Nieznośna utopijność utopizmu
Abstrakt
For an abstract in English, scroll down.
Grażyna Osika
Politechnika Śląska,
Wydział Organizacji i Zarządzania,
Katedra Stosowanych Nauk Społecznych
Nieznośna utopijność utopizmu
Abstrakt: Niniejszy artykuł jest krytycznym spojrzeniem na kategorię utopizmu, próbą odsłonięcia niemożliwych do usunięcia, ale także rozczarowujących cech, które czynią go nieefektywnym narzędziem naprawy świata. Racjonalne instrumentarium jakim dysponujemy nie jest niestety wystarczające do zaprojektowania eutopii, czyli miejsca szczęśliwego - przesądza o tym fragmentaryczność przyjmowanych punktów widzenia oraz perswazyjny charakter, konieczny przy upowszechnianiu każdej utopijnej wizji. Niniejszy artykuł proponuje zastąpienie utopijnej metodyki budowania lepszych światów tzw. inżynierią cząstkową i myśleniem w kategoriach ekotopii, czyli stopniowych, dostosowawczych zmian środowiska swojego życia. Jako punkt odniesienia autorka wykorzystuje wizje naprawy edukacji zaproponawane przez M. C. Nussbaum.
Słowa kluczowe: utopia, utopizm, ekotopia, inżynieria cząstkowa
The Unbearable Utopia of Utopianism
Abstract: The article critically examines the category of utopianism. It is an attempt to expose its both irremovable and disappointing features that make utopianism an ineffective tool to change the world for better. The rational instruments, unfortunately, are not sufficient to design a eutopia – a place of supreme happiness – because of the fragmentation of points of view taken on utopianism and its persuasive character necessary to disseminate every utopian vision. The article proposes to replace the utopian methodology for building a better world with so-called piecemeal social engineering and thinking in terms of ecotopia, that is gradual, adaptive changes in the environment of our life. The analysis includes M. C. Nussbaum’s ideas for improving educational systems.
Keywords: utopia, utopianism, ecotopia, piecemeal social engineering
Słowa kluczowe
utopia; utopizm; ekotopia; inżynieria cząstkowa
Bibliografia
Alexander Jeffrey C., Siła utopii i utopia naprawy obywatelskiej, w: Współczesne teorie socjologiczne, red. Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski, przeł. Przemysław Sadura, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 435 - 444.
Callenbach E, Ecotopia: The Notebooks and Reports of William Weston, Banyan Tree Books, Berkeley 2004.
Czajkowski Waldemar, O Pożytkach z utopii i niebezpieczeństwie utopizmu, w: Organizacje jako utopie, red. Jerzy Broda, Aldona Musiał, Jacek Rąb, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Nauki Polskiej, Zabrze 2004, s. 73 – 91.
Eco Umberto, Czytanie świata, przeł. Monika Woźniak, Znak, Kraków 1999.
Jabareen Yosef, A new conceptual framework for sustainable development, „Springer Science+Business Media”, 2008, 2008/10, 179–192.
Jelewska Agnieszka, Ekotopie. Ekspansja technokultury, Wydawnictwo UAM, Poznań 2014.
Kamińska Joanna, Nowe wspaniałe światy. Współczesne projekty doskonałego społeczeństwa, Nomos, Kraków 2012.
Levin Mark R., Amerytopia: The Unmaking in America, Threshold Editions, New York 2012.
Maj Krzysztof, Utopia czyli tam i z powrotem. O założeniach narracji eu- i dystopijnych, „WIELOGŁOS” 2014, 3/2014, nr 21, s. 37–49.
Maj Krzysztof, Allotopie – wprowadzenie do poetyki gatunku, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, 57/113, z. 1, s. 91 – 105.
Mała encyklopedia logiki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk Łódź, 1988.
Nussbaum Martha C., Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, przeł. Łukasz Pawłowski, Jarosław Kuisz, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2016.
Ogden Daniel, Sir Thomas More’s Utopia (1516) and Henry David Thoreau’s Walden (1854) as Possible Ecotopias, in: Spaces of Utopia: “An Electronic Journal”, 5/2007, s. 8-22. http://ler.letras.up.pt/uploads/ficheiros/4350.pdf (18.06.2016).
Ostasz Lech, Między realnością a utopią. W poszukiwaniu alternatywnej formy współbycia, Wydawnictwo Racjonalista.pl, Wrocław 2010.
Popper Karl R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Urok Platona, przeł. Halina Krahelska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Gilbert Rist, Urojenia ekonomii, przeł. Światosław Florian Nowicki, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2015.
Roger Scruton, Pożytki z pesymizmu i niebezpieczeństwa fałszywej nadziei, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo ZYSK I SKA, Poznań 2012.
Stefaniak Łukasz, Utopizm: źródła myślowe i konsekwencje cywilizacyjne. Wydawnictwo KUL, Lublin 2011.
Wilkinson Richard, Pickett Kate, Duch równości. Tam gdzie panuje równość, wszystkim żyje się lepiej, przeł. Paweł Listwan, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2011.
Wittgenstein Ludwig, Tractatus logico-philosophicus, przeł. Bohdan Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Gianni Vattimo, Społeczeństwo przejrzyste, przeł. M. Kamińska, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław 2006.
Zaremba Bielawski Maciej, Higieniści. Z dziejów eugeniki, przeł. Wojciech Chudoba, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2011.
Politechnika Śląska, Wydział Organizacji i Zarządzania, Katedra Stosowanych Nauk Społecznych Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
