Językoznawcza i logopedyczna analiza syntetycznej metody wywoływania zębowej głoski zwarto-szczelinowej
Abstrakt
The Linguistic Analysis and the Analysis from the Perspective of Speech Therapy of the Synthetic Method of Elicitation of the Dental Affricative Sound
The author Danuta Pluta-Wojciechowska presents certain reflections on the methods of sound elicitation. She offers the linguistic analysis, as well as, the analysis from the point of view of speech therapy of the synthetic method of sound learning providing, at same time, the example of therapy where professionals dealt with case of dental affricative sound. In the following section of the text, the relevance of linguistic knowledge and the theory of speech therapy in the course of planning the providing speech treatment was stressed.
Key words: dyslalia, phonetics, speech therapy, sound elicitation
Bibliografia
Antos D., Demel G., Styczek I., 1971: Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy. Warszawa.
Demel G., 1978: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa.
Gick B., Wilson I., Koch K., Cook C., 2004: Language-Specific Articulatory Settings: Evidence from Inter-Utterance Rest Position. “Phonetica” Nr 61, s. 220–233.
Grabias S., 2012: Mowa i jej zaburzenia. W: Grabias S., Kurkowski M., red.: Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Lublin, s. 15–91.
Grossman J., 1976: Metodyka leczniczo-rehabilitacyjna w przypadkach wieloukładowych zaburzeń mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. „Logopedia” XI, s. 33–46.
Hiiemae K.M., Palmer J.B., 2003: Tongue Movements in Feeding and Speech. “Critical Reviews in Oral Biology & Medicine” Nr 14 (6), s. 413–429.
Jastrzębowska G., Pelc-Pękala O., 1999: Diagnoza i terapia zaburzeń artykulacji (dyslalii). W: Jastrzębowska G., Gałkowski T., red.: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki. Opole, s. 727–753.
Kania J., 1968: Klasyfikacja ćwiczeń artykulacyjnych. „Szkoła Specjalna”, z. 3, s. 264–271.
Konopska L., 2006: Wady wymowy u osób z wadami zgryzu. Szczecin.
Konopska L., 2015: Desonoryzacja w dyslalii. Szczecin.
Langacker R., 1987: Foundations of Cognitive Grammar. Vol. 1. Stanford.
Langacker R., 1995: Wykłady z gramatyki kognitywnej. Kazimierz nad Wisłą, grudzień 1993. [Berej J. et al., tłum.]. Lublin.
Łyżyczka I., 1978: Metody rehabilitacji wymowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. „Logopedia” XIII, s. 53–57.
Michalak-Widera I., 2007: Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek. Katowice.
Michalak-Widera I., 2012: Terapia dyslalii. W: Węsierska K., red.: W świecie logopedii. Materiały dydaktyczne. Katowice, s. 137–150.
Nowakowska-Kempna I., 2000: Jednostki językowe w analizie prototypowej. Katowice.
Ostapiuk B., 1997: Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji. „Audiofonologia” X, s. 117–136.
Ostapiuk B., 2002: Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią. „Logopedia” XXXI, s. 95–156.
Ostapiuk B., 2013a: Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii. Szczecin.
Ostapiuk B., 2013b: Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii. Szczecin.
Ostaszewska D., Tambor J., 1997: Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego. Katowice.
Ostaszewska D., Tambor J., 2015: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa.
Pluta-Wojciechowska D., 2002: Realizacja fonemu |t| ze względu na miejsce artykulacji u osób z rozszczepem podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego. „Logopedia” XXX, s. 115–130.
Pluta-Wojciechowska D., 2006: Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania, teoria, praktyka. Bielsko-Biała.
Pluta-Wojciechowska D., 2008: Standard postępowania logopedycznego w przypadku osób z rozszczepem wargi i podniebienia. „Logopedia” XXXVII, s. 175–206.
Pluta-Wojciechowska D., 2010: Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje. Bytom.
Pluta-Wojciechowska D., 2011: Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia. Kraków.
