The Eco-Logic of Olga Tokarczuk’s Prose Worlds Tenderness and Anger as the Pillars of a New Order
Abstrakt
In this paper, we offer a reading of selected novels by 2018 Nobel Prize winner Olga Tokarczuk in terms of their dedication to changing the world. We show that Tokarczuk’s essays and fiction defy genre limits and invite readers to exercise their imagination in conceptualising the world and redefining values. The alternative modes of viewing reality proposed by Tokarczuk may provide a starting point for change, in which the synergy of ostensibly mutually exclusive tenderness and anger kindles hope in the times of crisis and inspires courage to embrace change and, in doing so, to use the opportune moment (kairos) and institute a new order – one based on justice for the bio-community.
Słowa kluczowe
Olga Tokarczuk; tenderness; anger; bio-community; engagement
Bibliografia
Bakke, Monika. “Gdy stawka jest większa niż życie. Sztuka wobec mineralno-biologicznych wspólnot.” Teksty Drugie no. 1 (2020), 165–185.
Barcz, Anna. Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk,” 2016.
Bednarek, Joanna B. “Mroczna fanaberia. Prowadź swój pług przez kości umarłych Olgi Tokarczuk.” In Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, and Dawid Gostyński. Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, 151−161. Poznań: Rys, 2017.
Benedikt, Amélie F. “On Doing the Right Thing at the Right Time: Toward an Ethics of Kairos.” In Rhetoric and Kairos Essay in History, Theory and Praxis, edited by Philip Sipiora and James S. Baumlin, 226–236. Albany: State University of New York Press, 2002.
Bentham, Jeremy. An Introduction to the Principles of Morals and Legislation. www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/bentham1780.pdf. (3.11.2021).
Chakrabarty, Dipesh. The Climate of History in a Planetary Age. Chicago and London: Chicago University Press, 2021.
Coetzee, John Maxwell. The Lives of Animals. Princeton: Princeton University Press, 1999.
Cudak, Romuald, Jolanta Tambor, and Agnieszka Nęcka, eds. Olga Tokarczuk – Literacka Nagroda Nobla 2018. Postscriptum Polonistyczne 1, 25 (2020). https://journals.us.edu.pl/index.php/PPol/issue/view/PS_P.2020.25.01 (11.05.2022).
Czapliński, Przemysław, Joanna B. Bednarek, and Dawid Gostyński. Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich. Poznań: Wydawnictwo Rys, 2017.
Fiedorczuk, Julia, and Gerardo Beltrán. Ekopoetyka/Ecopoética/Ecopoetics. Ekologiczna obrona poezji/Una defensa ecológica de la poesía/An ecological “defence of poetry.” Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2015.
Gralewicz-Wolny, Iwona. ‘“Po człowieku?” “Wizyta” Olgi Tokarczuk jako narracja antropoceniczna.” Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica 11 (2023), 313−325. https://doi.org/10.24917/23534583.11.20 (12.10.2022).
Gros, Frédéric. APhilosophy of Walking. Translated by John Howe. New York: Verso, 2014.
Hanus, Anna, and Patryk Austin. “Olga Tokarczuk’s Flights as an Example of Genre Transformation in the Contemporary Novel – A Linguistic and Literary View.” Tekst i Dyskurs 16 (2022), 53–74.
Holy Bible. New International Version. www.biblegateway.com.
Jakubowicz, Klaudia. “Problematyka śmieci w twórczości Olgi Tokarczuk.” Forum Poetyki 24 (2021), 210−225. http://fp.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2021/11/KJakubowicz_ProblematykaSmieciWTworczosciOlgiTokarczuk_ForumPoetyki_24_2021.pdf (12.10.2022).
Kantner, Katarzyna. Jak działać za pomocą słów? Proza Olgi Tokarczuk jako dyskurs krytyczny. Kraków: Universitas, 2019.
Kantner, Katarzyna. “Olga Tokarczuk: Nie mam jeszcze poczucia kresu czy spełnienia. Wszystko zaskakująco zostało po staremu.” Wysokie Obcasy (13.11.2020). https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,157211,26508010,olga-tokarczuk.html?disableRedirects=true. (5.10.2021).
Kącka, Eliza. “Dar bogini.” Znak (April 2020). https://www.miesiecznik.znak.com.pl/dar-bogini/.
Klinger, Michał. “Hymn o czułości Olgi Tokarczuk – próba egzegezy.” Konteksty Polska Sztuka Ludowa 1–2 (2021), 65–73.
Królikowski, Janusz. “Czy gniew zawsze jest grzechem?” Verbum Vitae 33 (2018), 445–461.
Larenta, Anna. “Metamorficzność postaci w twórczości Olgi Tokarczuk.” Białostockie Studia Literaturoznawcze 16 (2020), 83−113.
Larenta, Anna. “Grzybnia jako metafora w twórczości Olgi Tokarczuk.” Białostockie Studia Literaturoznawcze 13 (2018), 201−218. https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/8676/3/BSL_13_2018_A_Larenta_Grzybnia_jako_metafora.pdf (12.01.2022).
