Ksenogeneza albo "stawanie się Innym” – w stronę posthumanistycznej wizji społeczeństwa przyszłości
(Artykuł w języku polskim/A research article in Polish)
Abstrakt
Ksenogeneza albo "stawanie się Innym” – w stronę posthumanistycznej wizji społeczeństwa przyszłości
Wychodząc z założenia, że fantastyka naukowa stanowi jedno z narzędzi myślenia spekulacyjnego, czyli pozwala na podjęcie krytycznej refleksji nad skutkami działalności człowieka, autor artykułu zastanawia się nad możliwością wypracowania alternatywnej ścieżki rozwoju ludzkości, którą w trylogii Xenogenesis wyznaczyła Octavia E. Butler. W swoich powieściach amerykańska pisarka wyobraża sobie przyszłość, w której zniesione zostały różnice między naturą i kulturą, światem ludzkim i przyrodniczym. Nie proponuje jednak eskapistycznej fantazji, lecz formułuje polityczną wypowiedź na temat problemów, z którymi musimy się
zmierzyć, jeśli chcemy przetrwać jako gatunek, oraz zwraca uwagę na warunki konieczne do powstania nowej wspólnoty, nieopartej na hierarchicznym podporządkowaniu (rasowym, płciowym, etnicznym, ekonomicznym), lecz na etyce relacyjnej, ukształtowanej wskutek przemiany, jaka dokona się w człowieku poprzez “stawanie się Innym”.
Słowa kluczowe
Posthumanizm; fantastyka naukowa; narracje postapokaliptyczne; symbiogeneza; Deleuze i Guattari
Bibliografia
Braidotti, Rosi. “Ku posthumanistyce”, przeł. Miłosz Markiewicz. Machina Myśli 9 (2018). http://machinamysli.org/2968-2/.
Braidotti, Rosi. Po człowieku, Przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk. Warszawa: PWN, 2014.
Butler, Octavia. Lilith’s Blood: The Complete Xenogenesis Trilogy. Open Road Integrated Media, 2012 (e-book).
Clarke, Bruce. Posthuman Metamorphosis: Narrative and Systems. New York: Fordham University Press, 2008.
Curtis, Claire P. “Utopian Possibilities: Disability, Norms, and Eugenics in Octavia Butler’s Xenogenesis”. Journal of Literary & Cultural Disability Studies 9, no. 1 (2015), 19–33.
Deleuze, Gilles, Félix Guattari. Anty-Edyp, przeł. Tomasz Kaszubski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
Deleuze, Gilles, Félix Guattari. Tysiąc plateau. Warszawa: Wydawnictwo Bęc Zmiana, 2015.
Derrida, Jacques. Points… Interviews 1974–1994, przeł. Peggy Kamuf. Stanford: Stanford University Press, 2002.
Derrida, Jacques. Without Alibi, przeł. Peggy Kamuf. Stanford: Stanford University Press, 2002.
Haraway, Donna. Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press, 2016.
Herer, Michał. Gilles Deleuze. Struktury – Maszyny – Kreacje. Kraków: Universitas, 2006.
Herer, Michał. “Tysiąc plateau – książka osobliwa”. W: Gilles Deleuze, Félix Guattari, Tysiąc plateau, V–XVI. Warszawa: Wydawnictwo Bęc Zmiana, 2015.
Jacobs, Naomi. “Posthuman Bodies and Agency in Octavia Butler’s Xenogenesis”. W: Dark Horizons: Science Fiction and the Dystopian Imagination, red. Tom Moylan, Raffaella Baccolini, 91–111. New York: Routledge, 2003.
Jameson, Fredric. Archeologie przyszłości: pragnienie zwane utopią i inne fantazje naukowe, przeł. Maciej Płaza, Małgorzata Frankiewicz, Andrzej Miszk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Kosior, Wojciech. “Magiczne i niemagiczne funkcje mitu o Lilit w Alfabecie Ben Syracha: wprowadzenie, przekład i komentarz”. Maska 1 (33) (2017), 81–92.
