“Nie zdołam wejść w jej buty ani los”. O biografii jako auto/biografii w twórczości drugiego pokolenia
(Artykuł w języku polskim/Article in Polish)
Abstrakt
Artykuł proponuje nową perspektywę w badaniu auto/biograficznej twórczości potomków ocalałych z Zagłady, tj. potraktowanie biografii jako modusu drugopokoleniowej autobiografii. Na podstawie analizy książki Agaty Tuszyńskiej Oskarżona: Wiera Gran (2010) o ocalałej z Zagłady żydowsko-polskiej śpiewaczce autorzy argumentują, że w tym przypadku biografia ocalałej staje się laboratorium rozumienia własnego doświadczenia dla przedstawicielki pokolenia postpamięci. Artykuł ponadto pokazuje, jak w heterogenicznej formie gatunkowej auto/biografii niczym w soczewce skupiają się podstawowe problemy zarówno refleksji o Zagładzie, jak i badań nad życiopisaniem: kwestie identyfikacji, stosowności, wiktymizacji, autentyczności, prawdziwości czy konstruktów kulturowych dotyczących płci.
Słowa kluczowe
auto/biografia; życiopisanie; literatura drugiego pokolenia; Agata Tuszyńska; Wiera Gran
Bibliografia
Assmann, Aleida. “History, Memory, and the Genre of Testimony”. Poetics Today t. 27, nr 2 (2006), 261–273.
Benton, Michael. Literary Biography. An Introduction. Oxford: Wiley Blackwell, 2015.
Berger, Alan L. Children of Job: American Second-Generation Witnesses to the Holocaust. Albany: State University of New York Press, 1997.
Breaking Crystal: Writing and Memory after Auschwitz. Red. Efraim Sicher. Urbana: University of Illinois Press, 1998.
Buchholtz, Mirosława. Henry James i sztuka auto/biografii. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.
Couser, G. Thomas. “Presenting Absent Fathers in Contemporary Memoir”. Southwest Review t. 90, nr. 4 (2005), 634–648.
Couser, G. Thomas. “Auto/biography, Knowledge, and Representation. The Theory and Practice of Filial Narrative”. W: Life Writing. Autobiography, Biography, and Travel Writing in Contemporary Literature, red. Koray Melikoğlu, 159–169. Stuttgart: Ibidem-Verlag, 2007.
Couser, G. Thomas. Memoir. An Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2012.
Dean, Carolyn J. “The Politics of Suffering: From the Survivor-Witness to Humanitarian Witnessing”. Continuum t. 31, nr 5 (2017), 628–636.
Eakin, Paul John. How Our Lives Become Stories. Making Selves. Ithaca, NY, and London: Cornell University Press, 1999.
Edel, Leon. Writing Lives. Principia Biographica. New York: W. W. Norton & Company, Inc., 1987.
Egan, Susanna. Mirror Talk. Genres of Crisis in Contemporary Autobiography. Chapel Hill, London: The University of North Carolina Press, 1999.
Ernaux, Annie. Les Années. Paris: Gallimard, 2008.
Fresco, Nadine. “Remembering the Unknown”. International Review of Psycho-Analysis nr 11 (1984), 417–427.
Friedman, Susan Stanford, “Women’s Autobiographical Selves. Theory and Practice”. W: The Private Self. Theory and Practice of Women’s Autobiographical Writings, red. Shari Benstock, 34–62. Chapel Hills: University of North Carolina Press, 1988.
Głowacka, Dorota. “Płeć i Zagłada. Wyobraźnia relacyjna i zapomniane zaułki pamięci”. W: Dorota Głowacka. Po tamtej stronie. Świadectwo, afekt, wyobraźnia, 160–193. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2016.
Grzemska, Aleksandra. Matki i córki. Relacje rodzinne i artystyczne w autobiografiach kobiet po 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2020.
Hartman, Geoffrey. The Longest Shadow. Bloomington: Indiana University Press, 1996.
