Człowiek naturze zgotował ten los – rzecz o wybranej reklamie społecznej na lekcji języka polskiego jako obcego
Abstrakt
Prowokacyjnie przywołana w tytule artykułu parafraza motta Medalionów Zofii Nałkowskiej stanowi pretekst do rozważań na temat działania homo sapiens wobec przyrody, a także tego, jak takie zagadnienie przełożyć na konkretną sytuację (glotto)dydaktyczną. Artykuł koncentruje się wokół reklamy społecznej zatytułowanej Portret pamięciowy, będącej częścią kampanii mającej na celu zwrócenie uwagi na problem zanieczyszczania rzek i zbiorników wodnych. Spot można potraktować jako materiał dydaktyczny na lekcji języka polskiego jako obcego na poziomie B2. W artykule zaprezentowano opis propozycji takich zajęć. Komunikat reklamowy utrzymany jest w konwencji rzeczowego opisu wyglądu sprawcy (portretu pamięciowego) przedstawionego przez upodmiotowioną rzekę rejestrującą dokonywane na niej czyny. Spot warto odczytać w duchu nowej humanistyki z uwzględnieniem ekokrytyki i ekofeminizmu. Nasilanie się procesów migracyjnych sprawiło, że w polskiej szkole konieczne stało się dostosowanie wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości uczniów zewnętrznych językowo i kulturowo. Omówiona reklama i rozważania wokół niej osnute mogą stać się zatem inspiracją dla nauczycieli języka polskiego pracujących z zespołami klasowymi, w których skład wchodzą nastoletni uczniowie z doświadczeniem migracyjnym.
Słowa kluczowe
reklama społeczna; język polski jako obcy; B2; rzeka; ekokrytyka; ekofeminizm; nowa humanistyka; uczeń z doświadczeniem migracyjnym
Bibliografia
Berman T., 2001, The Rape of Mother Nature? Women in the Language of Environmental Discourse, in: The Ecolinguistics Reader: Language, Ecology and Environment, eds. A. Fill, P. Mühlhäusler, Continuum, London–New York, s. 258–269, https://linguisticstudentindonesia.files.wordpress.com/2019/11/alwin-fill-peter-muhlhausler-the-ecolinguistics-reader_-language-ecology-and-environment-2001.pdf [dostęp: 05.01.2023].
Bogunia-Borowska M., 2004, Reklama jako tworzenie rzeczywistości społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1–2, s. 13–32, http://rcin.org.pl/Content/62034/WA248_79056_P--I-2524_domanska-humanist_o.pdf [dostęp: 03.01.2023].
Dybalska R., 2010, Sekundarne gatunki mowy, Filozofická Fakulta Univerzity Karlovy, Praha.
ESOKJ, 2003: Europejski system opisu kształcenia językowego. Uczenie się – nauczanie – ocenianie, przeł. W. Martyniuk, Wydawnictwo Centralnego Ośrodka Nauczycieli, Warszawa.
Goatly A., 2007, Washing the Brain. Metaphor and Ideology, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
Hofmański W., 2022, Z kim i dokąd? Nazwy własne w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Poziom B1/B2, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
https://www.agora.pl/przewrotny-plakat-wisla-wciaga-zwyciezca-17-konkursu-galerii-plakatu-ams [dostęp: 05.01.2023].
https://www.wody.gov.pl/ [dostęp: 05.01.2023].
https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1797-wody-to-nie-smietnik-kampania-edukacyjna-wod-polskich [dostęp: 05.01.2023].
https://www.youtube.com/watch?v=2H-uSqCSjnU&t=1s&ab_channel=WodyPolskie [dostęp: 05.01.2023].
Janowska I., 2011, Podejście zadaniowe do nauczania i uczenia się języków obcych. Na przykładzie języka polskiego jako obcego, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Janowska I. i in., red., 2016, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Kopaliński W., 1990, Słownik symboli, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa.
Kozłowska A., 2011, Reklama – techniki perswazyjne, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Leń K., 2004, Reklama społeczna jako „sumienie” społeczeństwa konsumpcyjnego, w: W cywilizacji konsumpcyjnej, red. M. Golka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 127–143.
Lipińska E., 2006, Z polskim na ty. Poziom podstawowy B1, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Lipińska E., Dąmbska E., 2016, Pisać jak z nut. Podręcznik rozwijający sprawność pisania dla obcokrajowców na poziomie B1+/B2, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Madeja A., Morcinek B., 2007, Polski mniej obcy. Podręcznik do nauki języka polskiego dla średnio zaawansowanych, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice.
