Od danych do scenariuszy. O „współczynniku wyobraźni” futurologii
Abstrakt
Futurologię zdają się charakteryzować dwa główne paradygmaty: historyczno-literacki, który podkreśla znaczenie wyobraźni i talentu artystycznego, oraz techniczno-naukowy, który sprzyja rygorystycznej analizie danych i precyzji prognoz. Artykuł ten pokrótce przedstawia ewolucję tych dwóch paradygmatów i pokazuje, w jaki sposób znalazły one syntezę we współczesnych „analizach scenariuszy”, których inicjatorem jest Herman Kahn. Co więcej, pokazuje, że ten trzeci sposób analizy może zyskać większą świadomość teoretyczną dzięki koncepcji „współczynnika wyobraźni”. Autor rozwija tę koncepcję, biorąc pod uwagę analityczne rozróżnienie historii i poezji wprowadzone w Poetyce Arystotelesa, rolę wyobraźni w nauce podkreślaną przez filozofa Karla Poppera i chemika Jacobusa Henricusa van't Hoffa oraz dwie dobrze znane zasady metodologiczne socjologii , a mianowicie „współczynnik humanistyczny” opracowany przez polskiego socjologa Floriana Znanieckiego i „wyobraźnię socjologiczną” teoretyzowaną przez Charlesa Wrighta Millsa.
Słowa kluczowe
futurologia; analiza scenariuszy; światy możliwe; światy konieczne; współczynnik wyobraźni; przyszłości
Bibliografia
Aligica, Paul Dragos, and Kenneth R. Weinstein. “Introduction.” In Herman Kahn, The Essential Herman Kahn. In Defense of Thinking. Plymouth: Lexington Books, 2009.
Bachelard, Gaston. The Psychoanalysis of Fire. London: Routledge & Kegan Paul, 1964.
Bradbury, Ray. Fahrenheit 451. New York: Ballantine Books, 1953.
Casti John L., and Anders Karlqvist, eds. Beyond Belief: Randomness, Prediction and Explanation in Science. Boca Raton, FL: CRC Press, 2018.
Flechtheim, Ossip K. “Futurology – The New Science of Probability?” In The Futurists, edited by Alvin Toffler, 264–276. New York: Random House, 1972.
Hadzigeorgiou, Yannis. Imaginative Science Education. The Central Role of Imagination in Science Education. Berlin: Springer Nature, 2016.
Hassani, Bertrand K. Scenario Analysis in Risk Management. Theory and Practice in Finance. Berlin: Springer Nature, 2016.
Huxley, Aldous. Brave New World. London: Chatto & Windus, 1932.
Kahn, Herman. On Thermonuclear War. Princeton University Press, 1960.
Kahn, Herman. The Essential Herman Kahn. In Defense of Thinking. Plymouth: Lexington Books, 2009.
Kirkman, John. Good Style. Writing for Science and Technology. London and New York: Routledge, 2005.
Lem, Stanisław. The Futurological Congress (from the memoirs of Ijon Tichy). Translated by Michael Kandel. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich, 1985.
Ogburn, William Fielding. Social Change: With Respect to Culture and Original Nature. New York: Huebsch, 1923.
Orwell, George. Nineteen Eighty-Four. London: Secker & Warburg, 1949.
Popper, Karl. The Logic of Scientific Discovery. London and New York: Routledge, 2002.
Sepper, Dennis L. Understanding Imagination. The Reason of Images. Dordrecht: Springer, 2013.
Snow, Charles. The Two Cultures and the Scientific Revolution. New York: Cambridge University Press, 1959.
Van’t Hoff, Jacobus Henricus. Imagination in Science. Berlin and Heidelberg: Springer, 1967.
Waskan, Jonathan A. Models and Cognition. Prediction and Explanation in Everyday Life and in Science. Cambridge, MA: The MIT Press, 2006.
Wells, Herbert George. Anticipations. London: Chapman & Hall, 1902.
Witkowski, Lech. Uroszczenia i transaktualność w humanistyce. Florian Znaniecki: dziedzictwo idei i jego pęknięcia. Kraków: Impuls, 2022.
Znaniecki, Florian. The Method of Sociology. New York: Rinehart & Company, 1934.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-3974-2549
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
