Pudelek? Polityka? Przybora? Dobór tekstów do analizy na zajęciach językoznawczych
Abstrakt
Pudelek? Polityka? Przybora? Selecting texts for analysis on linguistics classes
The article describes three spheres of culture which can be used as sources of texts for linguistics classes, evoked by the nicknames mentioned in the title: Pudelek.pl (a gossip website) as a source of mass culture texts, Polityka (a widely-read opinion weekly) as an example of the political discourse, and finally Jeremi Przybora (a perfectionist lord of the Polish language) as an example of the highbrow culture texts. The article results from author’s own teaching experience. She introduces vocabulary of the public discourse, distinguishing between the “flagship” words, the winged words, and the words that changed their due to the influence of political correctness (i.e. words which were “turned inside out”). Particularly important here seem to be the winged words which, characterized by their condensed form, are able to built both cultural continuity and group identity. Therefore, amongst the selected texts are also those by/about the persons related to university.
Key words: winged words, political correctness, mass culture, linguistics classes
Bibliografia
Źródła
Antas J., 1999: O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne. Kraków.
Bajerowa I., 1997: Piękno contra piękno. „Gazeta Uniwersytecka UŚ” nr 4 (40), s. 13–14.
Barłowska M., Budzyńska-Daca A., Załęska M., red., 2010: Ćwiczenia z retoryki. Warszawa.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009: Tekstologia. Warszawa.
Bralczyk J., 2004: Leksykon zdań polskich. Warszawa.
Bralczyk J., Wasilewski J., 2008: Polskie języki publiczne. W: Warchala J., Krzyżyk D., red.: Polska polityka językowa w Unii Europejskiej. Katowice, s. 273–288.
Chlebda W., 2005: Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne. Opole.
Kita M., Skudrzyk A., 2007: Człowiek i jego świat w słowach i tekstach. Katowice.
Kita M., 2001: Testy z wiedzy o języku polskim dla licealistów. Warszawa.
Kita M., 2009: Wybieram gramatykę! (Dla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C). Katowice (wyd. 2. uzup.).
Kołakowski L., 2004: O co pytają nas wielcy filozofowie. Seria I, Kraków [online: www.youtube.com/watch?v=d8b-uziryia].
Loewe I., Rejter A., 2002: Gra w gramatykę. Ćwiczenia i materiały do gramatyki opisowej języka polskiego. Katowice.
Mosiołek-Kłosińska K., red., 2001: Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce. Warszawa.
Opacki I.‚ 2006: Poznacie mnie po głosie... Literackie wykłady otwarte. Katowice.
Ostaszewska D., Tambor J., 2007: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa.
Piętkowa R., Piętka M., 2014: Elitarny egalitaryzm Kabaretu Starszych Panów. W: Rejter A., red.: Język Artystyczny. T. 15: Język(i) kultury popularnej. Katowice, s. 89–109.
Pisarek W., 2000: Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność: lata dziewięćdziesiąte. „Zeszyty Prasoznawcze” XLIII, nr 3–4 (163–164), s. 19–41.
Rusinek M., Załazińska A., 2010: Retoryka codzienna. Poradnik nie tylko językowy. Warszawa (wyd. 2 uzup.; wyd. 1: Retoryka podręczna, czyli jak wnikliwie słuchać i przekonująco mówić. Kraków 2005).
Skarga B., 2005: O obywatelstwie. „Gazeta Wyborcza” nr 247 (22.10), s. 12.
Skudrzyk A., Urban K., 2007: Znaleźć słowo trafne… Stylistyczno-komunikacyjny obraz współczesnej polszczyzny. Materiały pomocnicze do praktycznej stylistyki, kultury języka i pragmatyki językowej. Katowice.
Stomma L., 2002: Szczęśliwego Nowego Roku. „Polityka” nr 1 (2331), s. 90.
Tambor J., 2007: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia z CD-ROM. Warszawa.
Tokarz M., 2006: Argumentacja, perswazja, manipulacja. Wykłady z teorii komunikacji. Gdańsk.
