Psychoanaliza rozumu Gastona Bachelarda i jej wymiar praktyczny
Abstrakt
Niniejszy artykuł stanowi studium psychoanalizy umysłu naukowego Gastona Bachelarda w kontekście jej praktycznego wymiaru. Metoda Bachelarda, inspirowana psychoanalizą Zygmunta Freuda, była przezeń stosowana do analizy naukowej nieświadomości, zasiedlanej przez przeszkody epistemologiczne, hamujące poznanie naukowe. Jak pokazuje niniejszy artykuł, Bachelardowska psychoanaliza ma na celu oczyszczenie i usprawnienie umysłu poznającego na dwóch poziomach: indywidualnym i historycznym. Bachelardowski eksperyment metodologiczny, przenoszący psychoanalizę w sferę teorii poznania i filozofii nauki okazuje się być jednocześnie architektoniką umysłu naukowego, polemiką z realizmem poznawczym i empiryzmem, oraz postulatem terapii analitycznej w dziedzinie poznania.
Słowa kluczowe
Gaston Bachelard; psychoanaliza poznania naukowego; filozofia nauki; epistemologia; przeszkody epistemologiczne
Bibliografia
Bachelard, Gaston. The Formation of Scientific Spirit. A Contribution to a Psychoanalysis of Objective Knowledge. Translated by Jones M. McAllester. Manchester: Clinamen Press, 2002.
Bachelard, Gaston. The New Scientific Spirit. Translated by Arthur Goldhammer. Boston: Beacon Press,1984.
Bachelard, Gaston. The Philosophy of No. A Philosophy of the New Scientific Mind. Translated by G. C. Waterston. New York: The Onion Press, 1968.
Bachelard, Gaston. The Psychoanalysis of the Fire. Translated by Alan C. M. Ross. Boston: Beacon Press, 1964.
Batán, Marcela, and Renée Becerra. “Gaston Bachelard et la psychanalyse. Rencontres, transformations et usages.” Bachelard Studies / Études Bachelardiennes / Studi Bachelardiani no. 2 (2021), 25–41.
Brogowski, Leszek. “Posłowie od tłumacza.” In Gaston Bachelard, Poetyka marzenia. Translated by Leszek Brogowski, 243–268. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 1998.
Chimisso, Cristina. Gaston Bachelard. Critic of Science and Imagination. London–New York: Routledge, 2014.
Denis, Anne-Marie. “Psychanalyse de la raison chez Gaston Bachelard.” Revue Philosophique de Louvain 61, 72 (1963), 644–663.
Gouhier, Marie-Louise, and Anne Clancier. “Bachelard et la psychanalyse.” In Bachelard. Colloque de Cerisy, edited by Maurice de Gandillac, Henri Gouhier, and René Poirier, 139–159. Paris: Union Générale d’éditions, 1974.
Leszczyński, Damian. “Filozofia nauki Gastona Bachelarda.” In Gaston Bachelard, Kształtowanie się umysłu naukowego. Przyczynek do psychoanalizy wiedzy obiektywnej. Translated by Damian Leszczyński, 328–377. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2002.
Leszczyński, Damian. “Gaston Bachelard.” In Wprowadzenie do francuskiej filozofii nauki. Od Comte’a do Foucaulta, edited by Damian Leszczyński and Krzysztof Szlachcic, 173–202. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2003.
Pariente, Jean-Claude. Le vocabulaire de Bachelard. Paris: Éditions Ellipses, 2001.
Rheinberger, Hans-Jörg. “A Remark on Gaston Bachelard’s Idea of a Psychoanalysis of Knowledge.” Bachelard Studies / Études Bachelardiennes / Studi Bachelardiani 2 (2021), 173–184.
Smith, Roch C. Gaston Bachelard: Philosopher of Science and Imagination. Albany, NY: SUNY Press, 2016.
Wunenburger, Jean-Jacques. “Cogito et cogitamus: la méditation d’autrui dans la formation de la rationalité.” In L’altérité dans l’oeuvre et la philosophie de Gaston Bachelard, edited by Christian Thiboutot and Jean-Jacques Wunenburger, 131–141. Montréal: CIRP, 2010.
Vydra, Anton. “Openness, Pedagogy, and Parenthood in Gaston Bachelard.” Bachelard Studies / Études Bachelardiennes / Studi Bachelardiani 2 (2021), 75–87.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-4281-9957
Marta Ples-Bęben -- doktor filozofii, adiunktka w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Członkini Association Internationale Gaston Bachelard oraz Towarzystwa Bachelardowskiego “Mythopoeia”. Współpracowniczka czasopisma Bachelard Studies/Études Bachelardiennes/Studi Bachelardiani. Autorka i tłumaczka publikacji poświęconych francuskiej filozofii współczesnej oraz recepcji fenomenologii w Polsce.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
