Sumienie maszyny? Sztuczna inteligencja i problem odpowiedzialności moralnej
(Artykuł w języku angielskim/A research article in English)
Abstrakt
Przyspieszający postęp w dziedzinie inteligentnych technologii rodzi nowe wyzwania etyczne, z którymi w dłuższej lub krótszej perspektywie ludzkość będzie musiała się zmierzyć. Nieuniknionym elementem owego postępu jest rosnąca autonomia w zakresie podejmowania decyzji przez maszyny i systemy, nienadzorowane bezpośrednio przez człowieka. Co najmniej niektóre z tych decyzji będą rodzić konflikty i dylematy moralne. Już dziś warto się zastanowić nad tym, jakie środki są niezbędne, by przyszłe autonomiczne, samouczące i samoreplikujące się obiekty, wyposażone w sztuczną inteligencję i zdolne do samodzielnego działania w dużym zakresie zmienności warunków zewnętrznych, wyposażyć w specyficzny rodzaj inteligencji etycznej. Problem, z którym muszą się zmierzyć zarówno konstruktorzy, jak i użytkownicy tworów obdarzonych sztuczną inteligencją, polega na konieczności optymalnego wyważenia racji, potrzeb i interesów między obiema stronami ludzko-nieludzkiej interakcji. W sytuacji rosnącej autonomii maszyn przestaje bowiem wystarczać etyka antropocentryczna. Potrzebny jest nowy, poszerzony i zmodyfikowany model etyki, który pozwoli przewidzieć i objąć swoim zakresem dotychczas niewystępujący obszar równorzędnych relacji człowieka i maszyny. Niektórym aspektom tego zagadnienia poświęcony jest niniejszy artykuł.
Słowa kluczowe
sztuczna inteligencja, etyka, reinforcement learning, autonomia decyzyjna
Bibliografia
Asimov, Isaac. “Runaround.” In: I, Robot [The Isaac Asimov Collection ed.]. New York: Doubleday, 1950.
Bocheński, Józef. Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów. Kraków: Philed, 1994.
Bostrom, Nick. Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies. Oxford: Oxford University Press, 2014.
Cohen, Jack, Terry Pratchett, and Ian Stewart. The Science of Discworld. London: Ebury Press, 1999.
Fry, Hannah. ‘Hello World. How to Be Human in the Age of the Machine. New York–London: W. W. Norton & Co., 2018.
Heidegger, Martin. The Question Concerning Technology. In: The Question Concerning Technology and Other Essays. Translated by William Lovitt. New York & London: Garland Publishing, Inc., 1977.
Huizinga, Johann. Homo Ludens. A Study of the Play-Element in Culture. London, Boston and Henley: Routledge & Kegan Paul, 1938.
Kasperski, Marek Jan. Sztuczna inteligencja. Droga do myślących maszyn. Gliwice: Helion, 2003.
Miller, Martin. The True ‘Drama of the Gifted Child’. Translated by Barbara Rogers and Rebecca Peterson. Published April 13th 2018, ISBN: 1980668949. Kindle Edition 2018.
Paczkowska-Łagowska, Elżbieta. “Wstęp.” In: Helmuth Plessner, Władza a natura ludzka. Esej o antropologii światopoglądu historycznego. Translated by Elżbieta Paczkowska-Łagowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
Patočka, Jan. Heretical Essays in the Philosophy of History. Translated by Erazim Kohak. Chicago and La Salle, IL: Open Court Publishing Company, 1996.
Plessner, Helmuth. Levels of the Organic Life and the Human: An Introduction to Philosophical Anthropology. New York: Fordham University Press, 2019.
Plessner, Helmuth. Władza a natura ludzka. Esej o antropologii światopoglądu historycznego. Translated by Elżbieta Paczkowska-Łagowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994.
Polak, Paweł, and Roman Krzanowski. “Ethics in Autonomous Robots as Philosophy in Silico: The Study Case of Phronetic Machine Ethics.” Logos i Ethos, no. 52, 2020, 33–48. https://doi.org/10.15633/lie.3576.
Tischner, Józef. Ksiądz na manowcach. Kraków: Znak, 1999.
