Fizyczne i społeczno-kulturowe rany bohaterek współczesnej fantastyki młodzieżowej w świetle feminizmu korporalnego
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest zranione ciało bohaterek fantastyki młodzieżowej rozumiane jako konstrukt społeczno-kulturowy i element kobiecej tożsamości. Odnosząc się do kluczowych założeń feminizmu korporalnego (w ujęciu m.in. Elizabeth Grosz, Ewy Hyży i Moniki Świerkosz), autorka analizuje trzy cykle powieściowe: Lustrzannę Christelle Dabos, Cień i kość Leigh Bardugo oraz Klejnot Amy Ewing. Bada, w jakiej mierze ciało bohaterek determinuje ich miejsce w społecznej hierarchii, w jaki sposób doświadczają one świata poprzez ciało oraz czy posiadają swoje ciała w sensie kulturowym, społecznym i politycznym. Wskazuje na wagę męki ciał protagonistek jako obligatoryjnej drogi do kobiecej emancypacji.
Słowa kluczowe
ciało; emancypacja; fantastyka młodzieżowa; kobieta; okalecznie; rana
Bibliografia
Bardugo, Leigh. Cień i kość, przeł. Anna Pochłódka-Wątorek. Słupsk: Papierowy Księżyc, 2017.
Bardugo, Leigh. Ruina i rewolta, przeł. Anna Pochłódka-Wątorek. Słupsk: Papierowy Księżyc, 2017.
Bardugo, Leigh. Szturm i grom, przeł. Anna Pochłódka-Wątorek. Słupsk: Papierowy Księżyc, 2017.
Cart, Michael. “Young Adult Literature: The State of a Restless Art”. SLIS Connecting 5, 1 (2016), 47–65.
Coțofan, Tatiana. “Female Body and Power in Young Adult Dystopian Literature”. International Journal of Cross-Cultural Studies and Environmental Communication 1 (2021), 43–50.
Dabos, Christelle. Echa nad światem, przeł. Paweł Łapiński. Warszawa: Wydawnictwo Entliczek, 2021.
Dabos, Christelle. Pamięć Babel, przeł. Paweł Łapiński. Warszawa: Wydawnictwo Entliczek, 2020.
Dabos, Christelle. Zaginieni z Księżycowa, przeł. Paweł Łapiński. Warszawa: Wydawnictwo Entliczek, 2020.
Dabos, Christelle. Zimowe zaręczyny, przeł. Paweł Łapiński. Warszawa: Wydawnictwo Entliczek, 2019.
Day, Sara K. “Docile Bodies, Dangerous Bodies: Sexual Awakening and Social Resistance in Young Adult Dystopian Novels”. W: Female Rebellion in Young Adult Dystopian Fiction, red. Sara K. Day, Miranda A. Green-Barteet, Amy L. Montz. London, New York: Routledge, 2016. Wydanie elektroniczne.
Derra, Aleksandra. “Ciało – kobieta – różnica w nomadycznej teorii podmiotu Rosi Braidotti”. W: Terytorium i peryferia cielesności. Ciało w dyskursie filozoficznym, red. Andrzej Kiepas, Elżbieta Struzik, 449–469. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Dudek, Karolina J. “Refleksyjne ciała. Popkulturowe narracje o pięknie”. Kultura popularna 4, 34 (2012), 100–109.
Eddo-Lodge, Reni. “The Anti-Feminist Character of Bella Swan, or Why the Twilight Saga is Regressive”. Kritikos: An International and Interdisciplinary Journal of Postmodern Cultural Sound, Text and Image 10 (2013). https://intertheory.org/eddo-lodge.htm (31.03.2022).
Ewing, Amy. Biała róża, przeł. Iwona Wasilewska. Warszawa: Jaguar, 2016. Wydanie elektroniczne.
Ewing, Amy. Czarny Klucz, przeł. Iwona Wasilewska. Warszawa: Jaguar, 2016. Wydanie elektroniczne.
Ewing, Amy. Klejnot, przeł. Iwona Wasilewska. Warszawa: Jaguar, 2015. Wydanie elektroniczne.
