Badania aspektu w językach polskim, czeskim i rosyjskim za pomocą korpusów i baz danych (pierwsze podsumowanie tematu)
Abstrakt
The article is connected to the project “DiAsPol250” in which Polish is compared to Czech and Russian from the perspective of the evolution of their aspect systems (http://www.diaspol.uw.edu.pl/). We make use of existing synchronic and diachronic electronic corpora and are building a corpus of our own with annotated aspect pairs; we also create a database of aspect triplets whose role we consider as particularly important for the system. We want to assess which changes have occurred since the mid-18th century in prefixing and suffixing strategies of verb stems, both in general and by comparing particular prefixes and suffixes, especially so-called natural (vs. specialized) prefixes (according to Janda et al., 2013). The article supplies a sketch of the general premises of the project, and it summarizes our experience with existing large corpora and databases which we have been employing. We also present a case study in order to demonstrate a procedure designed to compare the distribution of the Czech prefix z- in triplets and in the corpus. This procedure is meant to check more general tendencies; it also illustrates why electronic corpora cannot be replaced in research on distributional properties and why their role does not consist simply in providing examples for the illustration of hypotheses.
Słowa kluczowe
aspect; verbal prefixes; aspect triples; electronic corpora; annotation
Bibliografia
Słowniki
ISJP – Bańko M., red., 2000: Inny słownik języka polskiego. Warszawa.
SJPDor – Doroszewski W., red., 1958–1969: Słownik języka polskiego. Warszawa.
SWJP – Dunaj B., red., 1996: Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa.
WSJP PWN – Dubisz S., red., 2018: Wielki słownik języka polskiego PWN. Warszawa.
Korpusy i źródła internetowe
ČNK – Český národní korpus [online: www.korpus.cz; data dostępu: 14.07.2019].
KorBa – Elektroniczny korpus tekstów polskich z XVII i XVIII wieku (do 1772 r.) [online: https://korba.edu.pl/query_corpus/; data dostępu: 14.07.2019].
Krˇen i in., 2018: Krˇen M., Cvrcˇek V., Čapka T., Čerma´ kova´ A., Hna´ tkova´ M., Chlumska´ L., Jeli´nek T., Kova´ rˇ´ikova´ D., Petkevicˇ V., Procha´ zka P., Skoumalova´ H., Škrabal M., Trunecˇek P., Vondrˇička P., Zasina A.: Korpus SYN (wersja 7 z 29.11.2018). Ústav Českého národního korpusu FF UK. Praha [online: http://www.korpus.cz; data dostępu: 14.07.2019].
Kucˇera K., Řehorˇkova´ A., Stluka M., 2015: DIAKORP: Diachronní korpus, wersja 6 z 18.12.2015. Ústav Českého národního korpusu FF UK. Praha [online: http://www.korpus.cz; data dostępu: 10.05.2019].
Mikrokorpus polszczyzny 1830–1918 [online: https://szukajwslownikach.uw.edu.pl/f19/] (Do pobrania też pod http://www.f19.uw.edu.pl/; data dostępu: 14.07.2019].
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego [online: http://nkjp.pl/; data dostępu: 10.05.2019].
NKRJa – Nacional’nyj korpus russkogo jazyka [online: http://www.ruscorpora.ru; data dostępu: 10.05.2019].
Vallex 3.0 – Lopatkova´ M., Kettnerova´ V., Bejcˇek E., Vernerova´ A., Žabokrtsky´ Z., 2016: Valenční slovník českých sloves VALLEX. Nakladatelství Karolinum. Praha [online: http://ufal.mff.cuni.cz/vallex/3.0/; data dostępu: 10.05.2019].
Vokabulář webový: webové hnízdo pramenů k poznání historické češtiny [online]. Ústav pro jazyk český AV ČR, v. v. i., oddělení vývoje jazyka. © 2006–2018. Verze dat 1.1.4 [cit. 1.3.2018]. Praha [online: http://vokabular.ujc.cas.cz; data dostępu: 10.05.2019].
Literatura
Dickey S.M., 2000: Parameters of Slavic Aspect (A Cognitive Approach). Stanford, CA.
Esvan F., 2007: Vidová morfologie českého slovesa. Praha.
Isacˇenko A.V., 1960: Slovesný vid, slovesná akce a obecný charakter slovesného děje. „Slovo a slovesnost” XXI, z. 1.
Isacˇenko A.V., 2003 [1960]: Grammatičeskij stroj russkogo jazyka v sopostavlenii s slovackim. Morfologija čast’ vtoraja. Moskva. [Reprint za: Vyd-vo SAV.Bratislava.]
Janda L., 2007: Aspectual Clusters of Russian Verbs. „Studies in Language” XXXI, z. 3, s. 607–648.
Janda L.A., Lyashevskaya O., 2011: Grammatical Profiles and the Interaction of the Lexicon with Aspect, Tense, and Mood in Russian. „Cognitive Linguistics” XX, z. 4, s. 719–763.
