Człowiek – muzyka – Śląsk. Esej o ranie
Abstrakt
Artykuł (esej badawczy) pozwala zobaczyć śląską odmianę rany. Rzecz o Jorgu zostaje zakorzeniona w idei śląskiego zadomowienia, lecz także w śląskich odmianach niepokoju, dążenia i wzniosłości spoglądającej w nieskończoność. Odsłonięty zostaje dom jako niebagatelna konstrukcja kulturowa i metafizyczna, w której poraniony człowiek ćwiczy sobą powrót do domu i przepracowuje upadek. Towarzysząca figura Ōmy kryje wiedzę o ciążeniu tego, co absolutne, co w oddali, co nie powinno zawłaszczać życia i władać człowiekiem. W losie Jorga jest coś przerażająco symbolicznego, gdy „traci się” wraz z muzyką, wraz ze Śląskiem i tym, co ludzkie. Rzucenie się w objęcia sztuki i świata, chęć objęcia „wszystkiego”, pójście za tym, co rani, prowadzi do trudności w uzgodnieniu pasji i szaleńczego talentu z powściągliwością i precyzją domu, ale też z utrzymaniem człowieka przy życiu. Rachunek zapłacony przez człowieka jest przygniatający.
Słowa kluczowe
rana; Śląsk; muzyka; kultura; dom
Bibliografia
Applegate, Celia. A Nation of Provincials: The German Idea of Heimat. Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1990.
Bacon, Francis. Novum Organum, przeł. Jan Wikarjak. Warszawa: PWN, 1955.
Bieniasz, Stanisław, Szczech Bernard. Górnoślązacy XX wieku/Oberschlesier im 20. Jahrhundert, red. Rafał Budnik, Stanisław Bieniasz, przeł. Piotr Żwak. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 1998.
Blumenwitz, Dieter. Flucht und Vertreibung. Köln: Heymanns, 1987.
Die Erinnerung an Flucht und Vertreibung: Ein Handbuch der Medien und Praktiken, Hg. Stephan Scholz, Maren Röger, Bill Niven. Berlin: Ullstein Hardcover, 2009.
Diels, Hermann. Die Fragmente der Vorsokratiker. Griechisch und Deutsch. Herausgegeben von Walther Kranz, Band 1–3. Berlin: Weidmann, Weidmannsche Verlagsbuchhandlung, 1951–1952.
Jäger, Jens. “Heimat”. W: Docupedia Zeitgeschichte, 13.08.2018, https://docupedia.de/zg/Jaeger_heimat_v1_en_2018 (12.03.2022).
Kramarz, Hans. Oberschlesien. Land der europäischen Mitte. Dülmen/Westfalen: Laumann, 1981.
Fuchs, Konrad. Schlesiens Industrie: Eine historische Skizze. München: Delp, 1968.
Greiner, Piotr. Plany iweduty miast Górnego Śląska do końca XVIII wieku, cz. I. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2000.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wykłady z filozofii dziejów, przeł. Janusz Grabowski, Adam Landman, wstęp Tadeusz Kroński. Warszawa: PWN, 1958.
Hesse, Hermann. Gra szklanych paciorków, przeł. Maria Kurecka. Poznań: Jednorożec, 1992.
Hesse, Hermann. Wilk stepowy, przeł. Gabriela Mycielska, posłowie Volker Michels. Poznań: Media Rodzina, 2017.
Kadłubek, Zbigniew. “Szmaragd Europy”. W: Aleksandra Kunce, Zbigniew Kadłubek, Myśleć Śląsk, 199–208. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007.
Kadłubek, Zbigniew. “Vulnus. Przepaść i tożsamość”. W: Aleksandra Kunce, Zbigniew Kadłubek, Myśleć Śląsk, 133–138. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007.
Kunce, Aleksandra. “Na uboczu. Powrót do oikologii”. W: Aleksandra Kunce, Tadeusz Sławek, Oikologia. Powrót, 133–159. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2020.
Kuzio-Podrucki, Arkadiusz. Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji. Bytom: Oficyna MONOS, 2007.
Mann, Thomas. Doktor Faustus. Żywot niemieckiego kompozytora Adriana Leverkühna, opowiedziany przez jego przyjaciela, przeł. Maria Kurecka, Witold Wirpsza. Warszawa: Czytelnik, 1962.
Marek Aureliusz. Rozmyślania, przeł. Marian Reiter. Gliwice: Helion, 2016.
Márai, Sándor. Niebo i ziemia, przeł. Felix Netz. Warszawa: Czytelnik, 2011.
Márai, Sándor. Rozwód w Budzie, przekł. i posłowie Irena Makarewicz. Warszawa: Czytelnik, 2019.
Mühlpfort, Heinrich. Heinrici Mühlpforti Poemata. Neudruck der Ausgabe Breslau und Frankfurt am Main 1686, herausgegeben von Lutz Claren und Joachim Huber. Frankfurt am Main: Keip, 1991.
Nuss Bernard. Syndrom Fausta. Próba opisania mentalności Niemców, przeł. Jolanta Karbowska. Warszawa: PIW, 1995.
“Π” (“Pi”), reż. Darren Aronofski. Artisan Entertainment, USA, 1998.
Rilke, Reiner Maria. Listy do młodego poety, przeł. Justyna Nowotniak. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press, 2010.
Seneka. Listy moralne do Lucyliusza, przeł. Wiktor Kornatowski. Warszawa: PWN, 1961.
Seneka. “O niezłomności mędrca”. W: Seneka, Pisma filozoficzne, t. 1, przeł. Leon Joachimowicz. Warszawa: PAX, 1965.
Sławek, Tadeusz. U-chodzić. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015.
Szymutko, Stefan. Nagrobek ciotki Cili. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.
Waniek, Henryk. Finis Silesiae. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2004.
Zimmermann, Jorg. Piękno, przeł. Krystyna Krzemieniowa. W: Filozofia. Podstawowe pytania, red. Ekkehard Martens, Herbert Schnädelbach. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-2512-6852
Aleksandra Kunce jest profesorem nauk humanistycznych w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jej badania koncentrują się na sile umiejscowienia oraz filozofii lokalności i domu. Jest autorką książek: „Tożsamość i postmodernizm” (Warszawa 2003); „Myśleć Śląsk” (Katowice: 2007; współautor: Zbigniew Kadłubek); „Antropologia punktów. Rozważania przy tekstach Ryszarda Kapuścińskiego” (Katowice: 2008); „Oikologia. Nauka o domu” (Katowice: 2013; współautorzy: Tadeusz Sławek i Zbigniew Kadłubek; „Into the Noise: Anthropological and Aesthetic Discourses in Public Sphere” (Katowice: 2013; współautor: Maria Popczyk; „Człowiek lokalny. Rozważania umiejscowione” (Katowice: 2016); „Being at Home in a Place: The Philosophy of Localness” (Warszawa: 2019); „Oikologia. Powrót” (Katowice: 2020; współautor: Tadeusz Sławek).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
