« Anatomie comparée des mots » Intervention épistémique naturaliste dans l’introduction du Dictionnaire étymologique de la langue française (1870) d’Auguste Brachet
[„Anatomia porównawcza słów” Naturalistyczna interwencja epistemiczna we wstępie do Słownika etymologicznego języka francuskiego (1870) Auguste’a Bracheta]
Abstrakt
Artykuł ten bada naturalistyczną interwencję epistemiczną we wstępie Auguste’a Bracheta do jego Słownika etymologicznego języka francuskiego, koncentrując się na jej wpływie na konceptualizację kluczowych zagadnień dotyczących historii i ewolucji języków. Główne pytanie badawcze dotyczy tego, jak naturalistyczne podejście Bracheta wpływa na zrozumienie procesów językowych. Wykorzystując założenia semantyki kognitywnej, badanie pokazuje, że interwencja Bracheta wykracza poza zwykłe ornamenty retoryczne, funkcjonując jako narzędzie poznawcze, które ułatwia transfer abstrakcyjnych idei. Badania wykorzystują metodę analizy jakościowej, pozwalającej śledzić analogie między anatomią porównawczą organizmów żywych a reżimami wyjaśniającymi nauk przyrodniczych. Wnioski sugerują, że analogie te dostarczają obrazów mentalnych, które wspierają konceptualizację złożonych mechanizmów językowych.
Słowa kluczowe
historia językoznawstwa; historia idei; semantyka kognitywna
Bibliografia
Aarts, B., Denison, D., Keizer, E., Popova, G. (2004). Fuzzy Grammar. A Reader. Oxford University Press.
Baldinger, K. (1959). L’étymologie, hier et aujourd’hui. Cahiers de l’Association internationale des études françaises, 11, 233–264.
Blanckaert, C. (2011a). La linguistique naturaliste : de l’exclusion à l’histoire. Histoire Épistémologie Langage, 33 (2), 15–31.
Blanckaert, C. (2011b). Le Darwinisme et ses doubles. Romantisme, 154, 65–75.
Brachet, A. (1868). Dictionnaire des doublets ou doubles formes de la langue française. Libraire A. Franck.
Brachet, A. (1872). Dictionnaire étymologique de la langue française. J. Heitzel et Cie.
Brown, R. L. (1967). Wilhelm von Humboldt’s Conception of Linguistic Relativity. Mouton & Co.
Canguilhem, G. (1993). La connaissance de la vie. Bibliothèque des Textes Philosophiques.
Chapman, S., Routledge, C. P. (2005). Key Thinkers in Linguistics and the Philosophy of Language. Edinburgh University Press.
Combettes, B. (1982). Grammaires floues. Pratiques : linguistique, littérature, didactique, 33, 51–59.
Desmet, P., Swiggers, P. (1992). Auguste Brachet et la grammaire (historique) du français : de la vulgarisation scientifique ̀ l’innovation pédagogique. Cahiers Ferdinand de Saussure, 46, 91–108.
Dictionnaire de l’Académie française, 7ème édition (1878), https://www.dictionnaire-academie.fr/article/A7E1964. Consulté le 5.01.2024.
Dictionnaire Littre, https://www.littre.org/definition/%C3%A9volution. Consulte le 5.01.2024.
Encyclopædia Universalis, https://www.universalis.fr/encyclopedie/etymologie/. Consulté le 1.12.2022.
Evans, V., Green, M. (2006). Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh University Press.
Fauconnier, G., (1984). Espaces mentaux. Aspects de la construction du sens dans les langues naturelles. Minuit.
Foucault, M. (1969). Archéologie du savoir. Gallimard.
Foucault, M. (2015). Les mots et les choses. Spleen.
Frege, G. (2004). Concepts. Dans : Aarts, B., Denison, D., Keizer, E., Popova, G. (dirs), Fuzzy Grammar. A Reader (33–34). Oxford University Press.
Furetière, A. (1690). Dictionnaire universel, contenant généralement tous les mots françois tant vieux que modernes, et les termes de toutes les sciences et des arts. A. et R. Leers.
Goffman, E. (1986). Frame Analysis. An Essay on the organization of Experience. Northeastern University Press.
Haeckel, E. (1877). Histoire de la création des êtres organisés d’après les lois naturelles (trad. Ch. Letourneau). Reinwald.
Lakoff, G., Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. The University of Chicago Press.
Laurendau, P. (2002). Positivism and Neopositivism in Linguistics and Language Philosophy. John Benjamins.
Leroux, J. (2006). Langage et pensée chez W. von Humboldt. Philosophiques, 33 (2), 379–390.
Margel, S. (2006). La métaphore. De la langue naturelle au discours philosophique. Rue Descartes, 52, 16–26.
Muller, F. (2006). Heurs et malheurs de l’étymologie. Linx, 55, 195–207.
Nicolescu, B. (2010). Methodology of transdisciplinarity – levels of reality, logic of the included middle and complexity. Transdisciplinary Journal of Engineering & Science, 1(1), 19–38.
Noël, F. (1839). Dictionnaire étymologique, critique, historique, anecdotique et littéraire... pour servir à l’histoire de la langue française. T. 1. Le Normant.
Planche, J. (1838). Vocabulaire des latinismes de la langue française. Le Normant.
Schlegel, F. (1837). Essai sur la langue et la philosophie des Indiens. Parent-Debarres.
Séginger, G. (2011). Présentation. Penser et rêver le vivant. Romantisme, 154(4), 3–20.
Sukiennicka, M. (2017). La Palingénésie philosophique de Charles Bonnet : le pouvoir heuristique d’un imaginaire matérialiste des Lumières. Studia Romanica Posnaniensia, 44(4), 25–34.
Stammerjohan, H. (2009). Lexicon Grammaticorum. A Bio-Bibliographical Companion to the History of Linguistics. Max Niemeyer Verlag.
Thomas, A. (1902). La Science étymologique et la Langue française. Revue des deux mondes, 5(12), 564–585.
Rey, A., Delesalle, S. (1979). Problèmes et conflits lexicographiques. Langue française, 43, 4–26
Rosch, E. (1978). Principles of Categorization. In : Rosch, E., Lloyd, B. B. (dirs), Principles of Categorization (27–48). Lawrence Erlbaum.
Rostand, J. (1945). Histoire des idées transformistes. Gallimard.
Vakhshtayn, V., Erofeevа, M. (2014). Эпистемические Интервенции: В Поиске Новых Моделей Кросс-Дисциплинарного Взаимодействия (Epistemic Intervention: In Search of New Models of Cross-Disciplinary Interactions), http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2531289. Consulté le 12.06.2024.
Whitman, C. O. (1895). Bonnet’s theory of evolution. The Monist, 5(3), 412–426.
Walsh, O. (2016). Linguistic Purism: Language Attitudes in France and Quebec. John Benjamins Publishing Company.
Yakov, M. (1976). Friedrich Diez and the Birth Pangs of Romance Linguistics Romance Philology. Brepols, 30(2), 1–15.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0003-1252-0022
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
