McLuhan. Inna historia literatury
Abstrakt
Michał Larek
Zakład Literatury i Kultury Nowoczesnej
Instytut Filologii Polskiej
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
McLuhan. Another Literary History
The author of the present article revisits McLuhan’s important, albeit rarely discussed, 1962 monograph The Gutenberg Galaxy. The Making of Typographic Man, in which the father of contemporary media studies manifests himself as a literary scholar, a historian of culture and a critic of the philosophical tradition of the West. Larek re-traces the scholar’s reflection upon the impact of the civilizational transformation triggered by the invention of print not only in terms of the “literary” consequences of the birth of the idea of mechanical reproduction, but – more importantly – in terms of the change in the self-awareness of the western man. The Gutenberg Galaxy is thus an “antibook” by means of which McLuhan plays with – and challenges – patterns of thinking formed as a result of the birth of the new medium, indicating that Gutenberg’s invention has degraded awareness subjugating it to the discipline of the social machinery, whose directives it automatically carries out. Gutenberg’s man is a creator whose most important text-generating tool is montage; yet, the above notwithstanding, the reader’s interaction with a printed page, which gave birth to new formulas of philosophical doubting, underlies the evolution of contemporary criticism. Thus oriented, McLuhan’s alternative literary history avoids interpretation: pragmatic and technologically inclined, such a history understands a text as a material entity, which impacts humankind in more ways than the hermeneutic tradition of literary scholarship would be ready to admit.
Keywords: McLuhan, Gutenberg, criticism, awareness, non-hermeneutic literary history
Słowa kluczowe
McLuhan; Gutenberg; krytyka literacka; świadomość; niehermeneutyczny model historii literatury.
Bibliografia
Barbara BIEŃKOWSKA, Halina CHAMERSKA, Zarys dziejów książki, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1987.
Richard CAVELL, McLuhan in space. A cultural geography, University of Toronto Press, Toronto 2003.
Jan CŻYŻYKOWSKI, Konsolacje i utopie McLuhana, „Nowe Książki” 1975, nr 9.
Régis DEBRAY, Wprowadzenie do mediologii, przeł. A. Kapciak, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
Krzysztof LOSKA, Dziedzictwo McLuhana – między nowoczesnością a ponowoczesnością, Wydawnictwo Rabid, Kraków 2001.
Marshall McLUHAN, The Gutenberg Galaxy. The Making of Typographic Man, University of Toronto Press, Toronto 1962.
Marshall McLUHAN, Wybór pism. Przekaźniki, czyli przedłużenie człowieka. Galaktyka Gutenberga. Poza punktem zbiegu, przeł. K. Jakubowicz, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975.
Marshall McLUHAN, Wybór tekstów, red. E. McLuhan, F. Zingrone, przeł. E. Różalska, J. M. Stokłosa, Wydawnictwo Zysk i s-ka, Poznań 2001.
Dieter MERSCH, Teorie mediów, przeł. E. Krauss, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2010.
Zakład Literatury i Kultury Nowoczesnej Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu Polska
Adiunkt w Zakładzie Literatury i Kultury Nowoczesnej IFP UAM.
Redaktor „Czasu Kultury”.
Zajmuje się literaturą XX i XXI wieku, antropologią mediów i kulturą popularną. A także kryminałem.
Ostatnio opracował wraz z Jerzym Borowczykiem książkę eseistyczną Bronisława Świderskiego „Kiedy mogę zabić? Dyskusje o kulturze i przemocy”.
Obecnie pracuje nad rozprawą habilitacyjną na temat polskiej literatury XX i XXI wieku odczytywanej jako „dyskurs mediologiczny”. Pisze też inne książki, w tym kryminalne.
Na Facebooku prowadzi fanpage „Zapiski mediologiczne”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
