Śląskie wartości — praca, rodzina i religia. Geneza, trwanie i zmiany

Urszula Swadźba

doi:10.31261/GSS_SN.2014.05.03

Opublikowane: 2014-12-30

Tom 5 (2014)

Śląskie wartości — praca, rodzina i religia. Geneza, trwanie i zmiany

Urszula Swadźba

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2014.05.03

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie genezy kształtowania się i przemian śląskich wartości od połowy XIX wieku do dnia dzisiejszego. Opierając się na badaniach historycznych i socjologicznych oraz własnych badaniach, podjęta zostanie próba prześledzenia procesu kształtowania, umacniania i zmian śląskich wartości: pracy, rodziny i religii. Jak pokazały doświadczenia innych społeczności zachodnich, w czasach silnej industrializacji i urbanizacji następuje sekularyzacja i laicyzacja społeczeństwa oraz rozpad więzi rodzinnych, jednak na Śląsku wystąpiło inne zjawisko. Po pierwsze, przeanalizowany zostanie okres I wojny światowej, gdy Śląsk należał do państwa niemieckiego. Niemiecka protestancka etyka pracy i działania Kulturkampfu przyczyniły się w tym okresie do ukształtowania śląskiego etosu pracy oraz wartości rodziny i religii. Po drugie, omówiony zostanie okres międzywojenny, w którym trzy wartości podlegały zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych, zachodzących w społecznościach Śląska. Z upływem czasu wartości te albo umacniały się, albo zmieniały swój charakter. Po trzecie, w okresie realnego socjalizmu szczegółowo opisano zniszczenie etosu pracy i jego „dualizm”, w odniesieniu do trwałości wartości rodzinnych i religii. Podsumowując, pokazano zmiany, jakie zaszły w ciągu 20 lat transformacji ustrojowej, kiedy nastąpiło osłabienie wartości religii, redefinicja wartości rodziny i wzmocnienie wartości pracy w tym samym czasie.

Słowa kluczowe:

wartości śląskie , praca , rodzina , religia , zmiana

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Swadźba, U. (2014). Śląskie wartości — praca, rodzina i religia. Geneza, trwanie i zmiany. Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa, 5, 22–41. https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2014.05.03

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).

Bibliografia

Literatura:
Google Scholar

Adamski F., 1966: Hutnik i jego rodzina. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”. Analiza i ocena przebiegu procesu restrukturyzacji zatrudnienia górnictwa węgla kamiennego w latach 1990—1997, 1998. Katowice.
Google Scholar

Błasiak W., 1990: Śląska zbiorowość regionalna i jej kultura w latach 1945—1956. W: M. Błaszczyk‑Wacławik, W. Błasiak, T. Nawrocki: Górny Śląsk. Szczególny przypadek kulturowy. Kielce: Wydawnictwo „Szumacher”.
Google Scholar

Błaszczyk‑Wacławik M., 1990: Miejsce i rola regionalnej kultury w procesach życia społecznego zbiorowości Górnego Śląska do roku 1945. W: W. Błaszczyk‑Wacławik, W. Błasiak, T. Nawrocki: Górny Śląsk. Szczególny przypadek kulturowy. Kielce: Wydawnictwo „Szumacher”.
Google Scholar

Budzyńska E., 1999a: Obraz rodziny u katowickiej młodzieży. W: E. Budzyńska i in.: Rodzina wobec wartości. Socjologiczne studium rodzin wielkomiejskich. Na przykładzie Katowic. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Budzyńska E., 1999b: Struktura rodziny katowickiej. W: E. Budzyńska i in., red.: Rodzina wobec wartości. Socjologiczne studium rodzin wielkomiejskich. Na przykładzie Katowic. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Budzyńska E., 2010: Struktura rodziny górnośląskiej z perspektywy badań socjologicznych. „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”. T. 1, s. 209—225.
Google Scholar

Bukowska‑Floreńska I., 1987: Społeczno‑kulturowe funkcje tradycji w społecznościach industrialnych Górnego Śląska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Bukowska‑Floreńska I., 2007: Rodzina na Górnym Śląsku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Dutkiewicz H., 1968: Małżeństwa mieszane w czterech miastach GOP jako wskaźnik integracji społecznej. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
Google Scholar

Filipczyk‑Halladin B., 2010: Procesy demograficzne na Śląsku. „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”. T. 1, s. 70—82.
Google Scholar

Frąckiewicz L., 1974: Starzy robotnicy na Śląsku. Warszawa: Instytut Wydawniczy CRZZ.
Google Scholar

Gąsiorowska‑Grabowska N., red., 1962: Źródła do dziejów klasy robotniczej na ziemiach polskich. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”.
Google Scholar

