Energia, praca i walka z entropią
(artykuł w języku polskim, abstrakt w języku angielskim)
Abstrakt
Projekt otrzymał finansowanie ze środków programu ramowego Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 na podstawie umowy o udzielenie dotacji nr 101007915 w ramach działania Maria Skłodowska-Curie.
Dofinansowano ze środków budżetu państwa w ramach programu „Projekty Międzynarodowe Współfinansowane".
"Energia, praca i walka z entropią"
Główna teza niniejszego artykułu jest następująca: zwyczajowe rozumienie pracy w demokracjach przemysłowych pochodzi z przestarzałych założeń teoretycznych ekonomii neoklasycznej, które podtrzymują wysoce entropijny proces gospodarczy. Określenie nowych celowości i funkcji pracy jest zatem konieczne do tego, aby przeprojektować gospodarkę, a tym samym wypracować pozytywną alternatywę dla antropocenu. Artykuł traktuje o pojęciu pracy, wprowadzonym przez Bernarda Stieglera, a także sposobie, w jaki Stiegler aktualizuje refleksję wokół pracy podjętą przez Andrégo Gorza. Kwestia pracy jest omawiana w dwóch ściśle ze sobą powiązanych kontekstach: w odniesieniu do transformacji energetycznej i w odniesieniu do nieuchronnej automatyzacji pracy. Postulując przedefiniowanie pracy poza zatrudnieniem, artykuł broni tezy, że automatyzacja, bardziej niż końcem pracy może być jej początkiem. Aby tak się stało, należy spełnić jednak dwa warunki: przedefiniować pracę poza zatrudnieniem i uspołecznić płynące z automatyzacji korzyści.
Słowa kluczowe
Bernard Stiegler; André Gorz; automatyzacja; entropia; praca; zatrudnienie; antropocen
Bibliografia
Alombert, Anne, Michał Krzykawski. “Vocabulaire de l’Internation”, Appareil, 3 lutego 2021. http://journals.openedition.org/appareil/3752.
Bailly, Francis, Giuseppe Longo. “Biological Organization and Anti-Entropy”. Journal of Biological Systems, 17 (2009), 63–96.
Balibar, Françoise. “Energie”, w: Dictionnaire d’histoire et philosophie des sciences, red. Dominique Lecourt. Paris: Quadrige/PUF, 2006.
Bendyk, Edwin. “Ekosocjalizm albo barbarzyństwo. Rozmowa z Ignacym Dudkiewiczem i Maciejem Możańskim”. Kontakt, 18 kwietnia 2021. https://magazynkontakt.pl/bendyk-ekosocjalizm-albo-barbarzynstwo/?fbclid=IwAR3q6j_bsCDhta_xo5w6cZgtiiv4OfEOPX2OvOBJ-jQhfpu-VkIcqvSsUd0.
Bergson, Henri. Energia duchowa, przeł. Krzysztof Skorulski, Piotr Kostyło. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2004.
Canguilhem, Georges. “Qu’est-ce qu’une idéologie scientifique?”, w: Ecrits d’histoire des sciences et d’épistémologie. Œuvres complètes, tome III. Paris: Vrin, 2019.
Cardon, Dominique. À quoi rêvent les algorithmes. Nos vies à l’heure des big data. Paris: Seuil, 2015.
Carnot, Sadi. Réflexions sur la puissance motrice du feu et sur les machines propres à développer cette puissance. Paris: Bachelier, libraire, 1824. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b86266609/f11.image.
Georgescu-Roegen, Nicholas. The Entropy Law and the Economic Process. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1971.
Georgescu-Roegen, Nicholas. Energy and Economic Myths: Institutional and Analytical Economic Essays. New York: Pergamon, 1976.
Gorz, André. Adieux au prolétariat. Au-delà du socialisme. Paris: Galilée, 1980.
Gorz, André. Capitalisme, socialisme, écologie. Désorientations et orientations. Paris: Galilée, 1990.
Gorz, André. Métamorphoses du travail. Critique de la raison économique. Paris: Galilée, 1988.
Gorz, André. Misères du présent: richesse du possible. Paris: Galilée, 1997.
Gorz, André. “La sortie du capitalisme à déjà commencé”. W: Ecologica. Paris: Galilée, 2008.
Graeber, David. Praca bez sensu. Teoria, przeł. Mikołaj Denderski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020.
Von Hayek, Friedrich August. Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu, przeł. Miłowit i Tomasz Kunińscy. Kraków: Arkana, 2004.
Hausner, Jerzy. Społeczna czasoprzestrzeń gospodarowania. W kierunku ekonomii wartości. Warszawa: Wydawnictwo Nieoczywiste, 2019.
Horkheimer, Max, Teodor W. Adorno. Dialektyka Oświecenia. Fragmenty filozoficzne, przeł. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo HIFiS PAN, 1994.
Kant, Immanuel. “Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie”, przeł. Tomasz Kupś,. W: Rozprawy z historii filozofii, przeł. i oprac. Translatorium Filozofii Niemieckiej Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika pod kierunkiem Mirosława Żelaznego. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2005.
Lem, Stanisław. Summa technologiae. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020.
Longo, Giuseppe, Maël Montévil, Perspectives on Organisms: Biological Time, Symmetries and Singularities. Dordrecht: Springer, 2014.