Flanagan, Victoria. “Girl Parts: The Female Body, Subjectivity and Technology in Posthuman Young Adult Fiction”. Feminist Theory 2, 1 (2011), 39–53.
Foucault, Michel. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, przeł. Tadeusz Komendant. Warszawa: Aletheia, 1993.
Garncarek, Emilia. “Kobiece ciało jako przedmiot kontroli społecznej”. Przegląd Socjologiczny 59, 3 (2010), 55–69.
Grosz, Elizabeth. Volatile Bodies: Toward a Corporeal Feminism. Bloomington: Indiana University Press, 1994.
Hekselman, Marta. “Mikrokosmos rany. Granica u Kafki”. Teksty Drugie 6 (2013), 258–274.
Hyży, Ewa. Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku. Kraków: Universitas, 2012.
Jagusiak, Agnieszka. “Ciało w posthumanistycznej teorii podmiotowości dwuwymiarowej autorstwa Elizabeth Grosz”. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia 12 (2015), 76–86.
Jaruga, Kinga. “Granice piękna kobiecego ciała”. W: Z szerszej perspektywy. Gender, red. Aleksandra A. Wycisk, Żaneta Krawczyk-Antońska, 97–110. Katowice: Omnidium, 2013.
Jarvis, Christine. “The Twilight of Feminism? Stephenie Meyer’s Saga and the Contradictions of Contemporary Girlhood”. Children’s Literature in Education 45 (2014), 101–115.
Kładź-Kocot, Marta. “Cień pani Moore. Seksualność, kobiecość i konstrukcje genderowe w twórczości C.S. Lewisa”. Creatio Fantastica 4, 46 (2014).
Kłosińska, Krystyna. Ciało, pożądanie, ubranie. O wczesnych powieściach Gabrieli Zapolskiej. Kraków: eFKa, 1999.
Lasoń-Kochańska, Grażyna. Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, 2012.
Phillips, Leah. “Impossible Journey: The Liminality of Female Heroes”. Round Table: Roehampton Journal for Academic and Creative Writing 1, 1 (2017).
Phillips, Leah. “Real Women Aren’t Shiny (or Plastic): The Adolescent Female Body in YA Fantasy”. Girlhood Studies 8, 3 (2015), 40–55.
Pulliam, June Michele. Monstrous Bodies: Feminine Power in Young Adult Horror Fiction. Jefferson, NC: McFarland, 2014.
Steinhoff, Heike, Maria Verena Siebert. “The Female Body Revamped: Beauty, Monstrosity and Body Transformation in the Twilight Saga”. Online Journal Kultur & Geschlecht 8 (2011). https://kulturundgeschlecht.blogs.ruhr-uni-bochum.de/wp-content/uploads/2015/08/Steinhoff-Siebert_Female_Body_Revamped.pdf (31.03.2022).
Świerkosz, Monika. “Feminizm korporalny w badaniach literackich. Próba wyjścia poza metaforykę cielesności”. Teksty Drugie 1–2 (2008), 75–95.
Taylor, Anthea. “‘The Urge Towards Love Is an Urge Towards (Un)death’: Romance, Masochistic Desire and Postfeminism in the Twilight Novels. International Journal of Cultural Studies 15, 1 (2011), 31–46.
Younger, Beth. Learning Curves: Body Image and Female Sexuality in Young Adult Literature. Lanham, Toronto, Plymouth: The Scarecrow Press, 2009.
Zasacka, Zofia. “Czytelnictwo młodzieży szkolnej 2017”. Rocznik Biblioteki Narodowej LI (2020), 11–243
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2373-7326
Weronika Kostecka – dr nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW. Prowadzi badania naukowe i publikuje prace dotyczące literatury dla młodych odbiorców, baśni oraz kultury popularnej. Kierowniczka Pracowni Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży UW oraz redaktorka naczelna czasopisma naukowego Dzieciństwo. Literatura i Kultura. Autorka książek: W kręgu baśni i fantastyki. Studia o literaturze dziecięcej i młodzieżowej (2017; współaut. M. Skowera), Baśń postmodernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką (2014) oraz Tajemnica księgi. Tropami współczesnej fantastyki dla dzieci i młodzieży (2010).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
