Ewolucja form wypowiedzi dokumentujących obrady parlamentu w Polsce
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są sposoby dokumentacji obrad parlamentu w Polsce od momentu jego powstania do czasów współczesnych. Celem opracowania jest wyróżnienie poszczególnych etapów funkcjonowania gatunków dokumentujących obrady sejmowe i wskazanie czynników (politycznych i kulturowych) wpływających na przemiany zachodzące we wzorcach gatunkowych i tym samym umożliwiających wyróżnienie tych etapów. Tekst mieści się w genologii lingwistycznej w ujęciu diachronicznym. W pierwszym etapie funkcjonowania parlamentu w Polsce sporządzano prywatne, rękopiśmienne diariusze obrad, dopiero z czasem zadanie to powierzono pracownikom kancelarii królewskiej, a począwszy od II połowy XVIII w. diariusze były drukowane. Kolejną formę dokumentowania obrad stanowią sprawozdania stenograficzne i protokoły sejmowe, które zaczęto redagować w II połowie XIX w. Obecnie oprócz tych dwóch form wydawana jest też „Kronika Sejmowa” i „Kronika Senatu”. Dodatkowo obrady są utrwalane w postaci plików audio i audiowizualnych.
Słowa kluczowe
diariusz sejmowy; sprawozdania stenograficzne; protokół; gatunek; parlament
Bibliografia
Źródła
Bodniak, S. (wyd.). (1939). Diariusz sejmu walnego warszawskiego z roku 1556/7. Nakładem Biblioteki Kórnickiej.
Diariusze, sprawozdania z obrad, (b.d.). Pobrano 25 września 2023 z: http://senat.edu.pl/historia/diariusze/
„Gazeta Krakowska”, (b.d). Pobrano 16 października 2023 z: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/78940?language=en#structure
„Gazeta Narodowa y Obca”, (b.d). Pobrano 15 września 2023 z: http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/show-content/publication/68055/edition/62314/?format_id=2
Handelsman, M. (wyd.). (1913). Dziennik posiedzeń izby poselskiej sejmu r. 1809. Wydawnictwa Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział II Nauk Antropologicznych, Społecznych, Historyi i Filozofii. Komisya Historyczna: nakł. Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. (Dyaryusze Sejmów Księstwa Warszawskiego. Z. 1). Pobrano 15 września 2023 z: https://pbc.biaman.pl/dlibra/publication/39849/edition/39230/content
Parlamentaria polskie 1919–2001, (b.d.). Pobrano 20 września 2023 z: https://bs.sejm.gov.pl/F?func=file&file_name=find-nowe-prl-sejm&local_base=ars01
Regulamin dla Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkim Księstwem Krakowskiem, przyjęty dnia 10. października 1907. Nakładem Wydziału Krajowego z drukarni E. Winiarza, Lwów 1908. https://reader.digitarium.pcss.pl/dlibra/publication/20838/edition/19759
Regulamin Sejmu RP wprowadzony Uchwałą Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992 roku. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19920260185/U/M19920185Lj.pdf
Regulamin Sejmu z dnia 5 października 1935 r. z poprawkami uchwalonymi przez Sejm w dniu 29 listopada 1938 r. https://polona.pl/item/regulamin-sejmu-z-dnia-5-pazdziernika-1935-r-z-poprawkami-uchwalonymi-przez-sejm-w-dniu,NjkzMjgxMTg/24/#info:metadata
Regulamin Senatu RP wprowadzony Uchwałą Senatu RP z dnia 23 listopada 1990 roku. https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/senatrp/ustawy/regulamin.pdf
Szujski, J. (wyd.). (1862). Dyaryusze sejmów koronnych 1548, 1553, 1570 r. W: Scriptores Rerum Polonicarum (t. 1). Nakładem Komisyi Historycznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Pobrano 15 września 2023 z: https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=6777
Tymczasowy Regulamin obrad Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa 1919. https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/199408?id=199408
Słowniki
SJPArc – Arct, M. (1916). M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego. Wydawnictwo M. Arcta.
SJPDor – Doroszewski, W. (red.). (1958–1969). Słownik języka polskiego (t. 1–11). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Słownik parlamentarny (b.d.). Pobrano 21 września 2023 z: https://senat.edu.pl/publikacje/sownik-parlamentarny/
Bibliografia
Agar, M. (1985). Institutional discourse. Text, 5(3), 147–168.
Benwell, B., Stokoe, E. (2006). Discourse and identity. Edinburgh University Press.
Bartmiński, J., Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2012). Tekstologia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Biblioteka sejmowa, (b.d.). Pobrano 20 września 2023 z: https://biblioteka.sejm.gov.pl/archiwum_sejmu_zbiory/
Borawski, S. (1995). Tradycja i perspektywy. Przeszłość i przyszłość nauki o dziejach języka polskiego. Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Chorążyczewski, W. (2010). Prywatne archiwa polityczne w Polsce XVI wieku. Archiwa – Kancelarie – Zbiory, 1(3), 13–68.
Cornu, G. (1990). Linguistique juridique. Montchrestien.
Dawidziak-Kładoczna, M. (2023). Wzorzec gatunkowy pierwszych polskich sprawozdań stenograficznych – na przykładzie „Sprawozdań stenograficznych z rozpraw Sejmu Krajowego w Galicji”. Stylistyka, 32, 167–186.
Ehlich, K., Rehbein, J. (1994). Institutionanalyse. Prolegomena zur Untersuchung von Kommunikation in Institutionen. W: G. Brunner, G. Graefen (red.), Texte und Diskurse (s. 287–350). Westdeutscher Verlag.
