Rządy systemów techniki i algorytmów a problem odpowiedzialności moralnej
(Artykuł w języku angielskim/A research article in English)
Abstrakt
Autor w artykule analizuje problematykę techniki w kontekście sprawowania władzy w instytucji. Obecnie władzę systemu można określić jako rządy liczb (statystyk, reguł parametryzacyjnych i procedur), opartych na bezosobowym autorytecie algorytmów. Rządów tych nie można sprawować bez odpowiednich narzędzi technicznych (maszyn) i odpowiednio zdefiniowanych reguł działania. Rządy algorytmów stanowią rozwinięcie nowożytnej koncepcji rozumu instrumentalnego nakierowanego na pragmatyzm i realizację założonych celów. W związku z regułami skuteczności w realizacji celu oczekuje się od pracowników zachowań podobnych do działania systemów technicznych i informatycznych. Na ten aspekt rozwoju techniki zwracają uwagę analizowani w artykule filozofowie zajmujący się techniką, czyli Max Horkheimer i Jacques Ellul. W przekonaniu autora artykułu rządy systemów techniki opartych na algorytmach prowadzą do zaniku odpowiedzialności moralnej pracowników instytucji. Nie dostrzegają oni swojego wpływu na skutki i politykę działań instytucji, czują się “trybami” w maszynie. Chcąc obronić idee wolnego działania człowieka w kontekście systemu technicznego opartego na algorytmach, autor artykułu odwołuje się do teorii odpowiedzialności moralnej Hansa Jonasa oraz koncepcji “anarchizmu etycznego” Emmanuela Lévinasa.
Słowa kluczowe
algorytm; system techniczny; władza; odpowiedzialność; Horkheimer; Jonas; Lévinas
Bibliografia
Arendt, Hannah. Responsibility and Judgment. Edited and with Introduction Jerome Kohn. New York: Schocken Books, 2003.
Bacon, Francis. Selected Writings of Sir Francis Bacon. New York: Franklin Library, 1982.
Bauman, Zygmunt. Modernity and Holocaust. Cambridge: Polity Press, 1989.
Critcheley, Simon. Infinitely Demanding. A Political Ethics. London: Verso, 2007.
Davis, Kevin E., Benedict Kingsbury, and Sally E. Merry. “Indicators as a Technology of Global Governance.” Journal of the Law and Society Association, vol. 46, no. 1 (March 2012), 71–104.
Dusek, Val. Philosophy of Technology. An Introduction. Oxford: Blackwell Publishing Limited Ltd., 2006.
Ellul, Jacques. The Technological Society, with an Introduction by Robert K. Merton. New York: Vintage Books, 1964.
Ellul, Jacques. Technological System. Translated by Joachim Neugroschel. New York: The Continuum Publishing Corporation, 1980.
Galloway, Alexander R. Protocol: How Control Exists after Decentralization. Cambridge: The MIT Press, 2004.
Galloway, Alexander R. Gaming: Essays on Algorithmic Culture. Electronic Mediations. Volume 18, Minneapolis–London: University of Minnesota Press, 2006.
Gehlen, Arnold. Anthropologische und sozialpsychologische Untersuchungen. Hamburg: Rowohlt Repertoire, 1986.
Gillespie, Tarleton. The Relevance of Algorithms. In: Media Technologies: Essays on Communication, Materiality, and Society, edited by Tarleton Gillespie, Pablo J. Boczkowski, and Kristen A. Foot, 167–193. Cambridge: The MIT Press, 2014.
Heidegger, Martin. The Question Concerning Technology, and Other Essays. Translated by William Lovitt. New York and London: Garland Publishing, Inc., 1977.
Horkheimer, Max. Critique of Instrumental Reason. Lectures and Essays since the End of World War II. Translated by Mathew O’Connell. New York: Seabury Press, 1974.
Iwasiński, Łukasz. “Społeczne zagrożenia danetyzacji rzeczywistości.” In: Nauka o informacji w okresie zmian: informatologia i humanistyka cyfrowa, edited by Barbara Sosińska-Kalata, Maria Przastek-Samokowa, and Zuzanna Wiorogórska, 135–147. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2016.
Jędrzejczyk, Zbigniew, Karol Kukuła, Jerzy Skrzypczyk, and Anna Walkosz. Badania operacyjne w przykładach i zadaniach. Warszawa: PWN, 2011.
Jonas, Hans. Imperative of Responsibility. In Search of an Ethics for the Technological Age. Chicago: The University of Chicago Press, 1984.
Kapuściński, Ryszard. Shah of Shahs. London: Penguin Books Ltd., 2006.
Kline, Stephen J. “What is Technology?” Bulletin of Science, Technology and Society, vol. 5, no. 3 (1985), 215–218.
Lorenzi Jean-Hervé, and Berrebi Mickaël. L’avenir de notre liberté. Paris: Groupe Eyrolles, 2017.
Lévinas, Emmanuel. Otherwise Than Being or Beyond Essence. Translated by Alphonso Lingis. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1991.
Mager, Astrid. “Algorithmic Ideology: How Capitalist Society Shapes Search Engines.” Information, Communication & Society, vol. 15, no. 5 (2012), 769–787.
Mumford, Lewis. The Myth of Machine: Technics and Human Development. New York: Harcourt Brace Jovanivich, Publishers, 1967.
Prensky, Marc. “Digital Natives, Digital Immigrants.” On the Horizon, vol. 9, no. 5 (October 2001). MCB University Press. http://www.marcprensky.com/writing/Prensky%20-%20Digital%20Natives,%20Digital%20Immigrants%20-%20Part1.pdf.
Postman, Neil. Technopoly. The Surrender of Culture to Technology. New York: Knopf Doubleday Publishing, 1992.
Seyfert, Robert, and Roberge Jonathan. Algorithmic Cultures. Essays on Meaning, Performance and New Technologies. London and New York: Routledge, 2016.
Skinner, Burruhs F. Beyond Freedom and Dignity. New York: Knopf Doubleday Publishing, 1971.
Szpunar, Magdalena. Kultura algorytmów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2019.
Taylor, Charles. Modern Social Imaginaries. Durham and London: Duke University Press, 2004.
Wojewoda, Mariusz. “Narratives about Cyborgization in the Context of Technoevolution.” Logos i Ethos, vol. 52 (2020), 11–32.
Zuboff, Shoshana. The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power. New York: Hachette Book Group, Inc., 2019.
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0003-0732-7500
Miejsce pracy: Uniwersytet Śląski w Katowicach, WNS, kierwnik Zakładu Antropologii Filozoficznej i Kognitywistyki. Zainteresowania naukowe: etyka, etyki stosowane, neuroetyka, aksjologia, filozofia techniki. Uczestnik i członek Rady Naukowej międzynarodowej grupy naukowej CULTMEDIA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
