Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji
(Esej w języku angielskim/An Essay in English)
Abstrakt
Nycz zarysowuje główne nurty Nowej Humanistyki na świecie – humanistykę cyfrową, humanistykę zaangażowaną, humanistykę kognitywną, posthumanizm, badania oparte na sztuce, a także główne debaty i nieporozumienia, które pojawiły się w ciągu ostatniej dekady w kontekście polskim. Przykładem ewolucji sposobów myślenia oraz prowadzenia badań są studia literacko-kulturowe, KTL. Skrót ten oznacza różne pojęcia, od kulturowej teorii literatury do kulturowo-tekstualnej piśmienności.
Słowa kluczowe
Nowa Humanistyka; humanistyka cyfrowa; humanistyka zaangażowana; humanistyka kognitywna; posthumanizm; badania oparte na sztuce; KTL; kulturowa teoria literatury; kulturowo-tekstualna piśmienność
Bibliografia
Baudelaire, Charles. “Spleen.” In: Les Fleurs du Mal. Paris: Gallimard, 2005.
Bielik-Robson, Agata. “Nowa Humanistyka w poszukiwaniu granic.” Teksty Drugie, no. 1 (2017).
Domańska, Ewa. “O nowej humanistyce.” Interview with Katarzyna Więckowska. Literaria Copernicana, no. 2 (2011).
Eisner, Elliot. The Enlightened Eye: Qualitative Inquiry and the Enhancement of Educational Practice. Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hall, 1998.
Esposito, Roberto. “Polityka i natura ludzka.” Translated by Katarzyna and Mateusz Burzyk. In: Pojęcia polityczne. Wspólnota, immunizacja, biopolityka. Introduction by Mateusz Burzyk. Kraków: Universitas, 2015.
Finley, Susan. “Badania posługujące się sztuką. Rewolucyjna pedagogika oparta na performansie.” Translated by Michał Podgórski. In: Metoda badań jakościowych, vol. 2.
Fogle, Nikolaus. “Manifesto for the New Humanities: A Review of Digital_Humanities.” Anne Burdick, Johanna Drucker, Peter Lunenfeld, Todd Presener, and Jeffrey Schnapp, eds. Avant, vol. IV, no. 2 (2013).
Garratt, Peter, ed. The Cognitive Humanities: Embodied Mind in Literature and Culture. London: Palgrave Macmillan, 2016.
Hastrup, Kirsten. “Social Anthropology. Towards a Pragmatic Enlightenment.” Social Anthropology, vol. 12 (2) (2005).
Hirsch Jr, E. D. Cultural Literacy: What Every American Needs to Know. New York: Vintage Books, 1988.
Ingarden, Roman. Przeżycie, dzieło, wartość. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1966.
Ingold, Tim. “‘Człowieczyc’ to czasownik.” In: Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej, edited by Michał Buchowski, Arkadiusz Bentkowski. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014.
Ingold, Tim. “Człowiek to czasownik.” Autoportret, no. 4 (2014).
Johnson, Mark. The Meaning of the Body: Aesthetics of Human Understanding. Chicago: University of Chicago Press, 2007.
Kiossev, Alexander. “Notes on Self-Colonizing Cultures.” In: After the Wall. Art and Culture in Post-Communist Europe, edited by David Elliot and Bojana Pejić. Stockholm: Moderna Museet, 1999.
Klekot, Ewa. “Rozpoznawanie topografii.” In: Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej, edited by Michał Buchowski, Arkadiusz Bentkowski. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014.
Klekot, Ewa. “Samofolkloryzacja. Współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej.” Kultura Współczesna, no. 5 (2016). https://www.etnologia.uw.edu.pl/instytut/publikacje/samofolkloryzacja-wspolczesna-sztuka-ludowa-z-perspektywy-krytyki.
Kosińska, Marta. “Między autonomią a epifanią. Art based research, badania jakościowe i teoria sztuki.” Sztuka i Dokumentacja, no. 14 (2016).
Langer, Susanne. Feeling and Form: A Theory of Art. New York: Charles Scribner’s Sons, 1953.
