Typologie gatunków medialnych – przegląd stanowisk
Abstrakt
Typologies of Media Genres — An Overview of Opinions
The text constitutes an overview and arranges various models of classification of media genres. The author depicts understanding of the notion of media genre and systematizes knowledge on various typologies (division into informative and journalistic genres, border genres, popular genres or division of genres based on the medium). She also presents the distinction of the genre and the media format. At the same time, the author describes two views on the genres in intra-genre and inter-genre plane, based on the two methodologies of Maria Wojtak and Bożena Witosz. The linguistic genology provides an overview of genre classification with multidimensional, open and blurred patterns of their assignment. The author is convinced that in order to analyse media texts, one should have historical knowledge on clear divisions of the genres and a methodological perspective which would allow comprehension of the complex genological specifics.
Key words: genre, media genre, genre typologies, linguistic genology
Bibliografia
Balbus S., 1999: „Zagłada gatunków”. „Teksty Drugie” nr 6(59), s. 25–39.
Balowski M., 2000: Świadomość gatunkowa a wzorzec normatywny (na przykładzie gatunków prasowych). W: Ostaszewska D., red.: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 1.: Mowy piękno wielorakie. Katowice, s. 316–329.
Bauer Z., 2008: Gatunki dziennikarskie. W: Bauer Z., Chudziński E., red.: Dziennikarstwo i świat mediów. Kraków, s. 255–280.
Bauer Z., 2009: Dziennikarstwo wobec nowych mediów. Historia – teoria – praktyka. Kraków.
Bauer Z., 2015: E-gatunki. Dziennikarz w nowej przestrzeni komunikowania. Warszawa.
Bolecki W., Opacki I., 2000: Od redaktorów. W: Tychże, red.: Genologia dzisiaj. Warszawa, s. 5.
Chudziński E., red., 2007: Słownik wiedzy o mediach. Bielsko-Biała.
Chyliński M., Russ-Mohl S., 2008: Dziennikarstwo. Warszawa.
Dubisz S., red., 2008: Uniwersalny słownik języka polskiego. Warszawa.
Fras J., 2005: Dziennikarski warsztat językowy. Wrocław.
Fras J., 2012: Podstawy identyfikacji i typologii wypowiedzi w mediach masowych. W: Kulczycki E.,
Wendland M., red.: Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji. Poznań, s. 13–29.
Gajda S., 2010: Gatunkowe wzorce wypowiedzi. W: Bartmiński J., red.: Współczesny język polski. Lublin, s. 255–268.
Garlicki B., 1974: Metodyka dziennikarska. Kraków.
Geertz C., 1990: O gatunkach zmąconych. „Teksty Drugie” nr 2(2), s. 113–130.
Goban-Klas T., 2005: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa.
Godzic W., Kozieł A., Szylko-Kwas J., 2015: Wstęp. W: Tychże, red.: Gatunki i formaty we współczesnych mediach. Warszawa, s. 9–11.
Kita M., 2013a: Dyskurs prasowy. W: Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red.: Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny. Kraków, s. 255–288.
Kita M., 2013b: Dyskurs radiowy. W: Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red.: Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny. Kraków, 338–346.
Kozieł A., 2002: Gatunki dziennikarskie – rodowód, cechy i funkcje. W: Adamowski J., red.: O warsztacie dziennikarskim. Warszawa, s. 109–127.
Lisowska-Magdziarz M., 2008: Media powszednie. Środki komunikowania masowego i szerokie paradygmaty medialne w życiu codziennym Polaków u progu XXI wieku. Kraków.
Lisowska-Magdziarz M., 2015: Pytanie o genologię mediów w kulturze partycypacji. Próba rekonesansu metodologicznego. W: Godzic W., Kozieł A., Szylko-Kwas J., red.: Gatunki i formaty we współczesnych mediach. Warszawa, s. 13–34.
Loewe I., 2007: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej, Katowice.
Loewe I., 2013: Dyskurs telewizyjny. W: Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red.: Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny. Kraków, s. 305–311.
Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red., 2013: Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny. Kraków.
Maziarski J., 1976: Gatunki dziennikarskie. W: Maślanka J., red.: Encyklopedia wiedzy o prasie. Wrocław, s. 89–91.
