Rana jako otwarcie na świat. O kategorii ranliwości w poezji Małgorzaty Lebdy
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę lektury poezji Małgorzaty Lebdy ("Sprawy ziemi", "Mer de Glace") skoncentrowanej na obrazach ciała i cielesności. Stematyzowane w wierszach doświadczenie choroby, śmierci i naznaczenia raną stanie się punktem wyjścia do działań analityczno-interpretacyjnych. Artykuł skupi się na trzech ważnych w tej poezji tematach: dziecięcej inicjacji w świat poprzez ranę, cielesnej wspólnocie ludzko-zwierzęcej oraz żałobie po śmierci matki. Ukazane zostanie także, że wyczulenie na ranliwość staje się u Lebdy fundamentem troski.
Słowa kluczowe
rana; ciało; dziecko; zwierzę; matka; troska; Lebda; poezja
Bibliografia
Barthes, Roland. Światło obrazo. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2008.
Borkowska, Grażyna. “Opowiedzieć umieranie”. Teksty Drugie 5 (2004), 35–47.
Brach-Czaina, Joanna. Szczeliny istnienia. Warszawa: Dowody na Istnienie, 2018.
Budnik, Agnieszka. “Ćwiczenia z uważności – rozmowa z Małgorzatą Lebdą”. Kultura u Podstaw (2018). https://kulturaupodstaw.pl/malgorzata-lebda-cwiczenia-z-uwaznosci (6.01.2022).
Caputo, John. Demythologizing Heidegger. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 1993.
Caputo, John. Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project. Bloomington and Indiana: Indiana University Press, 1987.
Coetzee, John Maxwell. Żywoty zwierząt, przeł. Anna Dobrzańska-Gadowska. Warszawa: Świat Książki, 2004.
Engelking, Barbara, Ewa Waślicka-Żmijewska, Artur Żmijewski. “Przestańmy mówić o pamięci, zacznijmy mówić o trosce”.Krytyka polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/historia/waslicka-zmijewski-barbara-engelking-zaglada-wywiad/ (21.02.2019).
Grzywacz, Robert. “Ranliwość jako sposób istnienia człowieka – inspiracje (nie tylko) Ricoeurowskie”. Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein 21–22 (2019).
Irigaray, Luce. An Ethics of Sexual Difference, przeł. Carolyn Burke, Gillian Gill. New York: Cornell University Press, 1993.
Irigaray, Luce. Ciało w ciało z matką, przeł. Agata Araszkiewicz. Kraków: Wydawnictwo eFKa, 2000.
Irigaray, Luce. Why Different? A Culture of Two Subject: Interviews with Luce Irigaray. London and New York: Edinburgh University Press, 1995.
Kafka, Franz. Opowieści i przypowieści, przeł. Juliusz Kydryński. Warszawa: PIW, 2016.
Kisiel, Joanna, Monika Ładoń. „Do rany przyłóż”. Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość nr 1: Trauma (2020), 7–10.
Kurpiński, Piotr. Dlaczego gęsi krzyczały? Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2016.
Lebda, Małgorzata. Mer de Glace. Wrocław: Wydawnictwo Warstwy, 2021.
Lebda, Małgorzata. Otwarte na 77 stronie. Kraków: Towarzystwo Słowaków w Polsce, 2006.
Lebda, Małgorzata. Sprawy ziemi. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, 2020.
Małochleb, Paulina. Przepływ icięcia – Małgorzaty Lebdy strategie przetrwania. W: Małgorzata Lebda, Sprawy ziemi. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, 2020.
Małochleb, Paulina. “Siła płynie z rzeki – rozmowa z Małgorzatą Lebdą”. Przekrój, 2019. https://przekroj.pl/kultura/sila-plynie-z-ziemi-rozmowa-z-malgorzata-lebda-paulina-malochleb (6.01.2022).
Patterson, Charles. Wieczna Treblinka. Warszawa: Vega!POL, 2003.
Przymuszała, Beata. Szukanie dotyku. Problematyka ciała w polskiej poezji współczesnej. Kraków: Universitas, 2006.
Rogowska-Stangret, Monika. Być ze świata. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2021.
Rogowska-Stangret, Monika. “Dziewczynka i pies. O spotkaniu ciało-w-ciało ze zwierzęciem”. Prace kulturoznawcze 21, 3 (2017), 89–106.
Sołtys-Lewandowska, Ewa. O “ocalającej nieporządek rzeczy” polskiej poezji metafizycznej i religijnej drugiej połowy XX i początków XXI wieku. Kraków: Universitas, 2015.
Szaj, Patryk. Wierność trudności. Hermeneutyka radykalna Johna D. Caputo a poezja Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka. Kraków: Universitas, 2019.
Szopa, Katarzyna. Poetyka rozkwitania. Różnica płciowa w filozofii Luce Irigaray. Olsztyn: Wydawnictwo IBL PAN, 2018
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-7849-283X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