Weinstein, Bruce. Ethical Intelligence. Five Principles for Untangling Your Toughest Problems. Novato, CA: New World Library, 2011.
Zdun, Magdalena. “Aksjologiczne uwarunkowania innowacyjności.” Opuscula Sociologica, nr 1, 15, 2016. https://doi.org/10.18276/os.2016.1-02.
“Asimov’s Three Laws of Robotics + the Zeroth Law.” In: Jeremy Norman’s History of Information 3/1942 CE. http://www.historyofinformation.com/detail.php?entryid=4108 (29.02.2020).
Cave, Stephen, Rune Nyrup, Karina Vold, and Adrian Weller. “Motivations and Risks of Machine Ethics.” Proceedings of the IEEE 2019, vol. 107. no. 3 (March 2019), 562–574, https://doi.org/10.1093/pq/pqv034 (29.02.2020).
Domański, Tomasz. “Sztuczna inteligencja pokonała arcymistrzowski program szacho-
wy. Ludziom zostało kibicowanie.” Spider’s Web, December 8, 2017. https://www.spidersweb.pl/2017/12/sztuczna-inteligencja-szachy.html (20.07.2019).
Heidegger, Martin. Letter on “Humanism.” Translated by Miles Groth. http://wagner.edu/psychology/files/2013/01/Heidegger-Letter-On-Humanism-Translation-GROTH.pdf (28.02.2020).
Hryniewicz, Wacław. “Chrześcijaństwo przed nami.” Tygodnik Powszechny, nr 28, 2000. http://www.tygodnik.com.pl/ludzie/tischner/hryniewicz.html#top (29.02.2020).
Mason, Paul. “The racist hijacking of Microsoft’s chatbot shows how the internet teems with hate.” The Guardian, March 29, 2016. https://www.theguardian.com/world/2016/mar/29/microsoft-tay-tweets-antisemitic-racism (20.07.2019).
Nadkarni, Isabel Teixeira. “Artificial intelligence: EU must ensure a fair and safe use for consumers.” News European Parliament, January 23, 2020. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200120IPR70622/artificial-intelligence-eu-must-ensure-a-fair-and-safe-use-for-consumers (29.02.2020).
O’Hare Anna. The highlights from Web Summit 2019, November 7, 2019. https://websummit.com/blog/highlights-web-summit-2019 (19.02.2020).
Piątek, Zbigniew. “Dlaczego AlphaGo Zero jest przełomem?” Industry 4.0. Portal Nowoczesnego Przemysłu, November 9, 2017. https://przemysl-40.pl/index.php/2017/11/09/alphago-zero (20.07.2019).
“What happens when you push the button?” https://www.youtube.com/watch?v=UjwLcmqZTKU (28.02.2020).
White Paper On Artificial Intelligence – A European approach to excellence and trust. Brussels February 19, 2020. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/commission-white-paper-artificial-intelligence-feb2020_en.pdf (29.02.2020).
Zagórna, Anna. “Komisja Europejska szykuje plan na SI.” SI. Sztuczna Inteligencja. February 3, 2020. https://www.sztucznainteligencja.org.pl/komisja-europejska-szykuje-plan-na-si (19.02.2020).
Zegarow, Paweł. “Biała Księga w sprawie sztucznej inteligencji.” Nask. Cyber Policy, February 27, 2020. https://cyberpolicy.nask.pl/biala-ksiega-w-sprawie-sztucznej-inteligencji (29.02.2020).
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0002-7987-168X
Profesor w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Śląskiego. Doktorat z filozofii: Uniwersytet Śląski 1986, habilitacja 1994, tytuł profesora 2005. Stypendysta Katholischer Akademischer Ausländer-Dienst, Freiburg im Breisgau 1990-91. Opublikował 4 monografie naukowe i ok. 200 artykułów w czasopismach naukowych i rozdziałów w monografiach. Zainteresowania naukowe: historia filozofii nowożytnej i współczesnej, filozofia spotkania i dialogu, fenomenologia, logiczne i filozoficzne problemy języka naturalnego, filozofia kultury, aksjologia.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
