Rzeczywistość wirtualna jako utopia
Abstrakt
For an abstract in English, scroll down
Tadeusz Miczka
Wydział Filologiczny
Uniwersytet Śląski w Katowicach"
Rzeczywistość wirtualna jako utopia
Abstrakt: Za Łukaszem Zweiffelem przyjmuję, że rozwój najnowszych utopii – przynajmniej na razie – nierozerwalnie jest związany z ideami otwartości i nieskończoności. Dawne koncepcje utopii zamkniętych zastępowane są koncepcjami utopii otwartych, opierających się na przekonaniu o ogromnym znaczeniu ludzkiej wolności i różnorodności w kształtowaniu przyszłych społeczeństw. Genezy tego typu myślenia utopijnego upatruję w teorii i praktyce twórczej futuryzmu, w awangardzie artystycznej, która od 1909 roku wywiera ogromny wpływ nie tylko na sztukę, ale przede wszystkim na życie codzienne ludzi. Futurystyczna obsesja wolności („słowa na wolności”, „obrazy na wolności”, „dźwięki na wolności”, etc.), o której F. T. Marinetti już w 1905 roku pisał, że nie może się w pełni skonkretyzować, „gdyż posiada elastyczną rozciągłość wciąż rosnących pragnień”, upowszechnia się w technopolu, zwłaszcza w jej ostatniej fazie, opartej na dominacji wysokiej technologii. W moim wystąpieniu skupiam uwagę na symbolu tejże technologii, czyli na multimediach, które zwieńczają postęp myśli i sztuki futurystycznej w postaci takich zachowań komunikacyjnych jak nawigacja, interaktywność i wirtualizacja. Na przykładzie charakterystyki wirtualnej rzeczywistości: inkluzji obrazowej i gry Second Life, które oferują użytkownikom multimediów różne formy doświadczania pluralności, wielokierunkowości i infowolności, rozważam główne kwestie teoretyczne i praktyczne współczesnej utopistyki. Moim zdaniem rzeczywistość wirtualna sprzyja rozwojowi projektów utopijnych, ale ogranicza rozwój myślenia eutopijnego, alternatywnego wobec rzeczywistości, wciąż realistycznego, ale lepszego niż sama rzeczywistość.
Virtual Reality as Utopia
Abstract: It is assumed, following Łukasz Zweiffel’s idea, that the development of the latest utopias, at least now, is inseparably connected with the ideas of openness and infinity. Former conceptions of closed utopias are replaced by conceptions of open utopias which are based on the belief in the meaning of human freedom and the variety of ways in which future societies may be shaped. The origin of this way of utopian thinking can be found in the theory and creative practice of futurism, artistic avant-garde which since 1909 has strongly influenced not only art but also people’s everyday life. In 1905 F. T. Marinetti wrote about futuristic obsession of freedom (“words-in-freedom”) that cannot concretize fully because “it possesses flexible extension of constantly growing desires.” It becomes common in the epoch of technopoly, especially in its last phase which is marked by an expansion of high technology. The article focuses on multimedia which are the culmination of development of futuristic thought and art and take the shape of new communication behaviour such as navigation, interactivity and virtualisation. The characteristics of virtual reality (image inclusion and rules binding in Second Life game), which offers multimedia users various forms of experiencing plurality, multidirectional character and especially infofreedom, allows us to consider basic theoretical and practical issues of contemporary studies concerning utopia. According to the author, virtual reality encourages a development of utopian projects but limits a development of eutopian thinking – alternative for the reality, still realistic but yet better than the reality itself.
Keywords: utopianism, virtual reality, infoactivity
Słowa kluczowe
utopianizm; rzeczywistość wirtualna; infoaktywność
Bibliografia
Gerhard Banse, „Rzeczywistość wirtualna” i jej odniesienie do „rzeczywistości realnej”, w: Człowiek a światy wirtualne, red. Andrzej Kiepas, Mariola Sółkowska i Magdalena Wołek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009, s. 42-49.
John Perry Barlow, Deklaracja Niepodległości Cyberprzestrzeni, „Transformacje. Pismo interdyscyplinarne”, 2011, nr 1-2 (68-69).
Jean Baudrillard, Świat wideo i podmiot fraktalny, przeł. z niem. Andrzej Gwóźdź, w: Po kinie… Audiowizualność w epoce przekaźników elektronicznych, red. Andrzej Gwóźdź, Universitas, Kraków 1994.
Alina Betlej, Metafora sieci a nauki społeczne – w kierunku zmiany paradygmatu struktur, „Transformacje. Pismo interdyscyplinarne”, 2007-2008, nr 51-57, s. 98-116.
Enzo Benedetto, Futurismo/idea, w: Enzo Benedetto, Futurismo cento X 100, Edizioni Arte Viva, Roma 1975.
Annick Bureaud, Dystrybucja utopii. Net art, web art, przeł. Teresa Rutkowska, „Kwartalnik Filmowy”, 2001, nr 35-36, s. 141-145.
Johan Huizinga, Erazm, przeł. Maria Kurecka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.
Charles Jonscher, Życie okablowane. Kim jesteśmy w epoce przekazu cyfrowego? przeł. Lech Niedzielski, Muza, Warszawa 2001.
Derrick de Kerckhove, Inteligencja otwarta. Narodziny społeczeństwa sieciowego, przeł. Andrzej Hildebrandt, Mikom, Warszawa 2001.
Marek Krajewski. Społeczne jako wirtualne. O starym i nowym typie symulowania realności, w: Człowiek między rzeczywistością realną a wirtualną, red. Andrzej Wójtowicz, Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań 2006, s. 77-92.
Michael Lovaglia, Sieciowa teoria wymiany, w: Współczesne teorie socjologiczne. T. I, red. Aleksandra Jasińska-Kania i in., Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006.
Krzysztof M. Maj, Eutopie i dystopie. Typologia narracji utopijnych z perspektywy filozoficznoliterackiej, „Ruch Literacki”, 2014, Z. 2 (323).
Filippo Tommaso Marinetti, Roi Bombance, tragédie satirique en 4 actes, en prose..., Société du Mercure de France, Paris 1905.
Georg Picht, Sztuczny świat, w: Georg Picht, Odwaga utopii, przeł. Krzysztof Maurin, Krzysztof Michalski, Krzysztof Wolicki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.
Piotr Sitarski, Rozmowa z cyfrowym cieniem. Model komunikacyjny rzeczywistości wirtualnej, RABID, Kraków 2002.
Immanuel Wallerstein, Utopistyka. Alternatywy historyczne dla XXI wieku, tłum. Iwo Czyż, Bractwo Trojka, Poznań 2008.
Lech Wojciech Zacher, Gry o przyszłe światy, Polska Akademia Nauk, Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2006.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny Polska
Miczka, Tadeusz, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny,
Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
