Życie, egzystencja i kultura, czyli czego nauczyła mnie dekonstrukcja
Abstrakt
Wychodząc od kilku kluczowych fragmentów Ewangelii o Ostatniej Wieczerzy i Ukrzyżowaniu, autor stara się pokazać w jaki sposób językowa maszyneria tekstu ujawnia swój aspekt dekonstrukcyjny – z jednej strony nawołując do zawłaszczenia kulturowego, a przeciwstawiając się temu zawłaszczeniu z drugiej. Ta ambiwalencja przekłada się także na poziom egzystencjalny, odzwierciedlając napięcie pomiędzy życiem jako idiomatycznym aspektem każdego ludzkiego przedsięwzięcia a kulturą rozumianą jako czynnik poddający jednostki wspólnemu doświadczeniu. Głównym impulsem u podłoża koncepcji eseju jest sprzeciw wobec utrzymywania ostrego rozróżnienia między życiem -- kwestionującym możliwość adekwatnej reprezentacji -- a egzystencją i wszystkimi mechanizmami reprodukcyjnymi, jakie ze sobą niesie. Analiza ta, odnosząc się do obszernego korpusu tekstów Derridy, wykracza poza metakomentarz ograniczony do filozofii francuskiej czy literaturoznawstwa i można ją odczytać także jako przyczynek do teologicznej interpretacji Ewangelii, dokonywanej za pomocą logiki dekonstrukcyjnej.
Słowa kluczowe
Derrida; reprezentacja; życie; Ukrzyżowanie; Jezus; egzystencja; Ewangelia; technika; proteza; powtórzenie; tradycja
Bibliografia
Arendt, Hannah. “What is Existential Philosophy?” In Essays in Understanding 1930–1954, edited by Jerome Kohn. New York: Hartcourt, 1994.
Auerbach, Erich. “Figura.” Translated by Ralph Mannheim. In Scenes from the Drama of European Literature. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984.
Barthes, Roland. S/Z. Translated by Richard Miller. London: Blackwell, 2002.
Čapek, Karel. Věc Makropulo. Praha: Aventinum, 1922.
Critchley, Simon. The Book of Dead Philosophers. London: Granta, 2008.
Derrida, Jacques. “Je suis en guerre contre moi-même.” Le Monde (Octobre 12, 2004).
Derrida, Jacques, and Derek Attridge. “This Strange Institution Called Literature.” In Jacques Derrida, Acts of Literature, edited by Derek Attridge. London: Routledge, 1992.
Derrida, Jacques, Paper Machine. Translated by Rachel Bowlby. Stanford: Stanford University Press: 2005.
Derrida, Jacques. “A Testimony Given…” In Elizabeth Weber, Questioning Judaism: Interviews. Translated by Rachel Bowlby. Stanford: Stanford University Press, 2004.
Derrida, Jacques. “Demeure.” In Maurice Blanchot, The Instant of my Death. Translated by Elizabeth Rottenberg. Stanford: Stanford University Press, 2000.
Derrida, Jacques. “Plato’s Pharmacy.” In Jacques Derrida, Dissemination. Translated by Barbara Johnson. Chicago: University of Chicago Press, 2017.
Derrida, Jacques. “Ulysses Gramophone: Hear Say Yes in Joyce.” In A Derrida Reader: Between the Blinds. New York: Columbia University Press, 1991.
Derrida, Jacques. “Ulysses Gramophone: Hear Say Yes in Joyce.” In Jacques Derrida, Acts of Literature, edited by Derek Attridge. London: Routledge, 1992.
Derrida, Jacques. Archive Fever: A Freudian Impression. Translated by Eric Prenowitz. Chicago: University of Chicago Press, 2017
Derrida, Jacques. De la grammatologie. Paris: Minuit, 1967.
Derrida, Jacques. Dissemination. Translated by Barbara Johnson. Chicago: Chicago University Press, 1981.
Derrida, Jacques. Learning to Live Finally. The Last Interview. Translated by Pascale-Anne Braut and Michael Naas. New York: Melville House, 2011.
Derrida, Jacques. Memoirs for Paul de Man. Translated by Cecile Lindsay, Jonathan Culler, Eduardo Cadava, and Peggy Kamuf. New York: Columbia University Press, 1988.
Derrida, Jacques. Points de suspension. Entretiens, choisis et présentés. Par Elisabeth Weber. Paris: Galilée, 1992.
Derrida, Jacques. Psyche: Invention of the Other, edited by Peggy Kamuf and Elizabeth Rottenberg. Stanford: Stanford University Press, 2007.
Derrida, Jacques. Surtout pas de journalistes! Paris: L’Herne, 2005.
Derrida, Jacques. The Gift of Death. Translated by David Wills. Chicago: University of Chicago Press, 1995.
Derrida, Jacques. Writing and Difference. Translated by A. Bass. London: Routledge, 1981.
