Kulturowe studia nad prawem autorskim
Abstrakt
Maciej Jakubowiak
Uniwersytet Jagielloński,
Wydział Polonistyki,
Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych
Cultural Studies on Copyright Law
The goal of the article is to present and analyze the key problems of cultural studies on copyright law – a relatively new area of literary and cultural research, developed mostly in the United States since 1980s. The main objective of thus oriented research is to introduce an alternative perspective to studies traditionally carried out by copyright lawyers – a perspective allowing one to recognize the complexity of ways in which legal solutions may impact cultural practice. The article chronologically discusses the most important publications representing this subdiscipline, including text by such authors as Martha Woodmansee, Mark Rose, Paul K. Saint-Amour and Caren Irr. The critical presentation of the material focuses on ways of defining relations between copyright law and literature, on the impact of analyses carried out within this model upon our understanding of the cultural phenomena under discussion, and – last but not least – on research methods within the area. Additionally, the argument presented in the article serves the purpose of deriving a more general formula of thinking about literature from the existing research and of confronting it with other modes of reflection about the relations obtaining between various disciplines of academic research.
Keywords: cultural studies on copyright law, copyright, authorship, impact of legal solutions upon cultural practice
Kulturowe studia nad prawem autorskim
Artykuł poświęcony jest prezentacji i analizie najważniejszych problemów formułowanych w ramach kulturowych studiów nad prawem autorskim – nurcie badań literaturo- i kulturoznawczych rozwijających się głównie w Stanach Zjednoczonych od lat 80. XX wieku. Głównym celem tych badań jest wprowadzenie odmiennej perspektywy do zarezerwowanych tradycyjnie dla prawoznawców studiów nad prawem autorskim, pozwalające na odsłonienie złożonych sposobów, na jakie rozwiązania prawne przekładają się na praktyki kulturowe. W artykule analizowane są w porządku chronologicznym najważniejsze publikacje tego nurtu badawczego, autorstwa m.in. Marthy Woodmansee, Marka Rose’a, Paula K. Saint-Amoura i Caren Irr. Krytyczna prezentacja materiału bierze pod uwagę takie kwestie, jak: sposoby definiowania relacji między prawem autorskim a literaturą; efekty prowadzonych analiz dla rozumienia omawianych fenomenów kulturowych; projektowane metody badawcze. Dodatkowym celem artykułu jest próba wypreparowania z przedstawianych badań ogólniejszej formuły myślenia o literaturze i skonfrontowanie jej z innymi sposobami myślenia o relacjach między dyscyplinami naukowymi.
Słowa kluczowe: kulturowe studia nad prawem autorskim, copyright, prawo autorskie, autorstwo, wpływ rozwiązań prawnych na praktykę kulturową
Słowa kluczowe
teoria literatury; socjologia literatury; prawo autorskie
Bibliografia
Monika BAKKE, Bio-transfiguracje: Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2010.
James BOYLE, (When) Is Copyright Reform Possible? Lessons from the Hargreaves Review, szkic artykułu, który ma się ukazać w 2016 r., dostępny pod adresem: http://www.thepublicdomain.org/wp-content/uploads/2015/02/Is-Copyright-Reform-Possible1.pdf.
The Construction of Authorship: Textual Appropriation in Law and Literature, red. Martha Woodmansee, Peter Jaszi, Duke University Press, Durham-London 1994.
Rosemary COOMBE, Contingent Articulations, w: Law in the Domains of Culture, red. Austin Sarat, Thomas Kearns, University of Michigan Press, Ann Arbor 1998.
John FEATHER, From Rights in Copies to Copyright: The Recognition of Authors’ Rights in English Law and Practice in The Sixteenth and Seventeenth Centuries, w: The Construction of Authorship.
Catherine L. FISK, The Modern Author at Work on Madison Avenue, w: Modernism and Copyright.
Michel FOUCAULT, Kim jest autor?, przeł. Michał P. Markowski, [w:] Michel Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, Warszawa 1999.
Łukasz GÓRNICKI, Rozwój idei prawa autorskiego od starożytności do II wojny światowej, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2013.
Caren IRR, Pink Pirates: Contemporary American Women Writers and Copyright, University of Iowa Press, Iowa City 2010.
Benjamin KAPLAN, An Unhurried View of Copyright, Columbia University Press, Columbia 1967.
Ewa ŁĘTOWSKA, Krzysztof PAWŁOWSKI, O prawie i o mitach, Wolters Kluwer, Kraków 2013.
Ewa, ŁĘTOWSKA, Krzysztof PAWŁOWSKI, O operze i o prawie, Wolters Kluwer, Kraków 2014.
Literatura w granicach prawa (XIX-XX w.), red. Kamila Budrowska, Elżbieta Dąbrowicz, Marcin Lul, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2013.
Jeffrey A. MASTEN, Beaumont and/or Fletcher: Collaboration and the Interpretation of Renaissance Drama, w: The Construction of Authorship.
Ryszard NYCZ, O przedmiocie studiów literackich – dziś: Teoria – nowoczesność – literatura, w: Ryszard Nycz, Poetyka doświadczenia, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2012.
Prawo i literatura, red. Jarosław Kuisz, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015.
Mark ROSE, Authors and Owners: The Invention of Copyright, Harvard University Press, Cambridge-London 1993.
Paul K. SAINT-AMOUR, The Copywrights: Intellectual Property and the Literary Imagination, Cornell University Press, Ithaca-London 2003.
David SANJEK, „Don’t Have to DJ No More”: Sampling and the „Autonomous” Creator, w: The Construction of Authorship.
David SAUNDERS, Authorship and Copyright, Routledge, London 1992.
Joseph SLAUGHTER, „It’s Good to Be Primitive”: African Allusion and the Modernist French, w: Modernism and Copyright.
Socjologia literatury. Antologia, red. Grzegorz Jankowicz, Michał Tabaczyński, Korporacja Ha!art, Kraków 2015.
Robert SPOO, Ezra Pound, Legislator: Perpetual Copyright and Unfair Competition with Dead, w: Modernism and Copyright.
Robert SPOO, Without Copyrights: Piracy, Publishing, and the Public Domain, Oxford University Press, New York 2013.
Jim SWAN, Touching Words: Helen Keller, Plagiarism, Authorship, w: The Construction of Authorship.
Martha WOODMANSEE, On The Author Effect: Recovering Collectivity, w: The Construction of Authorship.
Martha WOODMANSEE, The Author, Art, and the Market, Columbia University Press, Columbia 1994.
Martha WOODMANSEE, The Genius and the Copyright: Economic and Legal Conditions of the Emergence of the ’Author’, „Eighteenth-Century Studies”, 1984, nr 4.
Martha WOODMANSEE, Peter JASZI, Introduction, w: The Construction of Authorship.
Modernism and Copyright, red. Paul K. Saint-Amour, Oxford University Press, New York 2011.
Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych Polska
Maciej Jakubowiak – ur. 1987, literaturoznawca, krytyk literacki, doktorant w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych UJ, redaktor magazynu dwutygodnik.com. Zajmuje się związkami prawa autorskiego z literaturą nowoczesną, na ten temat realizuje grant Narodowego Centrum Nauki. Interesuje się teoriami krytycznymi i filozofią literatury. Jego teksty można znaleźć m.in. w „Tekstach Drugich”, „Znaku”, „Tygodniku Powszechnym”, „Wielogłosie”, „dwutygodnik.com”, „Popmodernie” i „FA-arcie”. Pochodzi z Żor, mieszka w Krakowie.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