Gajda, S. (2001). Gatunkowe wzorce wypowiedzi. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 255–268). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Gajda, S. (2004). Język administracyjno-prawny w perspektywie językoznawczej i prawoznawczej. W: E. Malinowska (red.), Język – prawo – społeczeństwo (s. 19–32). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Goworko-Składanek, B. (2017). Sprawozdawczość sejmowa na łamach urzędowej prasy specjalistycznej (na przestrzeni wieków). W: M. Dajnowicz, A. Midowski (red.), Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Prasa organizacji politycznych (s. 351–361). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Grzybowski, S. (1957). Mikołaj Sienicki – Demostenes sejmów polskich. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 2, 91–132.
Hansard, (b.d.). Pobrano 22 września 2023 z: https://pl.wikipedia.org/wiki/Hansard
Jakubowska, U. (1984). Oblicze ideowo-polityczne „Gazety Warszawskiej” i „Warszawskiego Dziennika Narodowego” w latach 1918–1939. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kita, M. (2002). Państwo jako generator gatunków mowy. Biuletyn PTJ, 58, 65–74.
Konopczyński, W. (1948). Chronologia sejmów polskich 1493–1793. Polska Akademia Umiejętności.
Kość, J. (1993). Socjolingwistyczne aspekty komunikacji językowej w tekstach prawniczych (na przykładzie XVII-wiecznych protokołów sądowych z ksiąg miejskich Chełma). Socjolingwistyka, 12/13, 155–167.
Leśnodorski, B., Bardach, J., Pietrzak, M. (2009). Historia ustroju i prawa polskiego. Wolters Kluwer.
Lizisowa, M. T. (1995). Podstawowe terminy prawne w statutach staropolskich na tle słowiańskim (studium semantyczne). Wydawnictwo Naukowe WSP.
Lizisowa, M. T. (2006). Tekst – kontekst – interpretacja. W poszukiwaniu semiotyczno-dyskursywnych wzorców konkretyzacji języka. Wydawnictwo Collegium Columbinum.
Malinowska, E. (1995). Styl urzędowy. W: S. Gajda (red.), Przewodnik po stylistyce polskiej (s. 431–448). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Malinowska, E. (2001). Wypowiedzi administracyjne – struktura i pragmatyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Malinowska, E. (2009). Polszczyzna urzędowa i jej warianty. Stylistyka, 18, 55–64.
Malinowska, E. (2013). Styl – dyskurs – komunikacja urzędowa. W: E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk (red.), Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiejn(s. 467–486). Universitas.
Michalski, J. (red.). (1984). Historia sejmu polskiego (t. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Nawrocki, S. (1998). Rozwój form kancelaryjnych na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XX wieku. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Nowicki, J. (1998). Diariusze sejmowe z XVIII wieku. Mówią Wieki, 10, https://www.wilanow-palac.pl/diariusze_sejmowe_z_xviii_wieku.html
Osiecka, M. (1998). Sejm Królestwa Polskiego. W: F. Ramotowska (red.), Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zasobie (t. 2: Epoka porozbiorowa, s. 65–66). DiG.
Pieńkos, J. (1999). Podstawy juryslingwistyki. Język w prawie – prawo w języku. Muza.
Pieńkowski, M. (rec.). (2017). Diariusze sejmu koronacyjnego Zygmunta III Wazy 1587/1588 roku, wyd. Irena Kaniewska, Kraków 2016. Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 40(1), 155–185.
Początki administracji sejmowej 1919–1927, (b.d.). Pobrano 19 września 2023 z: https://www.stenografia.pl/historia_polska/ii_rp/sejm_kronika
Przyklenk, J. (2009). Staropolska kronika jako gatunek mowy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ryba, J. (1999). Praktyczne sposoby sporządzania korespondencji i innych prac biurowych. Wydawnictwo ODDK.
Siuciak, M. (2011). Średniowieczny dyskurs prawny – czyli o początkach stylu urzędowego. W: U. Sokólska (red.), Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś (s. 285–298). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Siuciak, M. (2024). Komunikacja urzędowa na Górnym Śląsku w okresie XVI–XVIII wieku. Ujęcie dyskursologiczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szczepankowska, I. (1999). Perspektywy badań lingwistycznych nad językiem prawnym. Poradnik Językowy, 5–6, 11–17.
Szczepankowska, I. (2004a). Język prawny I Rzeczypospolitej w „Zbiorze praw sądowych” Andrzeja Zamoyskiego (cz. 1: Pojęcia prawne; cz. 2: Wypowiedzi normatywne). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Szczepankowska, I. (2004b). Kultura języka prawnego w XVIII wieku – przyczynek do ewolucji zasad techniki ustawodawczej (od oświecenia po czasy współczesne). W: eadem, Studia nad polszczyzną epoki stanisławowskiej (s. 11–60). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Szczepankowska, I. (2011). Komunikacja prawno-sądowa z perspektywy retoryki, stylistyki i tekstologii. Stylistyka, 20, 145–162.
Wilkoń, A. (2002). Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu. Universitas.
Witosz, B. (2005). Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wojciechowska, A. (2012). Protokół jako świadectwo komunikacji wspólnotowej w drugiej połowie XIX wieku. Studium genologiczne. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Wojtak, M. (2001). Styl urzędowy. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 155–172). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Wojtak, M. (2004). Gatunki urzędowe na tle innych typów piśmiennictwa użytkowego – zarys problematyki. W: E. Malinowska (red.), Język – prawo – społeczeństwo (s. 131–141). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Wojtak, M. (2004–2005). Genologia tekstów użytkowych. Postscriptum, 2/1 (48/49), 156–171.
Wojtak, M. (2019). Wprowadzenie do genologii. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0003-3602-2722
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
