There are two modes of establishing a relationship with space. One is, partly general and partly idiosyncratic, manner in which the past makes itself manifest in the present of the life of the human individual. The other is a most profound and intimate connection with a place which is possible when we begin to feel situated in a given space, i.e. when standard historical and aesthetic lines of connecting prove inadequate.
L’anima della Calabria (1950) and Segreti di Puglia (1951), two travelogues in a series of Italia celebre e sconosciuta, explore the two distinctly different regions of Italy investigating the perception of landscape, its rootedness in history and mythology as well as various practices of everyday life they have generated over centuries. Thus, the region becomes more than a series of interesting sights and historical monuments baedekers record and advertise for tourists. Instead, we deal with deconstruction of such ready-made cultural products and, in the effort of “mental exercise”, we not only transit through but are also situated in places which reveal their provisional, metamorphic character, their unfinishedness, becoming thus a challenge to our moral sense. Hence, exercising memory and mind, allenamento della memoria e della mente morphs into allenamento morale e sociale.

The article conjoins several interpretative perspectives. The first one focuses on Kazimiera Alberti’s volume of poetry entitled Usta Italji [The Mouth of Italy] published in the 1930s, in which Alberti unconsciously predicts her future. Her poetic excursions into Italian cities, enhanced by autothematic tropes, reveal the writerly-feminine subjectivity. What the biographical discourse delineates there is the frame for affective experiences, such as melancholy, sadness, and passion. This experience of the place would be identified today as the poetics of space, in which actual addresses merge with made up after-images. The second part of the article is devoted to Kazimiera Alberti’s experience of living in – and not only sightseeing – Italy. An analysis of the cultural memory code makes it possible to accurately portray the effort with which the poet seeks an original way of inhabiting the world that spans between the tragic Polish past and the Italian space of salvage. A reflection on Kazimiera Alberti’s letter to Maria Grabowiecka becomes not only an interpretative procedure but also – and primarily – a trigger to discuss the (arguably) central theme in Alberti’s oeuvre: the gesture of re-creation. This gesture stands for the attempt to re-create the world in the language of great cultural myths, or for the creative passion whose poetic evocation is Capri – an island equally real and “made up” or imagined.

The paper focuses on an undercurrent analysis of social problems present in almost all Kazimiera Alberti’s work written in an interwar period. A kind of “hierarchy” of people suffering from social, economic, ethnic and gender inequality is evident in Alberti’s works. This “hierarchy” could be considered as hell circles, although a gradation of pain and misery depends on a level of social rejection, not on committed sins. Alberti puts cultural and ethnic hybrids in the deepest circle of hell – those people are perceived as others/aliens (and often not as human beings) by both (or more) cultures/communities, they are “made” from.

The paper is an attempt to analyse and interpret one of Kazimiera Alberti’s novel, The Decried Ghetto / Ghetto potępione, using new theoretical tools and methodology, i.a. Derrida’s deconstruction and feminist approach. The novel’s main character, Róża Grünszpann, not only torments herself with self-reproach and her own prejudices towards ethnic group, she came from – she also struggles with gender perception. These three factors are inseparably connected. Hence, Róża – by helping people from her childhood home, the ghetto – tries to manage her own fears, repulsion and identity issues.

The text is a polemic with critical literary studies that recognize Kazimiera Alberti as a poet creating “light and simple” works. In the volume Kalinowa Hour can be traced wealth of tradition from which the poet drew: from the Franciscan, by biblical references, to the Kabbalah. In addition, the poems of the Alberti contain “crevices and cracks” which, interpreted in the context of Kierkegaard’s philosophy, Derrida and Agata Bielik-Robson’s works, may indicate the originality of poet. Going beyond the ideas of minoritas and fraternitas lead the careful reader to the metaphor of the string and interesting reflections on the desire and animating attitude of insatiability. The intuition that the poet has overtaken her age is not only the poems, but their realization and extension – a rich and extraordinary life.

The article deals with the subject of the Tatra landscape in Kazimiera Alberti’s debut poems published in the yearbook „Wierchy” (1926) and in the volume „Avalanche revolt” (Bunt lawin) (1927). The author, referring to the earlier achievements of the Tatra literature, especially the Young Poland period, presents the most important motifs concerning the mountains in the Polish poet’s work – symbolism of nature, fascination with highlander culture, embedding the action of works in Tatra space. All this adds up to a special “tatro(geo)graphy”, which is an underspecified, poetic map of the Tatra Mountains and their surroundings.

Celem artykułu jest prezentacja utworu Kazimiery Alberti Segreti di Puglia (Tajemnice/Sekrety Apulii), który został opublikowany w ramach drugiego tomu serii zatytułowanej Italia celebre e sconosciuta (Włochy Znane i Nieznane). Podążając za Alberti, odkrywamy w jej relacji z podróży niektóre sekrety ziemi apulijskiej mało znane nie tylko cudzoziemcom, lecz również włoskiemu czytelnikowi. Autorka zachwyca się architekturą, zabytkami, krajobrazem apulijskim, ponadto przedstawia w szczegółach życie codzienne, zwyczaje, tradycje, a także po mistrzowsku wprowadza czytelnika w historię regionu, wzbogaconą o mity i legendy. Utwór Kazimiery Alberti jest doskonałym zaproszeniem do odkrycia tego fascynującego, choć mało znanego regionu.

Artykuł porusza zagadnienie obecności Południowego Tyrolu we współczesnej literaturze włoskojęzycznej. Autorka stara się pokazać, w jaki sposób poszczególne cechy charakterystyczne dla alpejskiej prowincji zostały zrealizowane w powieści Eva dorme Franceski Melandri (2011). Wśród omówionych problemów znalazły się: kwestia wielojęzyczności regionu, brak zrozumienia między poszczególnymi grupami etnicznymi oraz relacje z przybyszami spoza prowincji, stereotypy i wzajemne uprzedzenia oraz prawnie narzucone rozdzielenie grupy włosko- i niemieckojęzycznej. Powieść, ze względu na poruszaną tematykę, jest ciekawą i oryginalną pozycją na włoskim rynku wydawniczym, można w niej jednak dostrzec zachowawczy sposób przedstawiania lokalnej tożsamości regionalnej oraz aspiracje dydaktyczne, służące przybliżeniu włoskiemu czytelnikowi mało znanej części kraju.

W artykule podjęta została próba kulturowej i historycznej rekonstrukcji społeczności Tatarów zamieszkałych na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego. Tatarzy, pochodzący z Azji Środkowej, po podziale imperium mongolskiego udali się do Europy Wschodniej, dając początek chanatowi Złotej Ordy. Pierwsze migracje Tatarów na ziemie polskie z woli Wielkiego Księcia Litwy Witolda datuje się na wiek XIV. Dzięki przynależności do religii muzułmańskiej Tatarzy zdołali na przestrzeni wieków ocalić własną tożsamość. Twórczość literacką Tatarów polsko-litewskich można podzielić na dwa typy literatury: religijną i popularną. Najznakomitszym przedstawicielem polskiej współczesnej literatury tatarskiej jest Selim Mirza Chazbijewicz. Twórca, oprócz poezji i eseistyki, interesował się popularną literaturą tatarską. Książka Baśnie, podania i legendy polskich Tatarów to zbiór 21 opowiadań z tradycji tatarskiej, przekazywanych przez wieki ustnie. Książka ta jest dowodem na występowanie kulturowego splotu tradycji judeochrześcijańskiej, islamskiej i turecko-mongolskiej.