Aktualność Marcusego
Abstrakt
W tekście podjęto namysł nad aktualnością szeregu tez filozofii Herberta Marcusego. Chodzi m.in. o tezę dotyczącą istnienia „totalnie administrowanego świata”, anonimowości dominujących sił ekonomicznych, wpływie techniki i technologii na politykę, narodzinach „człowieka jednowymiarowego”, istnienia „kultury afirmatywnej”, zbędności i szkodliwości pracy ponad ludzkie siły, a także trudności ze zidentyfikowaniem podmiotu ewentualnej zmiany społecznej. Autor powołując się na szereg dzisiejszych zjawisk z zakresu ekonomii, polityki i życia społecznego wskazuje na to, że tezy te zachowują swoja aktualność, choć uzasadnienie ich trafności musi odwoływać się do innych faktów społecznych niż te, o których wspominał sam Marcuse.
Słowa kluczowe
kapitalizm; technika; praca; polityka; kultura afirmatywna; człowiek jednowymiarowy; panowanie; kontrola
Bibliografia
Adorno, Theodor. Dialektyka negatywna, przeł. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: PWN, 1986.
Andrejevic, Mark. Alienation’s Return. W: Critique, Social Media and the Information Society, red. Christian Fuchs, Marisol Sandoval, New York: Routledge, 2014.
Baudrillard, Jean. Społeczeństwo konsumpcyjne: jego mity i struktury, przeł. Stanisław Królak. Warszawa: Sic!, 2006.
Bińczyk, Ewa. Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe, 2018.
Crouch, Collin. Psucie wiedzy. Ukryte skutki finansowego zawłaszczania życia publicznego, przeł. Ewa Bińczyk, Jakub Gużynski, Krzysztof Tarkowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2019.
Eriksen, Thomas Hylland. Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas w erze informacji, przeł. Grzegorz Sokół. Warszawa: PIW, 2003.
Giddens, Anthony. Poza lewicą i prawicą. Przyszłość polityki radykalnej, przeł. Jacek Serwański. Poznań: Zysk i S-ka S-ka, 2001.
Girard, Rene. Anorexia and Mimetic Desire. East Lansing: Michigan University Press, 2013.
Graeber, David. Praca bez sensu, przeł. Mikołaj Denderski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2019.
Habermas, Jürgen. Die Neue Unübersichtlichkeit. Frankfurt a.M: Suhrkamp, 1985.
Habermas, Jürgen. Technika i nauka jako ideologia, przeł. Małgorzata Łukasiewicz. W: Czy kryzys socjologii?, red. Jerzy Szacki. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Hardt, Michael. “Praca afektywna”, przeł. Piotr Juskowiak, Krystian Szadkowski. Kultura Współczesna 3 (2012): 83–93.
Hochschild, Arlie Russell. Zarządzanie emocjami. Komercjalizacja ludzkich uczuć, tłum. Jacek Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Horkheimer, Max. Krytyka rozumu instrumentalnego, przeł. Jan Doktór. W: Max Horkheimer, Społeczna funkcja filozofii. Warszawa: PIW, 1987.
Jackson, Tim. Dobrobyt bez wzrostu, przeł. Marcin Polakowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2015.
Karalus, Andrzej. Pojęcie ideologii. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2022.
Koton-Czarnecka, Marta. “Depresja zbiera coraz większe śmiertelne żniwo”. Portale Medyczne, 26.10.2014.
Lash, Scott, Celia Lury. Globalny przemysł kulturowy. Medializacja rzeczy, przeł. Jakub Majmurek, Robert Mitoraj. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2011.
Łagosz, Marek. Marks – praca iczas. Wartość czasu w ekonomii i moralności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Marcuse, Herbert. Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego, przeł. Stanisław Konopacki i inni. Warszawa: PWN, 1991.
Marcuse, Herbert. Eros i cywilizacja, przeł. Hanna Jankowska, Arnold Pawelski. Warszawa: Wydawnictwo Literackie MUZA, 1998.
Miłosz, Czesław. Widzenia nad Zatoką San Francisco. Paryż: Instytut Literacki, 1969.
Srnicek, Nick, Alex Williams. Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy, przeł. Ewa Bińczyk, Jakub Gużynski, Krzysztof Tarkowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2017.
Szahaj, Andrzej. Ponowoczesność i postmodernizm dla średniozaawansowanych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021.
Szlinder, Maciej. Bezwarunkowy dochód podstawowy: rewolucyjna reforma społeczeństwa XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Święchowicz, Małgorzata. “Nie chce się żyć”. Newsweek (24.08.2014).
Virillo, Paul. Bomba informacyjna, przeł. Stanisław Królak. Warszawa: Sic!, 2006.
Zuboff, Shoshanna. Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy, przeł. Alicja Unterscheuetz. Poznań: Zysk i S-ka, 2020
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-2039-7896
profesor zwyczajny w Instytucie Filozofii UMK w Toruniu, członek Komitetu nauk Filozoficznych PAN
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
