Status języka a wola ludu i kodyfikacja. Przypadek śląski
Abstrakt
The status of a language vs. the will of the people and codification. Based on the example of Silesian
The article discusses various factors which are perceived as important in discerning linguistic phenomena recognized as languages or dialects. Among the said factors the author mentions the necessity of codification, commenting on the state thereof in relation to the Silesian ethno-language, as well as other linguistic factors. The author states that social issues cannot be omitted, even though establishing the status of a regional language is a legal and political matter. As a vital argument in this discussion, she points at the data collected in the national census from 2011, and particularly at the answer to the questions about one’s national/ethnic identity as well as one’s mother tongue and language used at home. The author also quotes the opinions of the supporters and the opponents of the idea of granting the Silesian ethno-language the status of a regional language.
Key words: Silesia, codification, language, dialect, regional language
Bibliografia
Austin P.K., red., 2008: Tysiąc języków. Żywe, zagrożone, wymarłe. Binder A., Matys. O., tłum. Lesko–Olszanica.
BIS, oprac., 2013: Rumuński oficjalnym językiem w Mołdawii. Biuletyn Informacyjny Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, oprac. [online: http://www.studium.uw.edu.pl/].
Comrie B., Matthews S., Polinsky M., red., 1998: Atlas języków. Pochodzenie i rozwój języków świata. Aitchison J., przedm. Gąsiorowski P., tłum. i uzup. Poznań.
Dejna K., 1973: Dialekty polskie. Wrocław.
Greń Z., 2012: Tożsamość jako narzędzie operacjonalizacji relacji międzyludzkich. W: Golachowska E., Zielińska A., red.: Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości. T. 2: Tożsamość wobec wielojęzyczności. Warszawa, s. 13–18 (i głosy w dyskusji).
GUS, oprac., 2012: Zasady opracowywania wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 w zakresie mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego. Notatka na XXXI posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Białystok [online: http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/Notatka_KWRzMNiE_22-23_luty_2012.pdf; data dostępu: 15.08.2014].
GUS, oprac., 2013: Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Warszawa [online: http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf; data dostępu: 15.08.2014].
Lipińska E., 2003: Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności. Kraków.
Lubaś W., 1977: Wstęp. „Socjolingwistyka” I: Polityka językowa, s. 7.
Lubaś W., 1998: Czy powstanie śląski język literacki? „Język Polski” LXXVIII, z. 1–2, s. 49–56.
Lubaś W., 2003: Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny. Opole.
Lubaś W., 2009: Polityka językowa. Opole.
Lubaś W., 2013: Studia socjolingwistyczne. Opole.
Majewicz A., 1989: Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa.
Mazur J., red., 1999: Polska polityka językowa na przełomie tysiącleci. Lublin.
Mazur J., 2001: Dialekty. W: Gajda S., red.: Język polski. Opole, s. 403–421.
Michna E., 2013: Koncepcja granic Europy i europejskość w dyskursie tożsamościowym liderów etnicznych karpackorusińskich i górnośląskich. W: Kubica G., Rusek H., red.: Granice i pogranicza: państw, grup, dyskursów… Perspektywa antropologiczna i socjologiczna. Katowice, s. 217–238.
Miodunka W., 2003: Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii. W stronę lingwistyki humanistycznej. Kraków.
Nitsch K., 1957: Dialekty języka polskiego (z 3 mapami). Wrocław–Kraków.
Polański K., red., 1999: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław–Warszawa–Kraków.
Przymuszała L., 2013: Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich. Opole.
[Rada Języka Polskiego], 2012: Śląszczyzna jest odmianą dialektalną języka polskiego. „Śląsk”, nr 11 (205), s. 3 [online: http://www.sbc.org.pl/Content/94982/iii351674-2012-11.pdf; data dostępu: 15.08.2014].
Sekiguchi T., 2008: Azja nie istnieje. „Teksty Drugie”, nr 4 (112), s. 48–75.
Siuciak M., 2012: Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski? „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XIX (XXXIX), z. 2, s. 31–44.
Tambor J., 2007: Warunki osiągania dwujęzyczności. „Socjolingwistyka” XXI, s. 91–103.
Walczak B., 2006: Język polski wśród języków świata u progu trzeciego tysiąclecia. „Postscriptum” nr 2 (52), s. 154–165.
Wicherkiewicz T., 2014: Regionalne języki kolateralne Europy – porównawcze studia przypadku z polityki językowej. Poznań.
Wyderka B., red., 2000–2012: Słownik gwar śląskich. T. 1–13 (A–Jużyneczki). Opole.
Wyderka B., 2013: Dawne i nowe pytania o śląszczyznę. „Fabryka Silesia” nr 2 (4), s. 11–14.
Uniwersytet Śląski Polska
Jolanta Tambor, dr hab. prof. UŚ w Zakładzie Socjolingwistyki i Społecznych Praktyk Komunikowania w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania naukowe: socjolingwistyka, etnolingwistyka, glottodydaktyka polonistyczna, fonetyka i fonologia. Autorka monografii: Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna (Katowice 2006 i n.), Oberschlesien – Sprache und Identität (Hildeshaim–Zürich–New York 2011); współautorka publikacji: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego (Warszawa 2000 i n.), Głoski polskie. Przewodnik fonetyczny dla cudzoziemców i nauczycieli uczących języka polskiego jako obcego (Katowice 2012 i n).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
