Zasada udostępniania lasów jest szczególną regulacją prawa polskiego, która pozwala każdemu na wstęp do lasu i zbieranie płodów runa leśnego. Rozwiązanie to trzeba ocenić pozytywnie. Stanowi ono znaczącą wartość w zakresie udostępniania zasobów środowiska. Wiele obowiązujących rozwiązań wymaga jednak szybkich i głębokich zmian prawa. Przepisy te bowiem pochodzą z czasów poprzedniego systemu politycznego i nie uwzględniają w należyty sposób prawa własności. Konieczne jest również wzmocnienie odpowiednich procedur.

Przedmiotem opracowania jest analiza przepisów dotyczących uchwały antysmogowej, którą może podjąć sejmik województwa na podstawie art. 96 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, z uwzględnieniem praktycznego zastosowania takiego aktu prawnego. Tekst składa się z dwóch części: teoretycznej i empirycznej. W pierwszej przedstawiono studium treści wskazanego przepisu, gdyż budzi on liczne wątpliwości interpretacyjne, które niejednokrotnie nastręczają trudności w stosowaniu prawa. W drugiej części omówiono uchwałę nr V/36/1/2017 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 7 kwietnia 2017 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa śląskiego ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji,
w których następuje spalanie paliw. Odwołano się do danych na temat karania za naruszenie przepisów wynikających z art. 334 p.o.ś. oraz, dla porównania, z art. 191 ustawy o odpadach przez wybrane jednostki straży gminnych i miejskich z terenu województwa śląskiego w latach 2019–2023. Zebranie tych informacji i ich opracowanie posłużyło określeniu, jaka jest efektywność omawianego środka prawnego, co z kolei pozwoliło wskazać przyczyny małej skuteczności wykorzystywania przepisów zawartych w uchwale.

Artykuł stanowi próbę ukazania argumentacji, jaką wyrażają sądy administracyjne w ocenach rozstrzyganych sporów o hałas emitowany przez dzwony kościelne, instalacje i urządzenia nagłaś-
niające. Spory takie występują zarówno między parafiami a organami Inspekcji Ochrony Środowiska, które nakazują ograniczenie emisji hałasu, jak i między parafiami a osobami fizycznymi skarżącymi się na ów hałas. Jako oddającą istotę problemu wybrano sprawę, która stanowi przejaw szerszego zjawiska. W tego rodzaju sporze między Kościołem a państwem chodzi wszak o ochronę dobra wspólnego, jakim jest przestrzeganie przepisów ochrony środowiska, bez naruszenia wolności sumienia i wyznania, które należą do wolności i praw podstawowych o charakterze osobistym. Poruszona w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 grudnia 2022 r., sygn. III OSK 1634/21, kwestia hałasu powodowanego przez dzwony kościelne nie straciła na aktualności. Przedstawienie sprawy i odwołanie się do judykatów pozwala autorce dowieść istotnej roli sądów administracyjnych, które gwarantują przestrzeganie prawa przez organy i podmioty wykonujące zadania publiczne dla ochrony prawa. W artykule wskazuje się także, jak ważną funkcję pełni jednolitość orzecznictwa, która sprzyja tworzeniu spójnej praktyki stosowania przepisów budzących wątpliwości interpretacyjne.

Artykuł jest poświęcony ochronie in situ oraz ex situ składników różnorodności biologicznej w warunkach zmian klimatycznych w świetle przepisów Konwencji o różnorodności biologicznej z 5 czerwca 1992 r. W tekście przedstawiono podstawy prawne ochrony różnorodności biologicznej oraz scharakteryzowano cel, strukturę i sposób funkcjonowania konwencji. Poruszono również problem znaczenia obszarów chronionych w ramach ochrony in situ i ex situ składników różnorodności biologicznej zgodnie z art. 8 i art. 9 analizowanej umowy międzynarodowej. Ponadto artykuł traktuje o relacjach między różnorodnością biologiczną a zmianami klimatu.

Artykuł porusza tematykę podmiotowości prawnej elementów środowiska, takich jak rzeki czy lasy. Koncepcję uznania ich za podmioty prawa lansuje tzw. ruch praw natury. Rozwiązanie to oznaczałoby, że chroniony element przyrody byłby traktowany jak podmiot mający własne, niezależne od człowieka prawo do istnienia oraz „przedstawiciela ustawowego”, np. komitet naukowy, a jego zasobom przysługiwałaby ochrona przed nadmierną eksploatacją. Autorka rozważa więc, jakich zmian w polskim systemie prawnym wymagałoby przyznanie tworom natury podmiotowości prawnej i czy byłoby to celowe.

W artykule przedstawiono problematykę ochrony złóż kopalin oraz nowe rozwiązanie, jakim jest możliwość nadawania złożom lub ich częściom statusu złoża strategicznego. Możliwość ta została wprowadzona ustawą z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, która obowiązuje od 28 października 2023 r. Omówiono dwa główne kryteria, jakie powinno spełniać złoże kopaliny, oraz procedurę wydawania decyzji o uznaniu złoża kopaliny lub jego części za złoże strategiczne przez ministra właściwego do spraw środowiska. Przeanalizowano też skutki wydania owej decyzji, która
z założenia ma zwiększyć ochronę prawną takiego złoża. Ochrona ta składa się z sześciu istotnych elementów, również opisanych w artykule.