Męskie niepokoje, kobiece miraże. O post(?)ludzkich miłościach do maszyn w <i>Creative Control</i> i <i>Konsultantce</i>
(Artykuł w języku polskim/A research article in Polish)
Abstrakt
Artykuł analizuje przedstawienia ludzko-nie-ludzkich związków miłosnych ukazanych w dwóch amerykańskich filmach science fiction z nurtu kina Trzeciej Kultury, Creative Control (2015) Benjamina Dickinsona i Konsultantce (2016) Logan Kibens, w kontekście wybranych teorii posthumanizmu krytycznego, proponowanych przez Rosi Braidotti, Katherine Hayles, Anne Balsamo i Kim Toffoletti, dotyczących płciowości w postludzkiej rzeczywistości. Proponuje się tu ujęcie seksualności jako złożonej siły mającej moc przekraczania binarnych opozycji ludzkiej gender (Braidotti) oraz cielesności jako zawsze naznaczonej płcią (Hayles, Balsamo). Wskazuje się też na moc posthumanistycznych obrazów w kontekście celebracji złożoności postludzkiego doświadczenia (Toffoletti). Analizy filmowych intymnych relacji, zawiązywanych między mężczyznami a kobietami przez nich zbudowanymi, zostają też umieszczone w kontekście “paradygmatu kobiety idealnej” (Julie Wosk), obecnego w licznych tekstach kultury, w którym sztuczne istoty budowano w celach określonych przez mężczyzn, dla zaspokojenia ich potrzeb. W szkicu poszukuje się odpowiedzi na pytanie, czy miłość człowieka i maszyny, ukazana w nowym kinie science fiction, jest wyrazem “posthumanistycznego momentu” w tekście kultury, jak definiują go Stefan Herbrechter i Ivan Callus, a którego celem jest naruszenie spójności i integralności ludzkiego doświadczenia, a także podważenie istnienia “esencji” człowieczeństwa.
Słowa kluczowe
Creative Control; Konsultantka; postludzka miłość; kino Trzeciej Kultury; miłość w filmie science fiction; związki człowieka i maszyny; sztuczna kobieta w kulturze
Bibliografia
Balsamo, Anne. Technologies of the Gendered Body. Reading Cyborg Women. Durham: Duke University Press, 1996.
Barthes, Roland. Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2008.
Braidotti, Rosi. Po człowieku, przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.
Braidotti, Rosi. “Cztery tezy na temat feminizmu po człowieku”, przeł. Aleksandra Derra. Avant X (3) 2019, 1–25.
Dickinson, Benjamin, reż. Creative Control. 2015. Against Gravity.
Ezra, Elizabeth. The Cinema of Things. Globalization and the Posthuman Object. New York: Bloomsbury Academic, 2018.
Ferrando, Francesca. “Is the Post-Human a Post-Woman? Cyborgs, Robots, Artificial Intelligence and the Futures of Gender: A Case Study”. European Journal of Futures Research 43, 2 /2014, 1–17..
Frelik, Paweł. Kultury wizualne science fiction. Kraków: Universitas, 2017.
Gryz, Andrzej. “Kino Trzeciej Kultury. Nowe inspiracje współczesnego amerykańskiego science fiction.” Kwartalnik Filmowy, tom 93–94, nr 153–154, 2016, 100–113.
Hayles, Katherine. How We Became Posthuman. Virtual Bodies in Cybernetics, Literature and Informatics. Chicago: University of Chicago Press, 1999.
Herbrechter, Stefan, Ivan Callus. “What is a Posthumanist Reading?”. Angelaki 13, 1/2008, 95–111.
Jonze, Spike, reż. Ona (Her). 2013. United International Pictures Sp z o.o.
Kac-Vergne, Marianne. “Sidelining Women in Contemporary Science-Fiction Film”. Miranda 12, 2016, 1–16.
Kibens, Logan, reż. Konsultantka (Operator). 2016. The Orchard.
MacCormack, Patricia. “Posthuman Sexuality. From Ahumanity to Cosmogenic Desire”. W: A Feminist Companion to the Posthumanities, red. Cecilia Åsberg, Rosi Braidotti, 35–43. Cham. Springer International Publishing AG, 2018.
Mulvey, Laura. “Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne”, przeł. Jolanta Mach. W: Do utraty wzroku. Wybór tekstów, red. Kamila Kuc, Lara Thompson, 33–47. Kraków–Warszawa: Korporacja ha!art–era nowe horyzonty, 2010.
Toffoletti, Kim. Cyborgs and Barbie Dolls. Feminism, Popular Culture and the Posthuman Body. London and New York: I.B. Tauris, 2007.
Wennerscheid, Sophie. “Posthuman Desire in Robotics and Science Fiction”. W: Love and Sex with Robots. LSR 2017. Lecture Notes in Computer Science, red. Adrian David Cheok, David Levy, 37–50. Cham: Springer International Publishing, 2018.
Wosk, Julie. My Fair Ladies. Female Robots, Androids, and Other Artificial Eves. New Brunswick, New Jersey and London: Rutgers University Press, 2015.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