Felman, Shoshana. The Scandal of a Speaking Body. Don Juan with J. L. Austin, or Seduction in Two Languages. Stanford: Stanford University Press, 2002.
Hägglund, Martin. Radical Atheism: Derrida and the Time of Life. Stanford: Stanford University Press, 2008.
Kafka, Franz. The Castle. Translated by Mark Harman. New York: Schocken Books, 1998.
Kamuf, Peggy. “‘Fiction’ and the Experience of the Other: For Derek Attridge, in Answer to a Question.” In The Question of Literature: The Place of the Literary in the Contemporary Theory, edited by Elizabeth Beaumont-Bissell. Manchester: Manchester University Press, 2002.
Krapp, Peter. Déjà vu: Aberrations of Cultural Memory. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2004.
Lausberg, Heinrich. Handbuch of Literary Rhetoric. A Foundation for Literary Studies. Translated by Matthew T. Bliss, Annemiek Jansen, and David E. Orton. Leiden: Brill, 1998.
Markowski, Michał Paweł. Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: Universitas, 2013.
Nancy, Jean-Luc. Noli me tangere: On the Raising of the Body. Translated by Sarah Clift, Pascale-Anne Brault, and Michael Naas. New York: Fordham University Press, 2008.
Psalm 6. Translated by Robert Alter. In The Book of Psalms: A Translation with Commentary. New York: Norton, 2007.
Said, Edward. “Introduction.” In Erich Auerbach, Mimesis. The Representation of Reality in Western Literature. Princeton: Princeton University Press, 2013.
Saramago, José. Death with Interruptions. Translated by Margaret Jull Costa. New York: Harcourt, 2008.
Searle, John R. “Logical Status of Fictional Discourse.” New Literary History 6, no. 2 (Winter 1975): 319–332.
Williams, Bernard. “The Makropulos Case: Reflections on the Tedium of Immortality.” In Problems of the Self, 82–100. Cambridge: Cambridge University Press, 1973.
Wohlfrey, Julian. “Introduction.” In The Derrida Reader, edited by Julian Wohlfrey. Lincoln: University of Nebraska Press, 1998.
“The Villanova Roundtable: A Conversation with Jacques Derrida.” In Deconstruction in a Nutshell. A Conversation with Jacques Derrida, edited by John D. Caputo. New York: Fordham University Press, 1997.
Uniwersytt Illinois w Chicago Stany Zjednoczone
https://orcid.org/0000-0002-5500-0812
Michał Paweł Markowski, (ur. 1962), kierownik Katedry Języka i Literatury Polskiej im. Stefana i Lucy Hejnów oraz dyrektor kierunku Studiów Polskich, Rosyjskich i Litewskich na Uniwersytecie Illinois w Chicago (od 2010). Profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Twórca, a od 2008 roku także dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Literackiego im. Josepha Conrada w Krakowie, jednego z najbardziej renomowanych festiwali literackich na świecie. Od 2015 roku Przewodniczący Kapituły Nagrody Conrada za najlepszy debiut prozatorski polskiego pisarza. Autor, redaktor i tłumacz ponad 50 tomów naukowych i literackich, w tym monografii poświęconych Derridzie, Nietzschemu, Gombrowiczowi i Schulzowi, polskiej literaturze nowożytnej i zachodnim filozofiom reprezentacji. Opublikował także trzy dzienniki z podróży ilustrowane zdjęciami (Indie, Ameryka, Andaluzja), oraz trawelog składający się z powieści, esejów podróżniczych i fotografii (nominowany do Literackiej Nagrody Europy Środkowo-Wschodniej) oraz siedem zbiorów esejów literackich i filozoficznych. Nagradzany w Polsce za książki naukowe i literackie, laureat, m.in., Nagrody Kościelskich i Nagrody im. Kazimierza Wyki za prozę krytyczną. Tłumaczył na język polski teorię francuską (Derrida, Deleuze, Kristeva, Barthes, Lyotard) i literaturę (Proust, Perec). Do jego najnowszych dzieł należy licząca 1000 stron trylogia poświęcona politycznym konsekwencjom humanistyki (The Politics of Sensibility [2013]; Wars of Modern Tribes [2019]; Poland, Bliss, University [2021]). Jesienią 2023 roku ukazał się pierwszy tom Tekstów zebranych 1988-2023, zatytułowany Interpretacja, a w 2024 roku ukażą się dwa kolejne tomy (odpowiednio: Polityka i Reprezentacja). Jego dzieła tłumaczono na kilka języków: czeski, francuski, niemiecki, serbski, słowacki, słoweński, węgierski, szwedzki, ukraiński, rumuński, białoruski i bułgarski. Pełni funkcję eksperta Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych w Brukseli i National Endowment for the Humanities w Waszyngtonie (D.C.).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
