rocha w »Chłopach«”. W „Wskrzesić choćby chwilę”. Władysława Reymonta zmagania z myślą i formą, red. Mateusz Bourkane, Radosław Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Sell, Marek Wedemann, 169–187. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2017.
Drzewiecki, Józef. Mięso czy pokarmy roślinne? Wskazówki dyetetycznego odżywiania się. Warszawa: Rubieszewski i Wrotnowski, 1898.
Koc, Barbara. Reymont. Opowieść biograficzna. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1973.
Kotowski, Witold. Pod wiatr. Młodość Reymonta. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1979.
Litwinowicz-Droździel, Małgorzata. Zmiana, której nie było: trzy próby czytania Reymonta. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019.
Mętrak-Ruda, Natalia. Warzywa zjedz, mięso zostaw. Krótka historia wegetarianizmu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2022.
Moes-Oskragiełło, Konstanty. Jarstwo i wełniarstwo w dziejach Słowiańszczyzny. Warszawa: St. Niemiera, 1888.
Piechota, Dariusz. „Przestrzeń Łodzi w zwierciadle dyskursu toksyczności. Na marginesie Ziemi obiecanej Władysława Stanisława Reymonta”. Humanistyka i Przyrodoznawstwo, nr 26 (2021): 113–130. https://doi.org/10.31648/hip.6757.
Pigoń, Anna. „Wegetarianizm w stowarzyszeniu Eleusis. Historia, konteksty, funkcje”. W (Nie)smak w tekstach kultury XIX–XXI wieku, red. Barbara Zwolińska, 85–95. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019.
Podgórska, Teresa. Stowarzyszenie Patriotyczno-Religijne „Eleusis” w latach 1902–1914. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1999.
Rauszer, Michał. Ludowy antyklerykalizm. Nieopowiedziana historia. Kraków: Znak, 2023.
Reymont, Władysław Stanisław. Chłopi. T. 1–2. Oprac. Franciszek Ziejka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1999.
Reymont, Władysław Stanisław. Ziemia obiecana. Oprac. Magdalena Popiel. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2014.
Rybak, Stanisław. Mariawityzm. Studium historyczne. Warszawa: „Lege”, 1992.
Rządzik, Łukasz. „Mariawityzm jako alternatywa dla Kościoła katolickiego”. The Polish Journal of the Arts and Culture, nr 5 (2) (2013): 49–59.
Smaga, Łukasz. Konstanty Moes-Oskragiełło. Ojciec polskiego jarstwa. Kraków: nakład autora, 2017.
Świerzowska, Agata. „Wincentego Lutosławskiego jarstwo w praktyce – od doświadczeń osobistych do »programowej wstrzemięźliwości«”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, t. 84 (2022): 145–171. https://doi.org/10.12775/RDSG.2022.05.
Tarkowska, Natalia. Lecznica Narodu. Kulturotwórcza rola Zakładu Przyrodoleczniczego doktora Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie na Pokuciu (1893–1939). Kraków: Scientia Plus, 2016.
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Szkoła Doktorska Polska
https://orcid.org/0000-0003-0400-4546
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