Janda i in., 2013: Janda L., Endresen A., Kuznetsova J., Lyashevskaya O., Makarova O., Nesset T., Sokolova S.: Why Russian Aspectual Prefixes Aren’t Empty: Prefixes as Verb Classifiers. Bloomington.
Kolarˇova´ I., 2013: Tvoření sloves: prefixální derivaty. V: Štícha F., red.: Akademická gramatika spisovné češtiny. Praha, s. 241–271.
Kopeˇcˇny´ F., 1962: Slovesný vid v češtině. Praha.
Koschmieder E., 1934: Nauka o aspektach czasownika polskiego w zarysie. Próba syntezy. Wilno.
Kuryłowicz J., 1987a [1929]: Pochodzenie słowiańskich aspektów czasownikowych. W: Idem: Studia językoznawcze. Warszawa, s. 434–438.
Kuryłowicz J., 1987b [1968]: O rozwoju kategorii gramatycznych. W: Idem: Studia językoznawcze. Warszawa, s. 116–144.
Lehmann V., 1999: Aspekt. In: Jachnow H., Hrsg.: Handbuch der sprachwissenschaftlichen Russistik und ihrer Grenzdisziplinen. Wiesbaden, s. 214–242.
Łaziński M., 2011: Polish Aspectual Prefixes, Their Order and Functions: A Study Based on the National Corpus of Polish. “Word Structure” IV, issue 2, s. 231–243.
Łaziński M., 2020: Pary aspektowe w polskich słownikach. W: Bańko M., Rudnicka E., Decyk-Zięba W., red.: Leksykografia w różnych kontekstach. Warszawa, s. 159–176.
Łaziński M., Wiemer B., 1995: Terminatywność jako kategoria stopniowalna. „Prace Filologiczne” XL, s. 99–126.
Maslov Ju.S., 2004 [1948]: Vid i leksičeskoe značenie glagola v sovremennom russkom literaturnom âzyke. V: Idem: Izbrannye trudy. Aspektologiâ. Obŝee âzykoznanie. Moskva, s. 71–90. [Reprint za: Izvestija AN SSSR. Serija jazyka i literatury, t. 7, vyp. 4, s. 303–316].
Meger A., Woźniak M., von Waldenfels R., 2016: Jak stworzyć korpus równoległy „dla wszystkich”? O pracy nad Polsko-Niemieckim i Niemiecko-Polskim Korpusem Równoległym. W: Gruszczyńska E., Leńko-Szymańska A., red.: Polskojęzyczne korpusy równoległe. Polish-language Parallel Corpora. Warszawa, s. 97–118.
Mende i in., 2011: Mende J., Born-Rauchenecker J., Bru¨ggemann N, Dippong H., Kukla J., Lehmann V.: Vid i akcional’nost’ russkogo glagola. Opyt slovarâ. München–Berlin.
Remcˇukova E.N., 2008: Problemy prefiksal’noj vidovoj pary v sovremennom tolkovom slovare. V: Kudraˆvcev J.S., Kjul’moja I.P., red.: Humaniora: Lingua Russica (Trudy po russkoj i slavjanskoj filologii. Lingvistika XI. Tartu, s. 199–217.
Śmiech W., 1986: Derywacja prefiksalna czasowników polskich. Wrocław–Warszawa.
Tatevosov S.G., 2016: Glagol’nye klassy i tipologija akcional’nosti. Moskva.
Wiemer B., 2008: Zur innerslavischen Variation bei der Aspektwahl und der Gewichtung ihrer Faktoren. In: Gutschmidt K., Jekutsch U., Kempgen S., Udolph L., Hrsg.: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongreß, Ohrid 2008. München, s. 383–409.
Wiemer B., 2015: O roli vida v oblasti kratnosti i pragmatičeskix funkcij (èskiz s točki zrenija xronotopii). In: Benacchio [Bennak’o] R., red.: Glagol’nyj vid: grammatičeskoe značenie i kontekst / Verbal aspect: Grammatical meaning and context. München, s. 585–609.
Wiemer B., 2017: O roli pristavok i suffiksov na rannix i pozdnix ètapax istorii slavjanskogo vida. In: Benacchio R., Muro A., Slavkova S., eds.: The Role of Prefixes in the Formation of Aspectuality (Issues of Grammaticalization). Firenze, s. 219–253.
Wiemer B., 2019: O semantičeski invariantnom i grammatičeski trivial’nom v russkom vide. V: Gerasimov D.V., Dmitrenko S.Û., Zaika N.M., red.: Sbornik statej k 85-letiju V.S. Xrakovskogo. Moskva, s. 43–66.
Wiemer B., Seržant I.A., 2017: Diachrony and Typology of Slavic Aspect: What Does Morphology Tell Us? In: Bisang W., Malchukov A., eds.: Unity and Diversity in Grammaticalization Scenarios. Berlin, s. 230–307.
Żmigrodzki i in., 2018: Żmigrodzki P., Bańko M., Batko-Tokarz B., Bobrowski J., Czelakowska A., Grochowski M., Przybylska R., Waniakowa J., Węgrzynek K., red.: Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania. Kraków.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