Latour, Bruno. “Wyrywając się snom i spekulacjom – prezentacja AIME.” Translated by Krzysztof Abriszewski. In: Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej, edited by Michał Buchowski, Arkadiusz Bentkowski. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Inowacje, 2014.
Markowski, Michał Paweł, Ryszard Nycz, eds. Kulturowa teoria literacka: główne pojęcia i problemy. Kraków: Universitas, 2006.
Miessen, Markus. The Nightmare of Participation. Cambridge, MA.: The MIT Press, 2011.
Miller, Richard E., Kurt Spellmeyer, eds. The New Humanities Reader. Stanford: Cengage Learning, 2015.
Moretti, Franco. “Conjectures on World Literature.” New Left Review, no.1 (Jan/Feb 2000).
Moretti, Franco. “More Conjectures.” New Left Review, no. 21 (Mar/Apr 2003).
Nycz, Ryszard. “Kultura jako czasownik.” Lecture, available at https://www.youtube.com./watch?v=PpiAuOxW-fzg.
Nycz, Ryszard. “Literatura: litery lektura. O tekście, interpretacji, doświadczeniu rozumie-nia i doświadczeniu czytania. Z dodaniem studium przypadku “Wagonu” Adama Ważyka.” in: Poetyka doświadczenia…, 301, ff.
Nycz, Ryszard. “Teoria literatury.” In: Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopediczny. Warszawa: PWN, 2000.
Nycz, Ryszard. Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literature. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2012.
Parker, Robert Dale. Critical Theory: A Reader for Literary and Cultural Studies. New York: Oxford University Press, 2012.
Parker, Robert Dale. How to Interpret Literature: Critical Theory for Literary and Cultural Studies. New York: Oxford University Press, 2015.
Pawlicka, Urszula. “Humanistyka: pracownia, centrum, czy laboratorium?” Teksty Drugie, no. 1 (2017).
Rakowski, Tomasz. “Sztuka w przestrzeniach wiejskich i eksperymenty etnograficzne. Pożegnanie kultury zawstydzenia: jednoczasowość, zwrot ku sobie, proto-socjologia.” Teksty Drugie, no. 4 (2016).
Saukko, Paula. “Methodologies for Cultural Studies. An Integrative Approach.” In: The SAGE Handbook of Qualitative Research. 3rd ed., edited by N. K. Denzin, Y. S. Lincoln. Thousand Oaks: Sage, 2005.
Segal, Naomi, Daniela Koleva, eds. From Literature to Cultural Literacy. London: Palgrave Macmillan, 2014.
Segal, Naomi. “Wprowadzenie.” Translated into Polish by Ewa Kołodziejczyk. Teksty Drugie, no. 1 (2017).
Sławiński, Janusz. “Teoria literatury.” In: Słownik terminów literackich, edited by Janusz Sławiński. Wrocław: Ossolineum, 1998.
Sowa, Jan. Fantamowe ciało króla. Kraków: Universitas, 2011.
Ulmer, Gregory L. Heuretics. The Logic of Invention. Baltimore–London: Johns Hopkins University Press, 1994.
Walas, Teresa, Ryszard Nycz, eds. Kulturowa teoria literatury 2: poetyki, problematyki, interpretacje. Kraków: Universitas, 2012.
Zarycki, Tomasz. Peryferie. Nowe ujęcie zależności centro-peryferyjnych. Warszawa: Scholar, 2009.
Uniwersytet Jagielloński i Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-2736-4675
Prof. zwyczajny UJ, kierownik Katedry Antropologii Literatury i Badań Kulturowych WP UJ; prof. zwyczajny IBL PAN. Teoretyk i historyk literatury i kultury. Autor ponad 200 publikacji, w tym 6 książek, promotor 26 doktoratów.
l. 2000-2010 członek CKdsS.iT.N.; 2000-2004 czł. Sekcji Nauk o Literaturze KBN; 2004-2010 członek Rady Nauki przy MNiSW; 2010-2012 członek Rady NCN (i przew. Komisji Nauk Humanistycznych, Społecznych, o Sztuce i Twórczości Artystycznej); 2012-2016 org. i kier. pięciu edycji ogólnopolskiej transdyscyplinarnej szkoły letniej dla doktorantów i przew. ogólnopolskiej konferencji kierowników filologicznych studiów doktoranckich; 2014-2016 – przew. NPRH przy MNiSW.
