Zbawienie wobec historii. Próba teologicznej rehabilitacji pojęcia utopii
Abstrakt
For an abstract in Polish, scroll down.
Jacek Kempa
Department of Dogmatic Theology and Spirituality
Faculty of Theology
University of Silesia in Katowice, Poland
Salvation towards History. An Attempt at a Theological Rehabilitation of the Term Utopia
Abstract: Christian theology teaches that eternal salvation cannot be defined in terms familiar to us. Therefore, it can be described as utopia – in accordance with the etymological meaning of the word. That is how the tension between this and another world, which is present in the Christian teaching, becomes more apparent. Does it cause the depreciation of history, as critics of religion in the 19th century wanted? The article presents some nodal points in the Christian philosophy which are important for the development of the doctrine. They reveal the problem of the relation between earthly life and eternity and highlight the significance of history. In the Church reception, a reflection which avoided both extremes always prevailed: it did not separate eternal salvation from its connection with history and it did not equate eternal salvation with a stage of history. The article emphasizes the theological justification of this perspective: it is Christology captured in the frame of the doctrine of the Church and the teaching about the relation between God’s freedom and freedom of a human being.
Keywords: theology, utopia, salvation, Christology, anthropology
Jacek Kempa
Katedra Teologii Dogmatycznej i Duchowości
Wydział Teologiczny
Uniwersytet Śląski
Zbawienie wobec historii. Próba teologicznej rehabilitacji pojęcia utopii
Abstrakt: Teologia chrześcijańska uczy, że zbawienia wiecznego nie można określić według znanych nam miar. Można je więc określić „utopią” – zgodnie z etymologicznym znaczeniem tego słowa. W ten sposób wyraźnie ujawnia się napięcie między „tym” i „tamtym” światem, obecne w nauce chrześcijańskiej. Czy rodzi ono deprecjację historii, jak chcieli tego dziewiętnastowieczni krytycy religii? W artykule zostaje przedstawionych kilka węzłowych punktów refleksji chrześcijańskiej, ważnych dla rozwoju doktryny, w których dochodzi do głosu problem relacji doczesności do wieczności i w których pada akcent na wartość tożsamości historii. W kościelnej recepcji zawsze zwyciężała refleksja, która unikała obu skrajności: odcięcia zbawienia wiecznego od powiązania z historią oraz sprowadzenia zbawienia wiecznego do etapu historii. Na końcu wskazano na rdzeń uzasadnienia teologicznego takiego ujęcia: jest nim uchwycona w ramy kościelnej doktryny chrystologia oraz nauka o relacji między wolnością Boga a wolnością człowieka.
Słowa kluczowe: teologia, utopia, zbawienie, chrystologia, antropologia
Słowa kluczowe
teologia; utopia; zbawienie; chrystologia; antropologia
Bibliografia
Bartnik, Czesław S., Dogmatyka katolicka, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1999.
Bartnik, Czesław S., Odkupienie, usprawiedliwienie i zbawienie, w: Czesław S. Bartnik (red.), Teologiczne rozumienie zbawienia, RWTK, Lublin 1979, s. 9–44.
Clemens Alexandrinus, Wychowawca, przeł. M. Szarmach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2012.
Finkenzeller Josef, Naherwartung, w: Lexikon der katholischen Dogmatik, red. Wolfgang Beinert, Herder Verlag, Freiburg im Breisgau 1997, s. 387.
Greshake, Gisbert, Wprowadzenie do nauki o łasce, przeł. S. Jopek, WAM, Kraków 2005 (Myśl Teologiczna, t. 48).
Jaeger, Werner, Paideia, przeł. W. Plezia, Warszawa 1962-1964.
Jaeger, Werner, Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia, przeł. K. Bielawski, Bydgoszcz 2002.
Jankowski, Augustyn, Eschatologia Nowego Testamentu, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
Kaczmarkowski, Michał, Chiliazm, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, kol. 156-160
Kant, Immanuel, Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?, „Berlinische Monatsschrift“ 12 (1784).
Kessler, Hans, Jesus Christus - Weg des Lebens. Christologie, w: Theodor Schneider (red.), Handbuch der Dogmatik, t. 1. wyd. 1st, Patmos, Düsseldorf 1992, s. 241–442.
Kraus, Georg, Nauka o łasce: Zbawienie jako łaska, Wydawnictwo M, Kraków 1999.
Myszor, Wincenty, Ireneusz z Lyonu: Dzieło zbawienia i odnowy świata (w świetle komentarza do Listu do Rzymian 8,19-21), w: Ludmiła Lach-Bartlik (red.), Gnostycyzm i teologia Ireneusza z Lyonu: Zagadnienia wybrane, Księgarnia św. Jacka, Katowice, Ząbki 2010, s. 358–363 (Studia Antiquitatis Christianae Series Nova, t. 11).
Nietzsche, Friedrich, Die Geburt der Tragödie. Unzeitgemässe Betrachtungen. Menschliches, Allzumenschliches. Morgenröte (Werke, t. 1), München 1954.
Nietzsche, Friedrich, Tako rzecze Zaratustra: Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. W. Berent, edycja elektroniczna: www.wolnelektury.pl (15.06.2016),
Pietras, Henryk, Eschatologia Kościoła pierwszych czterech wieków, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
Ratzinger, Joseph, Eschatologia i utopia, w: Opera omnia, t. 10, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 370–386.
Sobór Watykański II, Konstytucja Duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, Dekrety, Deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Pallottinum, Poznań 2002.
Katedra Teologii Dogmatycznej i Duchowości Wydział Teologiczny Uniwersytet Śląski Polska
Urodzony w 1964 w Rybniku. W latach 1984-1990 studia w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach, ukończone magisterium z teologii. W 1993 licencjat teologii (ATK w Warszawie). W 2000 obrona pracy doktorskiej Ist Heil nur Erlösung? Heutige soteriologische Grundauffassungen in kritischer Sicht pod kierunkiem Raphaela Schulte w Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wiedeńskiego. Od 2001 adiunkt w Zakładzie Teologii Dogmatycznej WT UŚ. W 2010 habilitacja (praca habilitacyjna: Konieczność zbawienia. Antropologiczne założenia soteriologii Anzelma z Canterbury, Katowice 2009). Publikacje głównie z zakresu soteriologii, chrystologii, zagadnień metateologicznych.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