Pluta-Wojciechowska D., 2012a: Opis zaburzeń mowy jako pierwszy etap postępowania logopedycznego. „Logopedia Silesiana” I, s. 31–46.
Pluta-Wojciechowska D., 2012b: Czy logopeda wywołuje głoski? „Logopedia” XLI, s. 39–70.
Pluta-Wojciechowska D., 2013a: Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego. Bytom.
Pluta-Wojciechowska D., 2013b: Strategiczna metoda usprawniania realizacji fonemów. Motywacje i główne założenia. „Logopedia” XLII, s. 35–67.
Pluta-Wojciechowska D., 2014/2015: Prototypowe doświadczenia orofacjalne. „Logopedia” XLIII/XLIV, s. 43–62.
Pluta-Wojciechowska D., 2015a: Analityczno-fonetyczna ocena realizacji fonemów w logopedii. W: Kurowska M., Wolańska E., red.: Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii. Warszawa, s. 64–78.
Pluta-Wojciechowska D., 2015b: „Od głoski wadliwej do głoski normatywnej”. Analiza metod i strategii. W: Pluta-Wojciechowska D., red., Płonka A., współpr.: Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów. Katowice, s. 191–207.
Pluta-Wojciechowska D. [w druku]: Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia wybranych form zaburzeń. Bytom.
Pountney T. E., Mulcahy C. M., Clarke S. M., Green E. M., 2011: Podejście Chailey do postępowania posturalnego. Wyjaśnienie teoretycznych aspektów postępowania posturalnego i ich praktycznego zastosowania poprzez terapię i sprzęt. Abu-Zaitoun A., tłum. Matyja M., Gogola A., red. Warszawa.
Rocławski B., 2001: Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów. Gdańsk.
Rodak H., 2002: Terapia dziecka z wadą wymowy. Warszawa.
Rosch E., 1977: Human Categorizations. In: Studies in Cross – Cultural Psychology. Vol. 1. Ed. N. Warren. London, s. 1–49.
Rosch E., 1978: Principles of Categorization. In: Cognition and Categorization. Eds. E. Rosch, B. Llond. New Jersey, Hillsdale, s. 27–48.
Rosch E., 1981: Prototype Classification and Logical Classification: The Two Systems. In: Scholnick E., ed.: New Trends in Cognitive Representation: Challenges to Piaget’s Theory. New Jersey, Hillsdale, s. 73–86.
Sambor B., 2015a: Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów u osób dorosłych. „Logopedia” XLIII, s. 149–188.
Sambor B., 2015b: Mówienie z tak zwanym szczękościskiem. Fakty i mity. W: Pluta-Wojciechowska D., red., Płonka A., współpr.: Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów. Katowice, s. 157–174.
Serrurier A., Badin P., Barney A., Boë L.-J., Savariaux C., 2012: Comparative Articulatory Modelling of the Tongue in Speech and Feeding. “Journal of Phonetics” (40), 6, s. 745–763.
Skorek E., 2009: Z logopedią na ty. Podręczny słownik logopedyczny. Kraków.
Sołtys-Chmielowicz A., 2005: Zaburzenia artykulacji. W: Gałkowski T., Szeląg E., Jastrzębowska G., red.: Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki. Opole, s. 421–474.
Sołtys-Chmielowicz A., 2008: Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka. Kraków.
Styczek I., 1981: Logopedia. Warszawa.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Danuta Pluta-Wojciechowska, dr hab., prof. UŚ, pracuje w Zakładzie Socjolingwistyki i Społecznych Praktyk Komunikowania w Instytucie Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania badawcze: zaburzenia mowy u osób z wadą w obrębie środkowej części twarzoczaszki, z zaburzeniami czynności prymarnych, diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów, trudności wymowy polskich głosek u osób uczących się polskiego jako języka drugiego. Opublikowała m.in. monografie: Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – Teoria – Praktyka (Bielsko-Biała 2006); Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje (Bytom 2010); Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia (Kraków 2011); Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego (Bytom 2013).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
