2025-01-07

Kolejny numer - 53 (2/2026) - tkanki/rzeczy/materie
termin nadsyłania tekstów: 15 września 2025

Chociaż zachodnia humanistyka twórczo i krytycznie starała się porządkować myślenie o świecie za pomocą stabilnych kategorii podmiotu i przedmiotu, wciąż niezwykle trudno jest jej uchwycić materialną rzeczywistość. To, co powinno ją przybliżać, często służyło jako zgoła utopijna perspektywa, która nie tyle ujmowała materialność w perspektywie myśli, ile lokowała ją w nieprzekraczalnym dystansie, niemożliwości czy nawet aporii. Ostatnimi spadkobiercami tej tendencji okazały się zresztą teorie literatury i kultury wpisujące się w tzw. zwrot lingwistyczny, które nie bez powodu sprowadziły humanistykę osadzoną w myśleniu kontynentalnym do pewnego tekstualnego determinizmu. Myślenie za pomocą dwuwarstwowych znaków nigdy nie zestawiało przecież konceptu z materialną rzeczywistością, a jedynie z jej słyszalnym lub widzialnym przebłyskiem: sygnałem, który ów koncept miał przywoływać.

Mimo tego dziedzictwa utraty oraz historii wypierania materialności z porządku myśli humanistycznej, przynajmniej od pierwszej dekady XXI wieku obserwujemy wzmożone zainteresowanie akademickie planem przedmiotowym. Tylko w porządku refleksji teoretycznej, feministyczne epistemologie wyraźnie przedefiniowały role ucieleśnionych praktyk i relacji, nowe materializmy czy ontologie zwrócone ku przedmiotom uwydatniły wyzwania, ale i obietnice refleksji, która nie zadowala się uprzywilejowaniem kategorii podmiotowych, a krytyczne studia nad technologiami czy nauką podkreśliły jedynie pozorność wyżej nakreślonego zerwania.

Stale doświadczamy zjawisk materialnych o niezwykłej intensywności, których skala narusza antropocentryczne fantazje kontroli. Przynależą codzienności, a jednak wymykają się bezpośredniemu doświadczeniu. W pewnym sensie, codzienność okazuje się niesamowitością. (Czy nie jest niesamowitością zresztą to, że życie organiczne wyrosło przecież z nieorganicznych składowych zupy pierwotnej?) I tak, osobiste przedmioty stają się sprawczymi nośnikami jawnych i wypartych fantazji, konsumenckich pragnień i nostalgicznych opowieści. Ciała ludzkie i nieludzkie uczestniczą w procesach fizycznych i biochemicznych, przemianach komórkowych i splątaniach kwantowych. Procesy warunkujące życie, jak oddychanie czy odżywianie, zmieniają działanie organizmów żywych, nierzadko otwierając je na szkodliwe elementy zagrażające zdrowiu i przeżyciu. Kolektywne działania ludzkie doprowadzają do transformacji środowiska naturalnego, destabilizując geosferę, biosferę oraz atmosferę i prowadzą do serii niekontrolowalnych katastrof w obrębie świata, który sam w sobie jest produktem ubocznym minionych kosmicznych kataklizmów. Paradoksalnie, nawet myślenie nad tematem, do którego zachęcamy w niniejszym zaproszeniu, wynika z materialności mózgu i uczestniczy w plastycznych przemianach jego struktury.

Nawet ten prowizoryczny wybór przykładów pokazuje konieczność przemyślenia wyobraźni materialnej w trzeciej dekadzie wieku XXI: choć wiele spośród wspomnianych procesów może wymykać się opisowi, domagają się one reprezentacji. Stanowią bowiem część kulturowego doświadczenia. W ramach krytycznej refleksji nad problemem tkanek, rzeczy i materii zapraszamy do nadsyłania publikacji zainspirowanych następującymi zagadnieniami:

• reprezentacje przedmiotów, rzeczy i materii w literaturze i kulturze
  • sprawczości nieludzkie i nieorganiczne
  • wyobraźnia materialna, (nie)organiczna, uprzedmiotowiona
  • (anty)korelacjonizm
  • relacje molarne i molekularne
  • dyskursy immanencji i płaskie ontologie
  • nowe materializmy, neowitalizmy, ontologie zwrócone ku przedmiotom
  • naturokultury lokalne i kosmiczne
  • ludzkie i nieludzkie (trans)korporalności
  • materialne opowieści i opowieści o materii
  • humanizmy, posthumanizmy, transhumanizmy

Teksty, wraz ze wszystkimi wymaganymi metadanymi, prosimy nadsyłać przez system OJS do dnia 15 września 2025 roku, zgodnie z procedurą opisaną w zakładkach „O czasopiśmie” i „Dla autorów”.

Zgłoszenia MUSZĄ zawierać:

• Imię i nazwisko Autora/Autorki
• Afiliację instytucjonalną Autora/Autorki
• Numer ORCID Autora/Autorki (www.orcid.org)
• Adres strony internetowej Autora/Autorki (opcjonalnie)
• Adres e-mail Autora/Autorki
• Jeśli Autor/Autorka życzy sobie otrzymać bezpłatny egzemplarz drukowany czasopisma, adres fizyczny, na który ma zostać dostarczony egzemplarz
• Tytuł artykułu
• Abstrakt artykułu (250–350 słów)
• Nota biograficzna o autorze (250–350 słów)
• Lista 5–6 słów kluczowych
• Dyscypliny reprezentowane (https://en.wikipedia.org/wiki/Outline_of_academic_disciplines)
• Tekst artykułu sformatowany zgodnie z zasadami Chicago Manual of Style (CMOS) (objętość: 25 do maksimum 40 tysięcy znaków ze spacjami)
• Bibliografię cytowanych prac sformatowaną zgodnie z zasadami Chicago Manual of Style (CMOS)
• Wszystkie obrazy w jakości odpowiedniej do druku (min. 300 dpi)
• Wszystkie materiały wizualne chronione prawem autorskim muszą być opatrzone odpowiednimi pozwoleniami lub licencjami wydanymi na rzecz autora.

WAŻNE: Prosimy pamiętać, że niekompletne zgłoszenia będą automatycznie odrzucane.