Metahistoria – perypetie i humanistyczna nośność pojęcia
Abstrakt
Czy termin metahistoria jest powtórzeniem arystotelesowskiego gestu nazwania metafizyki? W 2023 roku mija pół wieku od pierwszego wydania słynnej książki Haydena White’a pt. Metahistory. The Historical Imagination In Nineteenth-Century Europe. Jednakże to klasyczne, dość powszechnie znane dzieło – a także jego krytyka – nie dały terminowi metahistoria życia, którym w horyzoncie terminów badawczych cieszy się choćby metafizyka. W niniejszych rozważaniach nie chodzi mi o sentymentalne upominanie się o termin, który miałby być dziś cenny z samego tylko powodu, że niegdyś zaistniał. Raczej o próbę myślenia o ścieżce wzbogacania (prze)myślenia o wyobraźni historycznej – ta ostatnia, jak sądzę, jest kluczem dla oporu wobec współczesnych kryzysów i impasów dzisiejszej humanistyki.
Słowa kluczowe
metahistory; philosophy of history; theory of historiography; travelling concepts; Hayden White; war in Ukraine
Bibliografia
Ankersmit, Frank. Historical Representation. Redwood City: Stanford University Press, 2022.
Bal, Mieke. “Deliver Us from A-Historicism: Metahistory for Non-Historians.” In Philosophy of History after Hayden White, edited by Robert Doran, 67–88. London–New York: Bloomsbury Academic, 2013.
Bal, Mieke. “Working with Concepts.” European Journal of English Studies 13, no. 1 (2009): 13–23.
Bal, Mieke. Travelling Concepts in the Humanities. A Rough Guide. Toronto–Buffalo– London: University of Toronto Press, 2002.
Beloff, Max. “Plain History and Metahistory.” History Today 1, no. 10 (1959).
Bullock, Alan. “The Historian’s Purpose: History and Metahistory.” In The Philosophy of History in Our Time: An Anthology, edited by Hans Meyerhoff, 292–299. Garden City, NY: Doubleday, 1959.
Burke. Peter. “Metahistory: before and after.” Rethinking History 17, no. 4 (2013): 437–447.
Dawson, Christopher. “The Problem of Metahistory.” History Today 1, no. 6 (1959): 9–12.
Dawson, Christopher. Dynamics of World History, edited by John J. Mulloy. New York: New American Library, 1962.
Domańska, Ewa. “Wondering about History in Times of Permanent Crisis.” Inaugural Lecture, 23rd International Congress of Historical Sciences [booklet], 39–51. https://ichs2020poznan.pl/en/to-download/ (17.09.2022).
Doran, Robert. “Editor’s Introduction: Choosing the Past: Hayden White and the Philosophy of History.” In Philosophy of History After Hayden White, edited by Robert Doran, 1–33. London, New York: Bloomsbury Academic, 2013.
Frye, Northrop. Fables of Identity. Studies in Poetic Mythology. New York, Burlingame: Harcourt, Brace & World, 1963.
Herman, Paul. “Metahistory: Notes Towards a Genealogy.” Práticas da História 1 (2015): 17–31.
MetaHistory: Museum of War [institution]. https://metahistory.gallery (17.09.2022).
Ritter, Harry. Dictionary of Concepts in History. Westport: Greenwood Press, 1986.
Rüsen Jörn. Evidence and Meaning. A Theory of Historical Studies. Translated by Diane Kerns and Katie Digan. New York, Oxford: Berghahn Books, 2017.
Thompson, Kenneth W. “Toynbee’s Approach to History.” In Toynbee and History. Critical Essays and Reviews, edited by M. F. Ashley Montagu, 200–220. Boston: Porter Sargent, 1956.
Toynbee, Arnold Joseph. A Study of History, 12: Reconsederations. London–New York– Toronto: Oxford University Press, 1964.
Underhill, Frank H. “Arnold Toynbee, Metahistorian.” The Canadian Historical Review 32, no. 3 (1951): 201–219.
White, Hayden. “Collingwood and Toynbee: Transitions in English Historical Thought.” English Miscellany 8 (1957): 147–178.
White, Hayden. “Religion, Culture and Western Civilization in Christopher Dawson’s Idea of History.” English Miscellany 9 (1958): 247–287.
White, Hayden. “The Historical Text as Literary Artifact.” In The Writing of History: Literary Form and Historical Understanding, edited by Robert H. Canary and Henry Kozicki, 41–62. Madison: University of Wisconsin Press, 1978.
White, Hayden. “Historical Emplotment and the Problem of Truth. Nazism and the ‘Final Solution.’” In Probing the Limits of Representation, edited by Saul Friedlander, 37–53. Cambridge: Harvard University Press, 1992.
White, Hayden. Metahistory. The Historical Imagination in Nineteenth-Century Europe. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1975.
Woodward, Comer Vann. “Toynbee and Metahistory.” The American Scholar 27, no. 3 (1958): 384–392.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-2863-289X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