Zdunkiewicz-Jedynak D., 2008: Wykłady ze stylistyki. Warszawa.
Żmigrodzki P., 2005: O tym, jak nie okazałem się seksistą. „Gazeta Uniwersytecka UŚ” nr 9 (129), s. 27.
Literatura
Barłowska M., Budzyńska-Daca A., Załęska M., red., 2010: Ćwiczenia z retoryki. Warszawa.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009: Tekstologia. Warszawa.
Bralczyk J., Wasilewski J., 2008: Polskie języki publiczne. W: Warchala J., Krzyżyk D., red.: Polska polityka językowa w Unii Europejskiej. Katowice, s. 273–288.
Chlebda W., 2005: Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne. Opole.
Gajda S., 2012: Media – stylowy tygiel współczesnej polszczyzny. W: Kita M., Loewe I., red.: Język w mediach. Antologia. Katowice, s. 15–23.; pierwodruk: Bralczyk J., Mosiołek-Kłosińska K., red., 2000: Język w mediach masowych. Warszawa, s. 19–27.
Kloch Z., 2006: Potoczność jako codzienne doświadczenie kulturowe. W: Tegoż: Odmiany dyskursu. Semiotyka życia publicznego w Polsce po 1989 roku. Wrocław, s. 13–38.
Kosowska E., 2003: Antropologia literatury: teksty, konteksty, interpretacje. Katowice.
Nocoń J., 2013: Styl dydaktyczny – styl dyskursu dydaktycznego. W: Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red.: Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Kraków, s. 111–139.
Piętkowa R., 2000: Humor w dyskursie dydaktycznym. W: Gajda S., Brzozowska D., red.: Świat humoru. Opole, s. 331–338.
Piętkowa R., 2001: Paratekst w tekście naukowym – informacja i/lub reklama. W: Witosz B., red.: Stylistyka a pragmatyka. Katowice, s. 201–211.
Piętkowa R., 2007: Gatunki paratekstualne wobec prototypu stylu naukowego. W: Ostaszewska D., red.: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 3: Gatunek a odmiany funkcjonalne. Katowice, s. 143–150.
Piętkowa R., 2010: O przemianach językowego obrazu świata (JOS) uwag kilka… W: Achtelik A., Kita M., Tambor J., red.: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. T. 2. Katowice, s. 65–74.
Pisarek W., 2002: Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność. Kraków.
Rusinek M., Załazińska A., 2010: Retoryka codzienna. Poradnik nie tylko językowy. Warszawa (wyd. 2 uzup.; wyd. 1: Retoryka podręczna, czyli jak wnikliwie słuchać i przekonująco mówić. Kraków 2005).
Warchala J., 2003: Kategoria potoczności w języku. Katowice.
Warchala J., Skudrzyk A., 2010: Kultura piśmienności młodego pokolenia. Katowice.
Wierzbicka E., Wolański A., Zdunkiewicz-Jedynak D., 2008: Podstawy stylistyki i retoryki. Warszawa.
Witosz B., 2009: Dyskurs i stylistyka. Katowice.
Zdunkiewicz-Jedynak D., 2008: Wykłady ze stylistyki. Warszawa.
Uniwersytet Śląski Polska
Romualda Piętkowa, dr, starszy wykładowca w Zakładzie Lingwistyki Tekstu i Dyskursu w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania naukowe: stylistyka, genologia, dyskurs naukowy, kulturowe aspekty komunikacji językowej, glottodydaktyka. Najważniejsze publikacje: Funkcje wyrażeń werbalizujących kategorie przestrzenne (na materiale współczesnej poezji polskiej) (Katowice 1989), Paratekst w tekście naukowym – informacja i/lub reklama (w: Witosz B., red., 2001: Stylistyka a pragmatyka. Katowice), Style konwersacyjne dyskursu naukowego (w: Milewska-Stawiany M., Rogowska Cybulska E., red., 2010: Polskie języki. O językach zawodowych i środowiskowych. Gdańsk).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