Hirsch, Marianne. “Family Pictures: Maus, Mourning, and Post-Memory”. Discourse t. 15, nr 2 (1992), 3–29.
Hirsch, Marianne. Family Frames. Photography, Narrative, and Postmemory. Cambridge, London: Harvard University Press, 1997.
Hirsch, Marianne. “Surviving Images: Holocaust Photographs and the Work of Postmemory”. The Yale Journal of Criticism t. 14, nr 1 (2001), 5–37.
Hirsch, Marianne. Generation of Postmemory. Writing and Visual Culture after the Holocaust. New York: Columbia University Press, 2012.
Hugueny-Léger, Elise. “Annie Ernaux”. French Studies: A Quarterly Review t. 72, nr 2 (2018), 256–269.
Karpf, Anne. “Chain of Testimony: The Holocaust Researcher as Surrogate Witness”. W: Representing Auschwitz at the Margins of Testimony, red. Nicholas Chare, Dominic Williams, 85–103. New York: Palgrave Macmillan, 2013.
Keff, Bożena. Utwór o Matce i Ojczyźnie. Kraków: Wydawnictwo Ha!Art, 2008.
Kuryluk, Ewa. Goldi. Apoteoza zwierzaczkowatości. Warszawa: Twój Styl, 2004.
Kuryluk, Ewa. Frascati. Apoteoza topografii. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
Kusek, Robert. “La vie d’un coeur. Autobiograficzny tetraptyk Alice Munro”. W: Alice Munro. Wprowadzenie do twórczości, red. Mirosława Buchholtz, 355–372. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2015.
Kusek, Robert. “Biografiend Friends? Biographers and Their Subjects in The Last Word by Hanif Kureishi”. W: The Politics and Poetics of Friendship, red. Ewa Kowal, Robert Kusek, 71–84. Kraków: Jagiellonian University Press, 2017.
LaCapra, Dominick. History and Memory After Auschwitz. Ithaca, London: Cornell University Press, 1998.
LaCapra, Dominick. Writing History, Writing Trauma. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2001.
LaCapra, Dominick. Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, przeł. Katarzyna Bojarska. Kraków: Universitas, 2009.
Lackey, Michael. “The Agency Aesthetics of Biofiction in the Age of Postmodern Confusion”. W: Conversations with Biographical Novelists. Truthful Fictions across the Globe, red. Michael Lackey, 1–21. New York, London: Bloomsbury Academic, 2019.
Landsberg, Alison. Prosthetic Memory. The Transformation of American Remembrance in the Age of Mass Culture. New York: Columbia University Press, 2004.
Lasdun, James. “Under Suspicion”. New York Times, 3.05, 2013. https://www.nytimes.com/2013/05/05/books/review/vera-gran-the-accused-by-agata-tuszynska.html.
Lee, Hermione. “Virginia Woolf’s Nose”. W: Body Parts. Essays on Life-writing, 28–44. London: Chatto & Windus, 2005.
Lee, Hermione. “Father and Son: Philip and Edmund Goose”. W: Body Parts. Essays on Life-writing, 100–111. London: Chatto & Windus, 2005.
Levi, Primo. Pogrążeni i ocaleni, przeł. Stanisław Kasprzysiak. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
Łysak, Tomasz. “Meandry ujawniania – późne odkrycie tożsamości w Rodzinnej historii lęku Agaty Tuszyńskiej”. W: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, red. Przemysław Czapliński, Ewa Domańska, 195–208. Poznań: Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2009.
Mach, Anna. Świadkowie świadectw. Postpamięć zagłady w polskiej literaturze najnowszej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
Marcus, Laura. Auto/biographical Discourses. Theory, Criticism, Practice. Manchaster, New York: Manchaster University Press, 1994.
Margalit, Avishai. The Ethics of Memory. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2002.
McGlothlin, Erin. Second-Generation Holocaust Literature. Legacies of Survival and Perpetration. Rochester: Camden House, 2006.
Miller, Nancy K. “Representing Others. Gender and Subjects of Autobiography”. Differences: A Journal of Feminist Cultural Studies t. 6, nr 1 (1994), 1–25.
