Role of the Bible in the development of languages and linguistics. An outline of the issue
Abstrakt
Role of the Bible in the development of languages and linguistics. An outline of the issue
The paper describes a very significant role of Bible translation in the development of the Slavic national languages. The author focuses on the Polish language which in its literary form was shaped in the Middle Ages but its full functional efficiency was reached in the 16th century. Among the medieval relics, the translation of psalms and other Bible passages played a great cultural role. However, the complete Polish translations of the Holy Bible appeared in the 16th century (Biblia Budnego, Leopolity, Wujka). Those renditions enriched the Polish language with a number of new words. Moreover, they provoked a scientific reflection on the Slavic languages. As a result, the author proposes a thesis asserting that the act of Bible philological translations contributed to further linguistic research.
Key words: history of language, Bible, development of language, linguistics
Bibliografia
Budny S., 1572: Biblia to jest księgi Starego i Nowego Przeymierza, znowu z ebrajskiego, greckiego i łacińskiego na polskie przełożone. Nieśwież; cited in: Klemensiewicz Z., 1965: Historia języka polskiego. Part 2: Doba średniopolska. Warszawa.
Czerniatowicz J., 1965: Z dziejów grecystyki w Polsce w okresie Odrodzenia. Wrocław.
Czerniatowicz J., 1969: Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII wieku. Teksty greckie a polskie przekłady. Wrocław.
Górski K., 1962: Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej. In: Mayenowa M., Klemensiewicz Z. eds.: Odrodzenie w Polsce. Vol. 3: Historia języka. Part 2. Warszawa, p. 233–270.
Herdan G., 1960: Type – Token – Mathematics. Mounton.
Kossowska M., 1969: Biblia w języku polskim. Poznań.
Kowalenka W., Labuda G., Lehr-Spławiński T. eds., 1961–1991: Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych. Vol. 1–8. Wrocław–Warszawa–Kraków.
Lewaszkiewicz T., 1992a: Rola kontaktów językowych we wstępnym okresie kształtowania się słowiańskich języków literackich (na tle ogólniejszym). In: Z polskich studiów slawistycznych. Series VIII: Linguistics. Warszawa, p. 117–122.
Lewaszkiewicz T., 1992b: Rola przekładów Biblii w formowaniu języków literackich europejskiego kręgu kulturowego. In: Biblia a kultura Europy. M. Kamińska and E. Małek eds. Vol. 1. Łódź, p. 232–248.
Lewaszkiewicz T., 1994: O potrzebie nowego spojrzenia na genezę polskiego języka literackiego (z uwzględnieniem tła ogólnoeuropejskiego). In: Studia historycznojęzykowe. M. Kucała and Z. Krążyńska eds. Kraków, p. 213–220.
Lewaszkiewicz T., 1995: Łużyckie przekłady Biblii. Przewodnik bibliograficzny. Warszawa.
Majewicz A., 1989: Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa.
Morgenthaler R., 1958: Statistik der Neutestamentlishen Worterschatzes. Zurich.
Moszyński L., 1984: Wstęp do filologii słowiańskiej. Warszawa.
Ostrowska E., 1953: Walka o piękne słowo psałterzowe (Psałterz Kochanowskiego i Psałterz brzeski). “Język Polski” XXXIII, p. 285–317; reprinted in: Ostrowska E.,1978: Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Kraków, p. 290–336.
Otwinowska B., 1974: Język – naród – kultura. Antecedencje i motywy renesansowej myśli o języku. Warszawa.
Pleciński J., 1986: Język, Biblia, przekład. “Tygodnik Powszechny” Nr 9, p. 4–5.
Poniatowski Z., 1971: Nowy Testament w świetle statystyki językowej. Wrocław.
Rospond S., 1962: Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej. In: Odrodzenie w Polsce. Vol. 3: Historia języka. Mayenowa M.R. and Klemensiewicz Z. eds. Part 2. Warszawa, p. 61–181.
Sambor J., 1972: Słowa i liczby. Zagadnienia językoznawstwa statystycznego. Wrocław.
Urbańczyk S., 1950: W sprawie polskiego języka literackiego. Vol. 1: O dawności dialektu kulturalnego and Vol. 2: Wzrost społeczny języka literackiego. “Język Polski” XXX, p. 97–109 and 145–160; reprinted in: Urbańczyk S., 1979: Prace z dziejów języka polskiego. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, p. 160–187.
Walczak B., 1985: Biblia a język. O warstwie biblijnej w polskiej frazeologii. “Życie i Myśl,” Nr 11/12, p. 28–39.
Walczak B., 1987: Znaczenie Biblii w dziejach języków i językoznawstwa. “Życie i Myśli” 1987, Nr 9/10, p. 37–42.
Walczak B., 1990: Pochodzenie polskiego języka literackiego w świetle nowej metody. In: Język – Teoria – Dydaktyka. [Preyzner M. ed.]. Kielce, p. 5–19.
Walczak B., 1992: Czy tzw. dialekt kulturalny poprzedził powstanie polskiego języka literackiego? In: Język – Teoria – Dydaktyka. [Preyzner M. ed.]. Kielce, p. 87–97.
Walczak B., 1996: Jeszcze w sprawie genezy polskiego języka literackiego. In: Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny. Vol. 3. Białoskórska M. ed. Szczecin, p. 29–38.
Wujek J., 1593: Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa. Znowu z łacińskiego i z greckiego na polskie wiernie a szczyrze przełożony. Kraków; cited in: Taszycki W., 1969: Wybór tekstów staropolskich XVI–XVIII wieku. Warszawa.
University of Adam Mickiewicz Polska
Bogdan Walczak, prof. w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. J. Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, emerytowany profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Członek Zarządu Polskiego Komitetu Międzynarodowej Organizacji Unifikacji Neologizmów Terminologicznych. Językoznawca, polonista, slawista, historyk języka, popularyzator zagadnień językoznawczych, zwłaszcza z zakresu poprawności i kultury języka. Bogaty dorobek naukowy Bogdana Walczaka obejmuje kilkaset publikacji z zakresu językoznawstwa ogólnego i slawistycznego, współczesnego języka polskiego, kultury i poprawności językowej, historii języka polskiego, leksykografii, gramatyki historycznej i onomastyki. Autor publikacji: Między snobizmem i modą a potrzebami języka, czyli o wyrazach obcego pochodzenia w polszczyźnie (Poznań 1987), Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii (Poznań 1991), Zarys dziejów języka polskiego (Poznań 1995). Współautor dzieł: Na końcu języka: poradnik leksykalno-gramatyczny (Warszawa–Poznań 1992), Słownik gwary miejskiej Poznania (Warszawa 1997).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