Lotka, Alfred J. “The Law of Evolution as a Maximal Principle”. Human Biology, 17 (1945), 167–194.
Marks, Karol, Fryderyk Engels. “Manifest Partii Komunistycznej”, tłumacz nieznany. W: Dzieła, tom 4. Warszawa: Książka i wiedza, 1962.
Montévil, Maël “Possibility Spaces and the Notion of Novelty: From Music to Biology”, Synthese 196, no. 11 (2019), 4555–45581. https://doi.org/10.1007/s11229-017-1668-5.
Münster, Arno. André Gorz ou le socialisme difficile. Paris: Lignes, 2008.
Nora, Simon, Alain Minc. L’informatisation de la société. Paris: La Documentation française, 1978.
OECD, “What happened to jobs at high risk of automation?”, January 2021, https://www.oecd.org/future-of-work/reports-and-data/what-happened-to-jobs-at-high-risk-of-automation-2021.pdf
Passet, René. L’économique et le vivant. Paris: Economica, 1996.
De Saussure, Ferdinand. Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. Krystyna Kasprzyk. Warszawa: PWN, 2007.
Pobłocki, Kacper. Kapitalizm. Historia krótkiego trwania. Warszawa: Bęc zmiana, 2017.
Poincaré, Henri. Nauka i Hypoteza, przeł. M. H. Horwitz. Warszawa, Lwów: Nakład Jakóba Mortkowicza, 1908. https://pl.wikisource.org/wiki/Nauka_i_Hypoteza.
Roddier, François. Thermodynamique de l’évolution. Essai de thermo-bio-sociologie. La Seyne-sur-Mer: Parole, 2012.
Sadin, Éric. La vie algorithmique. Critique de la raison numérique. Paris: L’Échappée, 2021.
Schrödinger, Erwin. Czym jest życie? Fizyczne aspekty żywej komórki oraz Umysł i materia i Szkice autobiograficzne, przeł. Stefan Amsterdamski. Warszawa, Prószyński i S-ka, 1998.
Simondon, Gilbert. L’Individuation à la lumière des notions de forme et d’information. Grenoble: Millon, 2005.
Simondon, Gilbert. “Cybernétique et philosophie”. W: Sur la philosophie (1950–1980), 35–68. Paris: PUF, 2016.
Simondon, Gilbert. “L’amplification dans les processus d’information”. W: Communication et information, 157–176. Paris: PUF, 2015.
Smith, Adam. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, ks. I, tłum. Stefan Wolff, Oswald Einfeld, Warszawa: PWN, 2008.
Stiegler, Bernard avec le Collectif Internation, eds. Bifurquer. “Il n’y a pas d’alternative”. Paris: Les liens qui libèrent, 2020.
Stiegler, Bernard. Dans la disruption. Comment ne pas devenir fou? Paris: Les liens qui libèrent, 2016.
Stiegler, Bernard. L’emploi est mort, vive le travail! Entretien avec Ariel Kyrou. Paris: Mille et une nuits, 2015.
Stiegler, Bernard. “L’ergon dans l’ère Anthropocène et la nouvelle question de la richesse”. W: Travail au XXIe siècle, red. Alain Supiot. Paris: Editions de l’Atelier, 2019.
Stiegler, Bernard. Mécréance et discrédit 1. La décadence des démocraties industrielles. Paris: Galilée, 2004.
Stiegler, Bernard. “La mécroissance et le changement de modèle industriel”. W: Pour en finir avec la mécroissance. Quelques réflexions d’Ars Industrialis, red. Bernard Stiegler, Alain Giffard, Christian Fauré. Paris: Flammarion, 2009, 13–43.
Stiegler, Bernard. The Neganthropocene, przeł. Dan Ross. London: Open Humanities Press, 2017.
Stiegler, Bernard. “Le nouveau conflit des facultés et des fonctions dans l’Anthropocène”. W: La technique et le temps. Paris: Fayard, 2018.
Stiegler, Bernard. La société automatique 1. L’avenir du travail. Paris: Fayard, 2015.
Stiegler, Bernard. Qu’appelle-t-on panser ? 2. La leçon de Greta Thunberg. Paris: Les liens qui libèrent, 2020.
Stiegler, Bernard. Ukonstytuować Europę 2. Motyw europejski, przeł. Michał Krzykawski. Kraków: Eperons-Ostrogi, 2020.
Stiegler, Bernard Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku, przeł. Michał Krzykawski. Warszawa: PWN, 2017.
Supiot, Alain. “Homo faber. Continuités et ruptures”. W: Le travail au XXI e siècle, red. Alain Supiot. Paris, Editions de l’Atelier, 2019.
Tokarczuk, Olga. Czuły narrator. Warszawa, Wydawnictwo Literackie, 2020.
Wiener, Norbert. Cybernetyka czyli sterowanie i komunikacja w zwierzęciu i maszynie, przeł. Jerzy Mieścicki. Warszawa: PWN, 1971.
Wiener, Norbert. The Human Use of Human Beings: Cybernetics and Society. Da Capo, New York, 1950.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-7992-0285
Filozof, literaturoznawca romański, tłumacz, naukowy poliamorysta. Dyrektor Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Autor wielu prac z zakresu współczesnej filozofii francuskiej, filozofii techniki, ekonomii politycznej i życia zwierzęcego.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