Górnikowska‑Zwolak E., 2000: Szkic do portretu Ślązaczki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Górny A., 2008: Religijność śląska a procesy sekularyzacyjne. W: U. Swadźba, red.: Śląski świat wartości. Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Google Scholar

Górny A., 2010: Tradycja czy nowoczesność? Młodzi mieszkańcy Górnego Śląska a fundamenty świata wartości. „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”. T. 1, s. 146—162.
Google Scholar

Faliszek K., Łęcki K., Wódz K., 2001: Górnicy. Zbiorowości górnicze u progu zmian. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Hoffmann K., 2010: Kariera zawodowa a życie rodzinne w opinii młodych kobiet śląskich. W: U. Swadźba, E. Budzyńska, red.: Rodzina i praca: miedzy tradycją a współczesnością. Katowice: Uniwersytet Śląski — Gnome.
Google Scholar

Hrebenda A., 1979: Górnośląska klasa robotnicza w latach międzywojennych 1922—1939. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Jezierska J., 1965: Struktura społeczno‑zawodowa województwa śląskiego w 1931 r. „Zaranie Śląskie”, z. 1a.
Google Scholar

Jankowska E., 1984: Praca zawodowa kobiet w ujęciu teorii stratyfikacji społecznej. W: W. Mrozek, red.: Z badań nad problematyką socjologii zawodu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Jonca K., 1966: Polityka socjalna Niemiec w przemyśle ciężkim Górnego Śląska 1971—1914. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Kaczmarek R., 2010: Polacy w Wehrmachcie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kasprów E., 1972: Czynniki adaptacji kobiet do zawodów tradycyjnie męskich. „Górnośląskie Studia Socjologiczne”. T. 10. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
Google Scholar

Klasik A., Kuźnik F., Szczupa k B., 2005: Gospodarka śląska na przełomie wieków. Syndrom regresu, wola kreacji. W: W. Jacher, A. Klasik, red.: Region w procesie przemian. Aspekt socjologiczny i ekonomiczny. Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Google Scholar

Kokot J., 1966: Przemiany gospodarcze na Śląsku w latach 1945—1955. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar

Kopeć E., 1983: „My” i „oni” na Górnym Śląsku. (1918—1939). Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Król M., 2004: Bezrobocie i formy jego ograniczania. W: L. Frąckiewicz, red.: Społeczny obraz Śląska. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
Google Scholar

Kujawski E., 1935: Współczesna rodzina śląska. „Kuźnica”, nr 4—5.
Google Scholar

Ligęza J., Żywirska M., 1964: Zarys kultury górniczej. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Michalkiewicz S., red., 1976: Historia Śląska. T. 3. Cz. 2. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Mrozek W., 1965: Rodzina górnicza. Przekształcenia społeczne w górnośląskim środowisku górniczym. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Mrozek W., 1987: Górnośląska rodzina robotnicza w procesie przeobrażeń. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
Google Scholar

Myszor J., 1991: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821—1914. Katowice: Kuria Diecezjalna w Katowicach.
Google Scholar

Myszor J., 1999: Historia diecezji katowickiej. Katowice: Kuria Metropolitalna.
Google Scholar

Piorun W., 1981: Śląscy bieda‑ludzie. W: W. Janota, oprac.: Z czarnego kraju. Górny Śląsk w reportażu międzywojennym. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”. „Roczniki Statystyczne Województwa Katowickiego” 1974—1978. Katowice: Wydawnictwo Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego.
Google Scholar

Swadźba U., 2001a: Śląski etos pracy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Swadźba U., 2001b: Konflikt wartości i „dualizacja” śląskiego etosu pracy w okresie realnego socjalizmu. W: W. Jacher, red.: Eseje socjologiczne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Swadźba U., 2005: Wykształcenie jako wartość. Ewolucja świadomości Ślązaków. W: W. Jacher, A. Klasik, red.: Region w procesie przemian. Aspekt socjologiczny i ekonomiczny. Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Google Scholar

Swadźba U., 2007: Czy praca jest ważna dla rybniczan? W: U. Swadźba, red.: Praca, rodzina, obowiązki, czas wolny czyli o stylu życia mieszkańców Rybnika. Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Google Scholar

Swadźba U., 2008a: Praca jako wartość w życiu Ślązaków. W: U. Swadźba, red.: Śląski świat wartości. Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Google Scholar

Swadźba U., 2008b: Od rębacza do socjologa. Zmiany struktury społeczno‑zawodowej w tradycyjnych społecznościach śląskich. W: A. Siwik, L. Haber, red.: Od robotnika do internauty. W kierunku społeczeństwa informacyjnego. Kraków: Wydawnictwa Naukowo‑Dydaktyczne AGH.
Google Scholar

