Audiosfera opowieści mitycznej. Przypadek komunizmu
Abstrakt
Tematem artykułu jest analiza znaczeń przypisywanych dźwiękom w narracji mitycznej komunizmu. Zakres źródłowy obejmuje przede wszystkim poezję oraz pieśni publikowane w Polsce w okresie stalinizmu. W artykule wyróżnione zostały trzy główne kategorie organizujące mityczną audiosferę: kolektywny śpiew, który pełni funkcję mobilizacyjną i ma moc kreowania rzeczywistości; konfrontacja odgłosów przyrody z dźwiękami industrialnymi; dychotomia hałasu i ciszy. Socrealistyczną audiosferę można scharakteryzować jako nasyconą dźwiękiem, wręcz zgiełkliwą, w której donośne odgłosy, zwłaszcza industrialne, są wartościowane pozytywnie jako wyraz przemiany ontologicznej świata. Na przeciwległym biegunie znajduje się cisza oraz dźwięki amorficzne, postrzegane jako znak starego, kapitalistycznego świata, który trzeba przezwyciężyć.
Słowa kluczowe
antropologia mitu politycznego; antropologia historyczna; studia nad socrealizmem
Bibliografia
Teksty źródłowe:
Biblioteka Polskiej Piosenki, < http://www.bibliotekapiosenki.pl/static:Strona_Glowna> (24-28.01.2016).
Brzechwa Jan, Strofy o Planie Sześcioletnim, Czytelnik, Warszawa 1951.
Bój to jest nasz ostatni: wiersze, pieśni, inscenizacje, Czytelnik, Warszawa 1955.
Gałczyński Konstanty I., Portret muzy. Wiersze zebrane, T. 2, Prószyński i S-ka, Warszawa 2014.
Kubiak Tadeusz, Serce Partii, Czytelnik, Warszawa 1951.
Kurek Jalu, Płomień nad Wisłą, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1950.
Naprzód Warszawo. Antologia poetycka, oprac. Stanisław R. Dobrowolski, Stołeczny Komitet Frontu Narodowego, Warszawa 1955.
Rudziński Witold, Pieśń masowa na punkcie zwrotnym, „Muzyka”, 1954, nr 7-8, s. 34-38.
Woroszylski Wiktor, Wiersze i poematy wybrane, PIW, Warszawa 1955.
Z Archiwum Polskiego Radia, vol. 1. Chór Czejanda. Nagrania radiowe z lat 1949-1959, Polskie Radio SA, 2007 (płyta CD).
Zagała Bolesław, Ognie nad hutą, Nasza Księgarnia, Warszawa 1953.
Zbiorek pieśni i wierszy 1-szo majowych, Stalinogród, 1953.
Zbiorek pieśni rewolucyjnych i masowych, Warszawska Rada Związków Zawodowych, Warszawa 1953.
Literatura przedmiotu:
Aron Raymond, Opium intelektualistów, tłum. Czesław Miłosz, Muza, Warszawa 2000.
Berger Peter L., Mit socjalistyczny, br. r. i m. wyd. (drugi obieg).
Brzostek Błażej, Dźwięki i ikonosfera stalinowskiej Warszawy Anno Domini 1953, w: Polska 1944/45 – 1989. Studia i materiały, rada red. Michał Głowiński i in., T. V, Instytut Historii PAN, Warszawa 2001, s. 11–27.
Eliade Mircea, Sacrum i profanum. O istocie religijności, tłum. Robert Reszke, Wyd. KR, Warszawa 1999.
Eliade Mircea, Sacrum i profanum w świecie współczesnym, „Aneks”, 1983, nr 29/30, s. 67-74.
Ellul Jacques, Religia polityczna, „Aneks”, 1983, nr 29/30, s. 83–96.
Filipowicz Stanisław, Mit i spektakl władzy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.
Głowiński Michał, Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej, OPEN, Warszawa 1992.
Głowiński Michał, Nowomowa po polsku, Wydawnictwo PEN, Warszawa 1990.
Gray John, Czarna msza. Apokaliptyczna religia i śmierć utopii, tłum. Adam Puchejda, Karolina Szymaniak, Znak, Kraków 2009.
Heller Leonid, La réalisme socialiste fut-il systéme? Quelque questions de méthodologie, „Blok” 2002, nr 1, s. 11–43.
Imos Rafał, Wiara człowieka radzieckiego, Nomos, Kraków 2006.
Kołakowski Leszek, Obecność mitu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
Kowalski Piotr, Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, PWN, Warszawa 2007.
Kłoczowski Jan A., Więcej niż mit. Leszka Kołakowskiego spory o religię, Znak, Kraków 1994.
Kula Marcin, Religiopodobny komunizm, Nomos, Kraków 2003.
Losiak Robert, Miejskiej pejzaże dźwiękowe. Z projektu badań nad audiosferą w doświadczeniu odbiorczym, w: Przestrzenie wizualne i akustyczne człowieka. Antropologia audiowizualna jako przedmiot i metoda badań, red. Agnieszka Janiak i in., Wyd. Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2007, s. 237-246.
Osęka Piotr, Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944-1956, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2007.
Sadowski Jakub, Między Pałacem Rad i Pałacem Kultury. Studium kultury totalitarnej, Wydawnictwo Libron, Kraków 2009.
Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik, Universitas, Kraków 2004.
Sowińska Iwona, Brzmienie socrealizmu. Muzyka w polskich filmach fabularnych z lat 1947-1955, w: Socrealizm: fabuły, komunikaty, ikony, red. Krzysztof Stępnik, Magdalena Piechota, Wydawnictwo UMSC, Lublin 2006, s. 325-336.
Tańczuk Renata, Audiosfera powojennego Wrocławia w relacjach autobiograficznych jego mieszkańców, w: Audiosfera miasta, red. Robert Losiak, Renata Tańczuk, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2012, s. 171-183.
Tomasik Wojciech, Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie „propagandy monumentalnej”, Wyd. Leopoldinum, Wrocław 1999.
Tomasik Wojciech, Okolice socrealizmu. Prawie tuzin szkiców, Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2009.
Tomasik Wojciech, Słowo o socrealizmie, Wyd. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1991.
Wieczorek Sławomir, „Cisza huczy ponad krajem naszym”. Pejzaż dźwiękowy żałoby po śmierci Stalina, „Muzyka”, 2014, nr 1, s. 95 – 117.
Historyczka i antropolożka kultury, absolwentka historii i entologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Autorka prac z zakresu antropologii historycznej i badań nad mitem politycznym. Adiunkt w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