Ní Dhúill, Caitríona, “Intersectional Biography: Class, Gender, and Genre in Carolyn Steedman’s Landscape for a Good Woman”. W: Biography in Theory. Key Texts with Commentaries, red. Wilhelm Hemecker, Edward Saunders, 206–209. Berlin, Boston: DeGruyter.
Olin, Margaret. Touching Photographs. Chicago: Chicago University Press, 2012.
Olney, James. “(Auto)biography”. Southern Review t. 22 (1986), 428–441.
Rottenberg, Anda. Proszę bardzo. Warszawa: W.A.B., 2009.
Saunders, Edward. “Biography and Celebrity Studies”. W: Biography in Theory. Key Texts with Commentaries, red. Wilhelm Hemecker, Edward Saunders, 269–275. Berlin, Boston: DeGruyter.
Saunders, Max. Self Impression. Life-Writing, Autobiografiction, and the Forms of Modern Literature. Oxford: Oxford University Press, 2010.
Scurr, Ruth. John Aubrey. My Own Life. London: Chatto & Windus, 2015.
Sedgwick, Eve Kosofsky. Epistemology of the Closet. Berkeley, Los Angeles: University of California Press, 1990.
Silverman, Kaja. The Threshold of the Visible World. New York: Routledge, 1996.
Smith, Sidonie, Julia Watson. Reading Autobiography. A Guide for Interpreting Life Narratives. Minneapolis, London: University of Minnesota Press, 2010.
Steedman, Carolyn. Landscape of a Good Woman. A Story of Two Lives. London: Virago, 1986.
Szczepan, Aleksandra. “Rozrachunki z postpamięcią”. W: Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci, red. Teresa Szostek, Roma Sendyka, Ryszard Nycz, 317–328. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2013.
Sznajderman, Monika. Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna. Wołowiec: Czarne, 2016.
Tippner, Anja. “Sensing the meaning, working towards the facts: drugie pokolenie a pamięć o Zagładzie w tekstach Bożeny Keff, Magdaleny Tulli i Agaty Tuszyńskiej”. Teksty Drugie nr 1 (2016), 68–87.
Tulli, Magdalena. Włoskie szpilki. Warszawa: Nisza, 2011.
Tuszyńska, Agata. Kilka portretów z Polską w tle. Reportaże izraelskie. Warszawa: Wydawnictwo Marabut, 1992.
Tuszyńska, Agata. Zamieszkałam w ucieczce. Lublin: Stowarzyszenie Literackie “Kresy”, 1993
Tuszyńska, Agata. Łęczyca. Warszawa: Diana 2001.
Tuszyńska, Agata. Ćwiczenia z utraty. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
Tuszyńska, Agata. Krzywicka. Długie życie gorszycielki, wyd. 2 zmienione. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
Tuszyńska, Agata. Oskarżona: Wiera Gran. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
Tuszyńska, Agata. Vera Gran. The Accused, przeł. Charles Ruas. New York: Alfred A. Knopf, 2013.
van Alphen, Ernst. “Second-Generation Testimony, Transmission of Trauma, and Postmemory”, Poetics Today t. 27, nr 2 (2006), 473–488.
Wardi, Dina. Memorial Candles: Children of the Holocaust, przeł. Naomi Goldblum. London: Tavistock/Routledge, 1992.
Weissman, Gary. Fantasies of Witnessing. Postwar Efforts to Experience the Holocaust. Ithaca, London: Cornell University Press, 2004.
Wieviorka, Annette. L’ère du témoin. Paris: Plon, 1998.
Woolf, Virginia. “The New Biography”. W: The Essays of Virginia Woolf, vol. 4, 1925–1928, red. Andrew McNeillie, 473–480. Orlando, London: Harcourt, 1994.
Zeitlin, Froma. “The Vicarious Witness: Belated Memory and Authorial Presence in Recent Holocaust Literature”. History and Memory nr 2 (1998), 5–42.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0001-9969-0221
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0001-9317-4058
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
