Wyjścia. Awangardyzacja jako asumpt do kanonizacji (kazus Różewicza-poety)
Abstrakt
Ewa Maria Goczał
The Faculty of Philology
Pedagogical University of Cracow
Exits: Avant-gardisation as an Incentive to Canonization
(the Case of Różewicz the Poet)
Abstract: The article aims at determining the specificity of canonical character of the poetry of Tadeusz Różewicz – one of the most important writers of the Polish literature of the 20th century and the beginning of the 21st century, whose just recently finished work – although there are already numerous studies – is only now subjected to all-embracing summaries. The discussion has been submitted to the concept of continual canonization which corresponds with the diagnosis of multiplicity and dynamism of modern canons as well as conforms with, the basic to the author of Faces of Anxiety, the movement of transgression – constant avant-gardisation, going beyond individual and non-individual norms and established models. The study is divided into four parts corresponding with four aspects of Różewicz's excesses. The first one is a general description of the postulated category of canonical character in the context of the work of the author of Exit; the second one describes a type of avant-garde specific to the author; the third one concerns negative poetics. The fourth part sums up the issue by discussing the newest selection of Różewicz's poetry – Znikanie [Disappearance] edited and commented by Jacek Gutorow, poet and literature scholar. The problem of paradoxical continuation based on variability, poetic tradition, and the strategy of external canonization of the writer will be discussed – through the creation of a new canon of his poems which will be potential, alternative, personal and explicitly submitted to the subject of the sense of writing and the autotelic nature of poetry.
Keywords: avant-garde, canon, contemporary poetry
Słowa kluczowe
awangarda; kanon; poezja współczesna
Bibliografia
Anna Adamczuk-Stęplewska, Polska literatura najnowsza (1989-2009) w szkole, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2012.
Jan Assman, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
Edward Balcerzan, Niewyrażalne czy niewyrażone?, w: Literatura wobec niewyrażalnego, red. Włodzimierz Bolecki i Erazm Kuźma, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 1998.
Zygmunt Bauman, Ponowoczesność, czyli o niemożliwości awangardy, w: Awangarda w perspektywie postmodernizmu, red. Grzegorz Dziamski, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1996.
Harold Bloom, Pomiar kanonu: „Mokre okna” i „Gobelin” Johna Ashbery’ego, przeł. Marcin Szuster, „Literatura na Świecie” 2003, nr 9-10.
Grażyna Borkowska, Codzienność i wzniosłość w poezji Tadeusza Różewicza, w: Codzienne, przedmiotowe, cielesne. Język nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX wieku, red. Hanna Gosk, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2002.
Kazimierz Braun, Języki teatru (rozmowy z Tadeuszem Różewiczem), Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1989.
Robert Cieślak, Oko poety: poezja Tadeusza Różewicza wobec sztuk wizualnych, wyd. słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1999.
Przemysław Dakowicz, Poeta (bez)religijny. O twórczości Tadeusza Różewicza, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015.
Stanisław Dąbrowski, Przyboś, Różewicz i ... „Poezja” 1982, nr 5-6.
Tadeusz Drewnowski, Walka o oddech: bio-poetyka: o pisarstwie Tadeusza Różewicza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
Dyskusja o poezji Różewicza, „Życie Literackie ” 1954, nr 31.
Ludwik Flaszen, Laurka dla najmłodszego klasyka, „Współczesność” 1958, nr 12.
Irena Górska, Literatura na próbę. Między literaturą a komentarzem: Różewicz – Witkacy – Kantor, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
Katarzyna Gutkowska, Intertekst, historia i (auto)ironia. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012.
Jacek Gutorow, O poezji niezrozumiałej, http://www.tygodnik.com.pl/literatura90/gutorow.html (dostęp: 08.05.2016 r.), pierwodruk: „Tygodnik Powszechny” 2000, nr 35.
Jacek Gutorow, Urwany ślad. O wierszach Wirpszy, Karpowicza, Różewicza i Osnowskiego, wyd. Biuro Literackie, Wrocław 2007.
Jacek Gutorow, Zamiast posłowia, w: Tadeusz Różewicz, Znikanie, wybór i posłowie Jacek Gutorow, wyd. Biuro Literackie, Wrocław 2015.
Kanon i obrzeża, red. Inga Iwasiów, Tatiana Czerska, wyd. Universitas, Kraków 2005.
Marian Kisiel, Słowo wstępne, w: Włodzimierz Wójcik, Staff i Różewicz, wyd. Kwartalnik Literacki FA-art., Katowice 1999.
Tadeusz Kłak, Spojrzenia: szkice o poezji Tadeusza Różewicza, wyd. Biblioteka Śląska, Katowice 1999.
Jerzy Kwiatkowski, Tadeusz Różewicz, w: Magia poezji. O poetach polskich XX wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1995.
Tomasz Kunz, Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza. Od poetyki tekstu do poetyki lektury, wyd. Universitas, Kraków 2005.
Ryszard Nycz, Tekstowy świat: poststrukturalizm a wiedza o literaturze, wyd. Universitas, Kraków 2000.
Jan Potkański, Sobowtór. Różewicz a psychoanaliza Jacquesa Lacana i Melanii Klein, Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa 2004.
Przekraczanie granic. O twórczości Tadeusza Różewicza, red. Wojciech Browarny, Joanna Orska, Adam Poprawa, wyd. Universitas, Kraków 2007.
Tadeusz Różewicz, Znikanie, wybór i posłowie Jacek Gutorow, wyd. Biuro Literackie, Wrocław 2015.
Marcin Rychlewski, Różewicz i Przyboś albo walka Jakuba z aniołem, w: Walka na słowa. Polemiki literackie lat 50. i 60., wyd. Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań 2004.
Marcin Rychlewski, Różewicz, neoawangarda i kryzys logosu, w: Logos i mythos w kulturze XX wieku, red. Seweryna Wysłouch, Bogmiła Kaniewska, Monika Brzóstowicz-Klajn, wyd. „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2003.
Andrzej Skrendo, Przodem Różewicz, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2012.
Andrzej Skrendo, Tadeusz Różewicz i granice literatury: poetyka i etyka transgresji, wyd. Universitas, Kraków 2002.
Dariusz Szczukowski, Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego, wyd. Universitas, Kraków 2008.
Tadeusz Różewicz: czy nie jestem za normalny na poetę? - audycja wyemitowana w II Programie Polskiego Radia 02.11.14 r., wersja online: http://www.polskieradio.pl/8/195/Artykul/1274903,Tadeusz-Rozewicz-czy-nie-jestem-za-normalny-na-poete (dostęp: 08.05.2016 r.).
Aleksandra Ubertowska, Różewicz transgresywny, „Teksty Drugie” 2003, nr 2/3.
Aleksandra Ubertowska, Tadeusz Różewicz a literatura niemiecka, wyd. Universitas, Kraków 2001.
Wbrew sobie. Rozmowy z Tadeuszem Różewiczem, opr. Jan Stolarczyk, wyd. Biuro Literackie, Wrocław 2011.
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Wydział Filologiczny Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