Maison D., Maliszewski N., 2002, Co to jest reklama społeczna, w: Propaganda dobrych serc, czyli rzecz o reklamie społecznej, red. D. Maison, P. Wasilewski, Agencja Wasilewski, Kraków, s. 9–44.
Maliszewski N., 2007, Koń trojański w reklamie społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Merchant C., 1983, The Death of Nature. Women, Ecology and the Scientific Revolution, Harper & Row, New York.
Nałkowska Z., 1990, Medaliony, posł. M. Sprusiński, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Nowacki R., 2015, Reklama. Podręcznik, Difin, Warszawa.
Petrykowska J., 2013, Sposoby wywierania wpływu na adresatów reklamy społecznej, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, z. 413, s. 39–46, DOI: http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_ZARZ.2013.003 [dostęp: 05.01.2023].
Seretny A., 2019, Słownictwo polskie w ćwiczeniach dla obcokrajowców. B2, Prolog, Kraków.
Seretny A., 2021, Polszczyzna w szkole, czyli język jako narzędzie poznania, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 113–140.
Skubała P., 2022, Jak edukować w czasach kryzysu klimatycznego i środowiskowego?, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, t. 31, s. 1–14, DOI: https://doi.org/10.31261/TPDJP.2022.31.09 [dostęp: 05.01.2023].
Stafiej-Bartosik A., Maison D., 2007, Reklama społeczna – czym jest i jak się zmienia, w: Szlachetna propaganda dobroci, czyli drugi tom o reklamie społecznej, red. P. Wasilewski, współpr. D. Maison, A. Stafiej-Bartosik, Agencja Wasilewski, Kraków, s. 8–18.
Steciąg M., 2012, Dyskurs ekologiczny w debacie publicznej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Tambor A., oprac., 2011, Nałkowska Z., Przy torze kolejowym, Borowski T., Proszę państwa do gazu, „Czytaj po polsku”, t. 8, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
„Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 2017, nr 2: Środowiskowa historia zagłady.
Trampe W., 2001, Language and Ecological Crisis: Extracts from a Dictionary of Industrial Agriculture, in: The Ecolinguistics Reader: Language, Ecology and Environment, eds. A. Fill, P. Mühlhäusler, Continuum, London–New York, s. 232–240, https://linguisticstudentindonesia.files.wordpress.com/2019/11/alwin-fill-peter-muhlhausler-the-ecolinguistics-reader_-language-ecology-and-environment-2001.pdf [dostęp: 05.01.2023].
USJP, 2003: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wacławek M., 2022, Reminiscencje dzieciństwa – uwagi na marginesie kreatywnego pisania w glottodydaktyce polonistycznej, „Paidia i Literatura”, nr 4, s. 1–24, https://doi.org/10.31261/PiL.2022.04.15 [dostęp: 05.01.2023].
Wacławek M., 2023, Ekologia dźwignią handlu? O reklamie komercyjnej na lekcji języka polskiego (jako obcego), w: Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wacławek, Z. Obertová, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice [w druku].
Wojciuk A., 2019, Reklama społeczna w dobie konsumpcjonizmu. Perspektywa pragmalingwistyczna, niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Aldony Skudrzyk, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, http://www.bc.us.edu.pl/publication/19171 [dostęp: 03.01.2023].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-3307-5338
Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, członek Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną UŚ, w latach 2013–2020 lektor języka polskiego na Uniwersytecie w Lublanie (Słowenia), wcześniej (2008–2012) na Uniwersytecie Debreczyńskim (Węgry). Od 2003 roku związana ze Szkołą Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego, a od czasów studiów doktoranckich (2006) z Katedrą Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół językowego obrazu świata, stereotypów językowo-kulturowych, ekolingwistyki, prawideł wymowy, języka reklamy i frazeologii oraz dydaktyki polonistycznej i glottodydaktyki, w tym warsztatów teatralnych i wykorzystania tekstów literackich na lekcjach języka polskiego jako obcego. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych z wymienionej tematyki, współautorka książek O Polakach i Słoweńcach – w kręgu językowo-kulturowych stereotypów (2022) oraz Czas na… Język i dydaktyka w badaniach młodych naukowców (2015), a także współredaktorka tomu poświęconego prof. N. Ježowi: Sedemdeset let poučevanja poljskega jezika v Ljubljani, posvečeno Nikolaju Ježu (2018).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