McLuhan M., 2001: Wybór tekstów. McLuhan E., Zingrone F., red.; Różalska E., Stokłosa J.M., tłum. Poznań.
McQuail D., 2008: Teoria komunikowania masowego. Bucholc M., Szulżycka A., tłum. Warszawa.
Mrozowski M., 2001: Media masowe. Władza, rozrywka i biznes. Warszawa.
Ogonowska A., 2007: Gatunki telewizyjne. W: Chudziński E., red.: Słownik wiedzy o mediach. Bielsko-Biała, s. 313–325.
Piekot T., 2006: Dyskurs polskich wiadomości prasowych. Kraków.
Pisarek W., 1993: Gatunek dziennikarski: informacja prasowa. „Zeszyty Prasoznawcze” XXXVI, nr 3–4(135–136), s. 156–159.
Pisarek W., 2002: Nowa retoryka dziennikarska. Kraków.
Pisarek W., red., 2006: Słownik terminologii medialnej. Kraków.
Ptaszek G., 2015: W stronę bezgatunkowości mediów? O funkcji gatunków medialnych w procesie odbioru. W: Godzic W., Kozieł A., Szylko-Kwas J., red.: Gatunki i formaty we współczesnych mediach. Warszawa, s. 35–51.
Szulczewski M., 1964: Informacja. W: Golka B., Kafel M., Mitzner Z., red.: Teoria i praktyka dziennikarska. Warszawa, s. 91–97.
Szulczewski M., 1976: Publicystyka. Problemy teorii i praktyki. Warszawa.
Ślawska M., 2013: O relacjach międzygatunkowych w prasie. W: Mitrenga B., red.: Linguarum Silva. T. 2: Słowo – znaczenie – relacja w języku i w tekście. Katowice, s. 161–174.
Ślawska M., 2014: Formy dialogu w gatunkach prasowych. Katowice.
Taylor L., Willis A., 2006: Medioznawstwo. Teksty, instytucje i odbiorcy. Król M., tłum. Kraków.
Trzynadlowski J., 1982: W kręgu gatunkowych wyznaczników form dziennikarskich. W: Tegoż: Sztuka słowa i obrazu. Wrocław, s. 358–369.
Wilkoń A., 2002: Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu. Kraków.
Witosz B., 2004: Tekst i/a gatunek. Jeden czy dwa modele? W: Ostaszewska D., red.: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 2.: Tekst a gatunek. Katowice, s. 40–49.
Witosz B., 2005: Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Katowice.
Wojtak M., 2004: Gatunki prasowe. Lublin.
Wolny-Zmorzyński K., 2008: Reportaż. W: Bauer Z., Chudziński E., red.: Dziennikarstwo i świat mediów. Kraków, s. 321–332.
Wolny-Zmorzyński K., Kaliszewski A., 2006: Podstawowe pojęcia oraz problemy dotyczące rodzajów i gatunków dziennikarskich. W: Wolny-Zmorzyński K., Kaliszewski A., Furman W.: Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język. Warszawa, s. 13–36.
Wolny-Zmorzyński K., Kozieł A., 2013: Genologia dziennikarska. „Studia Medioznawcze” nr 3(54), s. 23–34.
Worsowicz M., 2001: Inforozrywka w prasie. W: Borkowski I., Woźny A., red.: Nowe media – nowe w mediach. Wrocław, s. 209–218.
Żydek-Bednarczuk U., 2012: Zmiany w zachowaniach komunikacyjnych a nowe odmiany językowe (odmiana medialna). W: Kita M., Loewe I., red.: Język w mediach. Antologia. Katowice, s. 24–31.
Żydek-Bednarczuk U., 2013: Dyskurs internetowy. W: Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red.: Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny. Kraków, s. 373–379.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Magdalena Ślawska, dr, pracuje w Zakładzie Dziennikarstwa Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania badawcze: genologia lingwistyczna ze szczególnym uwzględnieniem gatunków dziennikarskich oraz świadomości gatunkowej nadawców i odbiorców mediów. Autorka monografii Formy dialogu w gatunkach prasowych (Katowice 2014) oraz współredaktorka tomów Transdyscyplinarność badań nad komunikacją medialną (Katowice 2012; 2013).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
