Humanistyka zaangażowana: wizja czy rzeczywistość?
Abstrakt
Współczesny lament nad kondycją humanistyki stanowi integralny element zataczającej coraz szersze kręgi debaty na temat kryzysu demokracji, tożsamości, oświecenia, krytyki globalizacji, postnowoczesności. Jest wreszcie wyrazem bezradności człowieka w obliczu radykalizacji ruchów i partii politycznych wobec nieuniknionego procesu coraz gwałtowniejszych i wszechogarniających cywilizacyjnych i kulturowych zmian. Wśród czynników rzutujących na jej postrzeganie na pierwszy plan wysuwa się poczucie wyobcowania generacji aktywnie współtworzącej porządek demokratyczny w Europie Środkowo-Wschodniej po 1989 roku, jak i zachodnich elit zaangażowanych w pogłębienie integracji europejskiej. Ich świat wartości legł w gruzach. Ambiwalencja i obosieczność transformacji niemal wszystkich dziedzin życia, złożoność i sprzeczności wpisane niemal w naturę przemian społecznych i politycznych przyniosły w konsekwencji poczucie niepokoju, wzmocnione przez nieprzewidywalność rozwoju pandemii COVID-19 oraz wszechogarniający kryzys poczucia bezpieczeństwa społecznego.
Słowa kluczowe
kryzys humanistyki; nowa humanistyka; zaangażowanie; tożsamość; polityka; Oświecenie
Bibliografia
Bukraba-Rylska, Izabella. “Humanistyka; jej prawa i powinność”. Artes Humanae 1 (2016): 15.
Bystroń, Jan Stanisław. Megalomania narodowa. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze “Rój”, 1935.
Carr, Edward H. “Czym jest historia?”. Przegląd Polityczny 168 (2021): I–VIII.
Chmielewska, Ewa. “Etos akademicki a kultura instytucjonalna uczelni”. W: Ideały nauki i konflikty wartości. Studia złożone w darze Profesorowi Stefanowi Amsterdamskiemu, red. Ewa Chmielewska, Jerzy Jedlicki, Andrzej Rychard (Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2005).
Dilthey, Wilhelm. Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, przeł. Elżbieta Paczkowska-Łagowska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2004.
Domańska, Ewa. Historia egzystencjalna. Warszawa: Znak, 2012.
Domańska, Ewa. “Historia ratownicza”. Teksty Drugie 5 (2014): 12–26.
Domański, Juliusz. Wykłady o humanizmie. Warszawa: Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, 2020.
Gadacz, Tadeusz. Uniwersalne prawdy i prawa życia dla mądrych ludzi na trudne czasy. Kraków: Wydawnictwo Nieoczywiste, 2018.
Gadamer, Hans-Georg. Dziedzictwo Europy, przeł. Andrzej Przyłębski. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1992.
Jurewicz, Joanna. “To ludzie tworzą znaczenie i to ludziom zależy na tym, żeby inni ich rozumieli”. Gazeta Wyborcza, 6 czerwca 2021. https://wyborcza.pl/7,162657,27168444, to-ludzie-tworza-znaczenie-i-to-ludziom-zalezy-na-tym-zeby.html (10.10.2023).
Kant, Immanuel. “Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie”, przeł. Adam Landman. W: Przypuszczalny początek ludzkiej historii, przeł. Mirosław Żelazny, Irena Krońska, Adam Landman. Toruń: Comer, 1995.
Karoń-Ostrowska, Anna, Jadwiga Puzynina, Barbara Skarga, Andrzej Borowski. “Sposób na życie naprawdę”. Więź 1 (2001). https://wiez.pl/2017/09/18/sposob-na-zycie-naprawde (10.10.2023).
Kołakowski, Leszek. “Wychowanie do nienawiści, wychowanie do godności”. Przegląd Polityczny 161 (2020).
Kołakowski, Leszek. “Odpowiedzialność i historia”. W: Pochwała niekonsekwencji, t. 2, Londyn 1989.
Krakowska, Joanna. PRL. Przedstawienia. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Teatralnego, 2016.
Kuziak, Michał. “W sprawie polityczności polskiej humanistyki”. Teksty Drugie 1 (2017): 253–261.
Markowski, Michał Paweł. Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: Universitas, 2013.
Nussbaum, Martha C. Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, przeł. Łukasz Pawłowski, przedm. Jarosław Kuisz. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna, 2016.
Pinker, Steven. Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką humanizmem i postępem, przeł. Tomasz Bieroń. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2018.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Artykuł 26, pkt 2. https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf (10.10.2023).
Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. Janusz Margański. Kraków: Universitas, 2006.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Dziennik Ustaw RP, Warszawa 25 września 2018, poz. 1818: archeologia, filozofia, historia, językoznawstwo, literaturoznawstwo, nauki o kulturze i religii, nauki o sztuce.
Skidelsky, Robert. “Historia na barykadach”. Przegląd Polityczny 168 (2021): 40–43.
Sowa, Jan. “Humanistyka płaskiego świata”. Teksty Drugie 1 (2014): 192–207.
Twardowski, Kazimierz. “O dostojeństwie uniwersytetu”. W: Fenomen uniwersytetu, red. Anna Grzegorczyk, Jacek Sójka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Weber, Max. “Nauka jako zawód i powołanie”. W: Polityka jako zawód i powołanie, przeł. Piotr Egel i Michał Wander, red. Michał Dębski, 40–60. Warszawa: Niezależna oficyna wydawnicza, 1989.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
