Postpacjent. Ryzyko zdrowotne i refleksyjne ucieleśnienie własnej osoby
Abstrakt
Skupiając się na rozważaniu społecznych i technologicznych przemian w obrębie medycyny artykuł ten jest próbą nakreślenia nowego modelu tożsamościowego, w którym cielesność jednostki jest włączona w obręb zaawansowanych biotechnologii, a zwłaszcza genetyki i genomiki. Proponowane pojęcie „post-pacjenta” określa wymiar tożsamości indywidualnej rozumianej jako konstrukt kulturowy, który odnosi obecny stan zdrowia jednostki do całego spektrum możliwych scenariuszy sformułowanych na podstawie oceny stopnia genetycznej podatności pacjenta na określone jednostki chorobowe. W tym kontekście geny są postrzegane w kategoriach zindywidualizowanych czynników ryzyka stosowanych do oceny stopnia podatności jednostki na choroby cywilizacyjne. Post-pacjent nie jest zatem ani zdrowy ani chory, a jego obecny stan nie ma większego wpływu dla ukształtowanie się subiektywnego poczucia cielesności.
Słowa kluczowe
biomedykalizacja; ucieleśnienie; pacjent; ryzyko; genetyka
Bibliografia
Bauman, Zygmunt. Liquid Modernity. Cambridge: Polity Press, 2000.
Beck, Ulrich. Risk Society. Towards a New Modernity. London: Sage Publications, 1992.
Beck, Ulrich. World Risk Society. Cambridge: Polity Press, 1999.
Beck, Ulrich. The Metamorphosis of the World. Cambridge: Polity Press, 2016.
Beck-Gernsheim, Elisabeth. “Health and Responsibility: From Social Change to Technological Change and Vice Versa.” In The Risk Society and Beyond. Critical Issues for Social Theory, edited by Barbara Adam. London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage Publications, 2005.
Bodemer, Nicolai, and Wolfgang Gaissmaier. “Risk Communication and Health.” In Handbook of Risk Theory. Epistemology, Decision Theory Ethics, and Social Implications of Risk, edited by Sabine Roeser, Rafaela Hillerbrand, Per Sandin, and Martin Peterson. London and New York: Springer, 2012.
Bray, Freddie, Mathieu Laversanne, Elisabette Weiderpass, and Isabelle Soerjomataram. “The Ever-increasing Importance of Cancer as a Leading Cause of Premature Death Worldwide.” Cancer, vol. 127, no. 16 (2021): 3029–3030.
Cancer Research UK. https://www.cancerresearchuk.org/health-professional/cancer-statistics/risk (29.03.2022).
Clarke, Adele E., Janet K. Shim, Sara Shostak, and Alondra Nelson. “Biomedicalising Genetic Health, Diseases and Identities.” In Handbook of Genetics and Society Mapping the New Genomic Era, edited by Paul Atkinson, Peter Glasner, and Margaret Lock. London and New York: Routledge, 2009.
Clarke, Adele E., Janet K. Shim, Laura Mamo, Jennifer Ruth Fosket, and Jennifer R. Fishman. Biomedicalization. Technoscience, Health, and Illness in the U.S. Durham and London: Duke University Press, 2010.
Clarke Adele E., and Janet Shim. “Medicalization and Biomedicalization Revisited: Technoscience and Transformations of Health, Illness and American Medicine.” In Handbook of the Sociology of Health, Illness, and Healing, edited by Bernice A. Pescosolido. New York, Dordrecht, Heidelberg, London: Springer, 2011.
Cockerham, William C. “Health Lifestyle Theory and the Convergence of Agency and Structure.” Journal of Health and Social Behavior, vol. 46, no. 1 (March 2005): 51–67.
Foucault, Michel. The Birth of the Clinic: An Archaeology of Medical Perception. New York and London: Routledge, 2003.
Furedi, Frank. The Culture of Fear Revisited. London: Continuum, 2006.
Lupton, Deborah. Medicine as Culture. Illness, Disease and the Body in Western Societies. London: Sage Publications, 2003.
Lupton, Deborah. The Quantified Self. A Sociology of Self-Tracking. Cambridge: Polity Press, 2017.
Martin, Paul A., Dingwall, Robert. “Medical Sociology and Genetics.” In The New Blackwell Companion to Medical Sociology, edited by William C. Cockerham. London: Blackwell Publishers, 2007.
Muchembled, Robert. Popular Culture and Elite Culture in France, 1400–1750. Baton Rouge: Louisiana State University Press, 1985.
Mukherjee, Siddhartha. The Emperor of All Maladies. A Biography of Cancer. New York: Scribner, 2010.
Omran, Abdel R. “The Epidemiologic Transition. A Theory of the Epidemiology of Population Change.” The Millbank Memorial Fund Quarterly, vol. 49, no. 4 (1971): 509–538.
Palumbo, Rocco. The Bright Side and the Dark Side of Patient Empowerment. Co-creation and Co-destruction of Value in the Healthcare Environment. London and New York: Springer, 2017.
Pink, Sarah, and Vaike Fors. “Self-tracking and Mobile Media: New Digital Materialities.” Mobile Media and Communication, vol. 5, no. 3 (2017): 219–238.
Simonds, Wendy. Hospital Land USA. Sociological Adventures in Medicalization. New York and London: Routledge, 2017.
Strelau, Jan. Temperament. A Psychological Perspective. New York: Kluwer Academic Publishers, 2002.
World Health Organization. Health Promotion Glossary (Geneva 1998). Available at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK144022/ (29.03.2022).
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3780-0020
Tomasz Burzyński uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w 2009 w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Obecnie pracuje w Instytucie Literaturoznawstwa (Uniwersytet Śląski w Katowicach) i prowadzę wykłady i ćwiczenia z socjologii, medioznawstwa i studiów kulturowych. Zainteresowania badawcze: studia kulturowe i teoria kultury, socjologia ryzyka, teoria zaufania społecznego oraz dyskursy zdrowia i choroby we współczesnej kulturze. Najnowsze publikacje: “Sociologizing Automotive Heritage. Traditions of Automobile Folklore and the Challenges of Risk Society,” in: The Routledge Companion to Automobile Heritage, Culture, and Preservation, red. J. Clark, B. Stiefel. (New York and London: Routledge: 2020); “Systemic Intertextuality. A Morphogenetic Perspective,” Text Matters. A Journal of Literature Theory and Culture 10 (2020).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