Swadźba U., 2009a: Miejsce pracy zawodowej w życiu kobiet śląskich. W: U. Swadźba , red.: Praca czy rodzina? Dylematy kobiet śląskich. Katowice: Wydawnictwo Gnome — Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Swadźba U., 2009b: Etos pracy na Górnym Śląsku. Tradycja, współczesne oblicze i zmiany. „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 165—190.
Google Scholar

Swadźba U., 2011: Edukacja — świadomościowe zmiany w okresie transformacji w województwie śląskim. W: U. Swadźba, red.: 20 lat transformacji w aspekcie regionalnym.
Google Scholar

Śląsk. Refleksje socjologów. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Swadźba U., 2012: Wartości — pracy, rodziny i religii. Socjologiczne studium społeczności ślaskich. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Szpor G., 1983: Problemy zatrudnienia w przemyśle ciężkim w latach 1950—1955. W: „Studia i Materiały z Dziejów Śląska”. T. 13. Katowice: Śląski Instytut Naukowy.
Google Scholar

Szramek E., 1934: Śląsk jako problem socjologiczny. Problem analizy. Mikołów: Wydawnictwo Karola Miarki.
Google Scholar

Świątkiewicz W., 1992: Religijność w życiu współczesnych rodzin. W: W. Świątkiewicz, red.: Wartości a style życia rodzin. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytet Śląskiego.
Google Scholar

Świątkiewicz W., 1997: Tradycja i wybór. Socjologiczne studium religijności na Górnym Śląsku. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Świątkiewicz W., 2001: Rodzina jako wartość w tradycji kulturowej Górnego Śląska. W: M. Ziemska, red.: Rodzina współczesna. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Świątkiewicz W., 2007: Kondycja rodziny śląskiej. W: W. Jacher, A. Klasik, red.: Zmieniające się oblicza regionu górnośląskiego. Katowice: Wydawnictwo Gnome.
Google Scholar

Świątkiewicz W., 2009: Troska o rodzinę czy zbijanie majątku? W: W. Świątkiewicz, red.: Rodzina w środku Europy. Rybnik — Nitra — Hradec Kralowe — Szeged. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Wanatowicz M.W., 1977: W kwestii studiów wyższych Górnoślązaków w okresie międzywojennym. W: J. Chlebowczyk, red.: „Śląskie Studia Historyczne”. T. 2. Katowice.
Google Scholar

Wanatowicz M.W., 1982: Ludność napływowa na Górnym Śląsku w latach 1922—1939. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Wanatowicz M.W., 1986: Inteligencja na Śląsku w okresie międzywojennym. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Węgrzyn K., 2001: Wychowanie religijne w rodzinie górnośląskiej. W: M. Ziemska, red.: Rodzina współczesna. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Węgrzyn K., Węgrzyn G., 1999: Sytuacja materialno‑bytowa rodzin. W: E. Budzyńska i in., red.: Rodzina wobec wartości. Socjologiczne studium rodzin wielkomiejskich. Na przykładzie Katowic. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Wię cek J., 1965: Struktura zatrudnienia a płynność robotników w przemyśle węglowym w latach 1949—1959. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Google Scholar

Wycisło J., 1991: Model chrześcijańskiego robotnika górnośląskiego w końcu XIX wieku. Katowice: Muzeum Prozy Śląskiej.
Google Scholar

Wycisło J., 1994: Religijne inspiracje działalności społeczno‑gospodarczej w tradycji górnośląskiej. W: W. Świątkiewicz, J. Wycisło, red.: Metropolia katowicka — górnośląska. Dziedzictwo historii. Wyzwania wobec przyszłości. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Zdaniewicz W., Zembrzuski T., red., 2000: Kościół i religijność Polaków 1945—1999. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego.
Google Scholar

Zygmunt A., 2008: System wartości rybniczan. W: U. Swadźba, red.: Śląski świat wartości. Katowice: Wydawnictwo Gnome — Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Zygmunt A., 2009: Demograficzny obraz województwa śląskiego na tle przemian ludnościowych w Polsce — szanse, zagrożenia, prognozy. „Studia Socjologiczne” nr 4, s. 167—190.
Google Scholar

Żywirska M., oprac., 1949: Życiorysy górników. Katowice: Wydawnictwo Związku Zawodowego Górników w Polsce.
Google Scholar

Tom 5 (2014)
Opublikowane: 2020-11-20

eISSN: 2353-9658

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Licencja CC

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Prześlij tekst

Śląskie wartości — praca, rodzina i religia. Geneza, trwanie i zmiany

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Urszula Swadźba

Informacje