Lem, Stanisław. Rozprawy i szkice. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975.
Magedanz, Stacy. “The Captivity Narrative in Octavia E. Butler’s Adulthood Rites”. Library Faculty Publications, no. 23 (2012). https://scholarworks.lib.csusb.edu/library-publications/23.
Margulis, Lynn, Dorion Sagan. Microcosmos: Four Billion Years of Evolution from our Microbial Ancestors. Berkeley: University of California Press, 1997.
Margulis, Lynn. Origin of Eukaryotic Cells. New Haven: Yale University Press, 1970.
Margulis, Lynn. Symbiotyczna planeta, przeł. Marcin Ryszkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo CiS, 2000.
Moylan, Tom. Demand the Impossible: Science Fiction and the Utopian Imagination. Bern: Peter Lang, 2014.
Nanda, Aparajita. “Power, Politics, and Domestic Desire in Octavia. Butler’s Lilith’s Brood”. Callaloo 36, no. 3 (2013), 773–788.
Obourn, Megan. “Octavia Butler’s Disabled Futures”. Contemporary Literature 54, no. 1 (2013), 109–138.
Parr, Adrian. “Deterritorialisation, Reterritorialization”. W: The Deleuze Dictionary, red. Adrian Parr, 69–72. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2010.
Rifkin, Mark. Fictions of Land and Flesh. Blackness, Indigeneity, Speculation. Durham and London: Duke University Press, 2019.
Scholem, Gershom. Kabbalah. New York: A Meridan Book, 1978.
Schwab, Gabriele. Imaginary Ethnographies. Literature, Culture, and Subjectivity. New York: Columbia University Press, 2012.
Smith, Rachel Greenwald. “Ecology Beyond Ecology: Life After the Accident in Octavia Butler’s Xenogenesis Trilogy. MFS. Modern Fiction Studies 55, no. 3 (2009), 545–565.
Squier, Susan. “Interspecies Reproduction: Xenogenic Desire and the Feminist Implications of Hybrids”. Cultural Studies 12, no. 1 (1998), 360–381.
Sugiera, Małgorzata. Nieludzie. Donosy ze sztucznych natur. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.
Taylor, Matthew A., Priscilla Wald. “Xenopolitics”. American Quarterly 71, no. 3 (2019), 895–902.
Van Engen, Dagmar. “Metamorphosis, Transition, and Insect Biology in the Octavia E. Butler Archive”. Women’s Studies 47, no. 7 (2018), 733–754.
Wallace, Molly. “Reading Octavia Butler’s Xenogenesis after Seattle”. Contemporary Literature 50, no. 1 (2009), 94–128.
White, Eric. “The Erotics of Becoming: Xenogenesis and The Thing”. Science Fiction Studies 20, no. 3 (1993), 394–408.
Zaki, Hoda M. “Utopia, Dystopia, and Ideology in the Science Fiction of Octavia Butler, Science Fiction Studies 17, no. 2 (1990), 239–251.
Instytut Sztuk AudiowizualnychWydział Zarządzania i Komunikacji SpołecznejUniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-4078-798X
Krzysztof Loska – profesor nauk humanistycznych w Uniwersytecie Jagiellońskim, prodziekan Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, zastępca przewodniczącego Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Prowadzi badania z zakresu historii kina (ze szczególnym uwzględnieniem kinematografii azjatyckich), postkolonializmu i kulturowych uwarunkowań tekstów filmowych. Kierował projektami badawczymi finansowanymi ze środków KBN, MNiSW i NCN; jest autorem 160 artykułów naukowych oraz 13 książek, m.in. Dziedzictwo McLuhana – między nowoczesnością a ponowoczesnością(2001), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchiego i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013),Postkolonialna Europa: etnoobrazy współczesnego kina(2016), W cieniu Imperium Wschodzącego Słońca(2022).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