Obecnie m. in. czł. rzecz. PAN i czł. koresp. PAU, vice-prezes PAN Oddziału w Krakowie( II kadencja 2019-22), członek KNoL i KNoK, przewodniczący Rady Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych UJ, przewodniczący Rady Kuratorów Wydziału I PAN (2019-22), czł. Kapituły ds. Akademii Młodych Uczonych PAN (2019-22), czł. Rady Doskonałości Naukowej przy MNiSW (2019-23).
Aktualne funkcje, m.in.: kierownik kulturoznawczych studiów doktoranckich WP UJ; red. nacz. dwumiesięcznika „Teksty Drugie” (Wyd. IBL PAN); przew. Kom. Red. serii „Horyzonty Nowoczesności” (Wyd. Universitas) oraz serii „Nowa Humanistyka” (Wyd. IBL PAN), współredaktor serii „Modernizm w Polsce” (Wyd. Universitas) oraz redaktor serii „Cross-Roads. Polish Studies in Culture, Literary Theory, and History” (Peter Lang Publ. House); czł. kom. nauk. serii „Testi, Studi e Strumenti”, Ed. La Sapienza, Roma; czł. kom. nauk. czasopisma “Annali di Ca’ Foscari. Serie occidentale”, Venezia; member of the Editorial Board of the series „Polish Studies”, ASP, University of Wisconsin, Madison; czł. Rady Naukowej i czł. kom. red. serii „Biblioteka Narodowa” Zakładu Narodowego im. Ossolińskich; przew. Rady Naukowej Archiwum PAU i PAN
Nagrody i odznaczenia: nagroda im. A. Brucknera 1994; Nagroda MEN 1998, ZKZ 1998, Medal KEN 2002, trzyletnie Subsydium Profesorskie FNP (2002-2005), Nagroda Rektora UJ 2003, 2013; Nagroda PRM RP za wybitny dorobek naukowy 2003; KKOOP 2005; Laur Jagielloński 2015, Nagroda Rektora UJ 2018, Złoty Medal za Długoletnią Służbę (2018). Doktorat h.c. UO 2008.
Ostatnio opublikował: The Language of Polish Modernism, transl. by T. Bhambry, Peter Lang 2017; Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii. Pod red. P. Czaplińskiego, R. Nycza oraz D. Antonika, J. Bednarek, A. Daukszy, J. Misuny, Wyd. IBL PAN 2017; Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Wyd. IBL PAN 2017; Odkrywanie zmysłu udziału, „Teksty Drugie” nr 1/2018; The Modernist Formation of Polish Literature, w tomie: Being Poland. A New History of Polish Literature and Culture since 1918. Ed. By T. Trojanowska, J. Niżyńska, and P. Czapliński, with the assistance of. A. Polakowska, Univ. of Toronto Press 2018; Teoria w działaniu. Trzy glosy do współczesnych praktyk teoretycznych w humanistyce, w tomie: Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy. VI Światowy Kongres Polonistów. Katowice 22-25 czerwca 2016, pod red J. Tambor, Wyd. UŚ 2018; My, świadkowie, „Teksty Drugie” 3/2018, „Nesigumata asnota” na teksta i „vernostta” na interpretaciata. Za stihotvorenieto na Herbert Pan Kogito razkazava za izkusenieto na Spinoza, „Literaturen Vestnik” tom 27, Sofia 2018, Lengyel posztkolonialis es/vagy posztfuggosegi tanulmanyok, w tomie: Tavolodhatunk-e a birodalomtol? Posztkolonializmus a lengyel irodalomtudomanyban, pod red. Kocsis A., Palfalvi L, Rezbong Kiado 2018. (Źródło - UJ)
Instytut Literaturoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
http://orcid.org/0000-0003-4079-1903
Do dodania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