Markiewka, Tomasz S. Gniew. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2020.
Nussbaum, Martha C. The Monarchy of Fear. A Philosopher Looks at Our Political Crisis. New York: Simon & Schuster, 2018.
Nussbaum, Martha C. Anger and Forgiveness. Resentment, Generosity, Justice. Oxford: Oxford University Press, 2016.
Singer, Peter, Animal Liberation. Translated by Anna Alichniewicz and Anna Szczęsna. Warszawa: Open Road Integrated Media, 2015.
Singer, Peter, and Paola Cavalieri, eds. The Great Ape Project. Equality Beyond Humanity. New York: St. Martin’s Griffin, 1993.
Skolimowski, Henryk, and Jan Konrad Górecki. Zielone oko Kosmosu. Wokół ekofilozofii w rozmowie i esejach. Wrocław: Wydawnictwo Atla 2, 2003.
Solnit, Rebecca. Hope in the Dark. Untold Stories, Wild Possibilities. Chicago: Haymarket Books, 2016.
Sosnowska, Monika. “‘What Sort of a World is This, Where Killing and Pain Are the Norm? What on Earth Is Wrong with Us?’. Nature Strikes Back in Olga Tokarczuk’s Drive Your Plow Over the Bones of the Dead (2009).” Academic Journal of Modern Philology 5 (2022), 305−317, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi -10_34616_ajmp_2022_15_23 (12.01.2022.
Tabaszewska, Justyna. “Empatyczny narrator. Upodmiotowienie zwierząt w prozie Olgi Tokarczuk.” In Justyna Tabaszewska, Humanistyka służebna. Negocjowanie pola i budowanie autonomii w dobie kryzysu, 162−193. Warszawa: IBL, 2022.
Tokarczuk, Olga. “Człowiek na krańcach świata.” Polityka (30 Sep.–6 Oct. 2020), 24−30.
Tokarczuk, Olga. “Czuły narrator.” Czuły narrator. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2020.
Tokarczuk, Olga. Drive Your Plow Over the Bones of the Dead. Translated by Antonia Lloyd-Jones. London: Fitzcarraldo Editions, 2018.
Tokarczuk, Olga. Flights. Translated by Jennifer Croft. London: Fitzcarraldo Editions, 2017.
Tokarczuk, Olga. “Jak wymyślić heterotopię. Gra towarzyska.” Krytyka Polityczna 19 (2009), 12−20.
Tokarczuk, Olga. Nobel Lecture by Olga Tokarczuk Nobel Laureate in Literature 2018.
https://www.nobelprize.org/uploads/2019/12/tokarczuk-lecture-english.pdf. https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2018/tokarczuk/lecture/ (accessed 13 December 2023).
Tokarczuk, Olga. “Światy bizarne.” Tygodnik Powszechny, special issue “Mistrzynie i mistrzowie prezentują: Dobre życie,” no. 2 (2020), 7−10.
Ubertowska, Aleksandra. “Pisanie antropocenu z wnętrza grzybni. O prozie Olgi Tokarczuk.” In Aleksandra Ubertowska, Historie biotyczne. Pomiędzy estetyka a geotraumą, 304−321. Warszawa: IBL, 2020.,
Wądolny-Tatar, Katarzyna. “Czułość hetero/auto/a/nomicznego narratora Olgi Tokarczuk.”
Litteraria Copernicana 42, nr 2 (2022), 61–72. https://oko.press/naprawde-wygralysmy-nobla-olga-tokarczuk-z-przeslaniem-do-kobiet (5.10.2021)
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-0178-165X
Magdalena Ochwat – doktor w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (Polska), członkini Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną na Uniwersytecie Śląskim. Zainteresowania badawcze to: edukacja polonistyczna, w tym wykorzystanie reportaży w kształceniu, społeczna odpowiedzialności lektur oraz wyzwania XXI wieku: migracje, zmiany klimatyczne czy wielokulturowość. Wybrane publikacje: Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne. „Annales Universtatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N: Educatio Nova” (2020), Vol. 5; (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu. „Polonistyka. Innowacje” 12, 2020.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-9032-8875
Małgorzata Wójcik‑Dudek — doktor habilitowany nauk humanistycznych, prof. UŚ, literaturoznawca w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (Polska), członkini Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną na Uniwersytecie Śląskim. Zainteresowania badawcze: dydaktyka literatury oraz literatura dla dzieci i młodzieży. Autorka książek: (Prze)Trwać w okolicach mitu. Funkcje mityzacji w poezji Tadeusza Nowaka (Katowice 2007); W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży (Katowice 2016; książka została przetłumaczona na język angielski i ukazała się pod tytułem Reading (in) the Holocaust. Practices of Postmemory in Recent Polish Literature for Children and Young Adults, Po lekcjach (2021) oraz współredaktorka wielu publikacji naukowych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
