Pochwała subiektywności



Abstrakt

Frank Ankersmit

In Praise of Subjectivity

Frank Ankersmit argues that even in ancient times the historian's moral and political convictions affected the shape of his account of history. But other factors may also contribute to what we often describe as the historian's 'subjectivity' — his favourite field of research, characteristic mannerisms of style, a particular way of conducting an argument and finally his own intellectual capacities and limi­tations. In his essay, Ankersmit invokes the traditional views of subjectivity and objectivity, and argues that they miss an essential point about the source of the actual problem with subjectivity, which lies in the logical proximity of (historical) truth and value. Ultimately, he claims that the interrelationship between the two (truth and value) is so intimate that in historical research they define each other. Thus value emerges as a useful and not infrequently indispensable guide to historical truth.


Pobierz

Opublikowane : 2010-01-01


AnkersmitF. (2010). Pochwała subiektywności. Er(r)go. Teoria - Literatura - Kultura, (20/21). Pobrano z https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/2550

Frank Ankersmit  errgo@us.edu.pl
Frank Ankersmit (ur. 1945) - holenderski teoretyk historiografii, narratywista, rozwijał myśl metahistoryczną Haydena White'a, jego teoria interpretacji historycznej czerpie także z Genealogii moralności Nietzschego; autor wydanej w 1983 roku pracy Narrative Logic, w której zostały sformułowane tezy dotyczące rozbieżności między opisem a narracją czy też – jak będzie to później nazywał – reprezentacją.

Ankersmit wychodzi z założenia wspólnego wszystkim narratywistom, że narracji nie można oddzielić od interpretacji. Następnie twierdzi, że „narracje historyczne są interpretacjami przeszłości”, a nie rejestracją (opisem) faktów minionych, co oznacza, że przeszłość niezinterpretowana nie może się stać materiałem „historycznej narracji”, choć może się stać przedmiotem „badań historycznych”. Rozróżnienie to – badań historycznych i historycznych narracji – nie likwiduje sfery faktów, lecz tylko przemieszcza ją do sfery badań archiwalnych, narracjom przypisując nieuchronną retorykę interpretacji. Stąd teza następna, głosząca, że „język narracji nie jest językiem przedmiotu”. Wynika stąd przekonanie, że dyskusje na temat przeszłości są w gruncie rzeczy dyskusjami na temat tego, co się o przeszłości mówi, a więc na temat dyskursywnych konstrukcji rzeczywistości czy też, jak powiada Ankersmit, „narracyjnych organizacji wiedzy”.

Za White'em Ankersmit bada, do jakiego stopnia historiograficzna narracja wplątana jest w skomplikowane kwestie reprezentacji tekstualnej, w jakim stopniu jej podmiotowy charakter pozbawia ją dążenia do obiektywnej ścisłości i jak przeszłość zostaje zawłaszczona przez prywatne sposoby przedstawiania. Wykracza jednak poza tropologię dyskursu White'a i kładzie nacisk na "oddawanie sprawiedliwości" przeszłości oraz kategorię doświadczenia historycznego.

Skoro fakty są niedostępne historycznej reprezentacji, to powinna ona wprawdzie zrezygnować z roszczeń do prawdy (w sensie logicznym), nie powinna jednak zrezygnować z zadośćuczynienia przeszłości na wzór portrecisty, który przedstawia rzeczywistość. Ankersmit rozwiązuje tę kwestię w tzw. teorii doświadczenia, które określa „bliskość” przeszłości. Aby mówić językiem historii, musimy najpierw doświadczyć przeszłości jako potencjalnego przedmiotu badań historycznych. Doświadczenie poprzedza podział na sferę przedmiotu i podmiotu, jest więc kategorią antyepistemologiczną i pozwala historykowi zakorzenić się w świecie historycznym jako świecie własnych znaczeń. Narracja, reprezentacja i doświadczenie okazują się ściśle ze sobą powiązane. Nie można opowiadać przeszłości, nie wiedząc, że się ją interpretuje. Nie można mówić o doświadczeniu, nie wiedząc, że bez jego reprezentacji pozbawione zostaje ono sensu. Nie można myśleć o tożsamości bez uwzględnienia jej narracyjnej i interpretacyjnej natury.



Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).