Człowiek w fantomatycznej rzeczywistości. (Według <i>Summa Technologiae</i> Stanisława Lema)
Abstrakt
(Abstrakt w języku polskim poniżej)Beata Wojewoda
Pedagogical College
Technical University of Silesia
Man in a Phantomatic World
(Summa Technologiae by Stanisław Lem)
Abstract: Among other motifs recurring in Stanisław Lem's futurological essays written in the 1960s and later collected in his Summa Technologiae, the motif of a future man immersed in an artificially created reality, in which a number of otherwise impossible experiences become his share, looms particularly large. Lem explores ways to introduce the human to the space of cybernetic illusions and reflects upon the possibilities of a wide scale multiplication or reduplication of impressions, experiences and information to eventually point to the gravity of potential consequences of the above. The author of the article analyses the futuristic visions of the writer, which, collectively, turn out to be the building blocks of the latter's technological dystopia. The process of perfecting the machine is unstoppable, and thus - next to the positive prospects of the future related to the evolution of knowledge, communications, entertainment - what emerges from Lem’s observations is a warning which stresses the need to warrant the preservation of human freedom by safeguarding it in the world of new technologies.
Keywords: philosophical anthropology, 20th century Polish literature, futurology
Człowiek w fantomatycznej rzeczywistości
(Według Summa Technologiae Stanisława Lema)
Streszczenie: W esejach futurologicznych Stanisława Lema z lat sześćdziesiątych, zebranych w Summie Technologiae, obok innych wątków pojawia się opis człowieka przyszłości zanurzonego w sztucznie wykreowanej rzeczywistości, w której wiele rzeczy niemożliwych staje się jego udziałem. Lem rozważa sposoby wprowadzania człowieka w cybernetyczne złudzenia, możliwości powielania wrażeń, doświadczeń i informacji na szeroką skalę oraz wynikające stąd konsekwencje. Autorka artykułu poddaje analizie technologiczne wizje pisarza, które składają się na antyutopię technologiczną. Udoskonalanie się maszyn jest procesem niemożliwym do zatrzymania. Obok pozytywnych perspektyw związanych dostępem do informacji, komunikacją i rozrywką, z wypowiedzi Lema wyłania się również przestroga dotycząca konieczności zadbania o zachowanie wolności w świecie nowych technologii.
Słowa kluczowe: antropologia filozoficzna, literatura polska XX w., futurologia
Słowa kluczowe
antropologia filozoficzna; literatura polska XX w.; futurologia
Bibliografia
Bremer Józef, Osoba – fikcja czy rzeczywistość. Tożsamość i jedność w świetle badań neurologicznych. Aureus, Kraków 2014, s. 458
Gazzaniga Michael S., Istota człowieczeństwa. Co czyni nas wyjątkowymi, tłum. Agnieszka Nowak, Smak Słowa, Sopot 2011.
Gruczyńska-Sady Katarzyna, Człowiek jako słowo i ciało. W poszukiwaniu nowej koncepcji człowieka. Uniwersitas, Kraków 2013.
Jarzębski Jerzy, Literackie przygody uniwersalnego rozumu. O eseistyce Stanisława Lema, w: Wszechświat Lema, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003 s. 160 - 175.
Jarzębski Jerzy, Posłowie. Summa technologiae i jej potomstwo w: Stanisław Lem, Summa Technologiae, Agora, Warszawa 2010, s. 407- 417.
Kamińska Joanna, Nowe wspaniałe światy. Współczesne projekty doskonałego społeczeństwa, Nomos, Kraków 2012 .
Lem Stanisław Dialogi, Wydaw. Literackie, Kraków 1984.
Lem Stanisław, Filozofia przypadku. Literatura w świecie Empirii. Agora, Warszawa 2010.
Lem Stanisław, Summa Technologiae, Agora, Warszawa 2010.
Leś Mariusz M., Stanisław Lem wobec utopii. Towarzystwo Literackie im Adama Mickiewicza, Białystok 1998, s. 166.
Majewski Paweł, Między zwierzęciem a maszyną. Utopia technologiczna Stanisława Lema. Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 2007.
Miczka- Pajestka Monika Ponowoczesne wymiary cielesności. Wyobrażenia a kult formy. W: Terytorium i peryferie cielesności. Ciało w dyskursie filozoficznym. Red Andrzej Kiepas i Elżbieta Struzik, Katowice 2010, s. 432- 441.
Miczka Tadeusz, Czysta iluzja i testowanie realności: dwie rzeczywistości wirtualne – dwa uczestnictwa w: Człowiek a światy wirtualne, red. Andrzej Kiepas, Mariola Sułkowska, Magdalena Wołek, Wydaw. Uniw. Śl, Katowice 2009, s. 11-30.
Okoński Paweł, Filozoficzne pojęcie przypadku w: Materia i wartości. Neolukrecjanizm Stanisława Lema, Wydaw. UW, Warszawa, 2010.
Okoński Paweł, Materia i wartości. Neolukrecjanizm Stanisława Lema, Wydaw. UW, Warszawa, 2010.
Oleś Piotr, Kłosok – Scibich Monika, Syndrom Gauguina - zmiana tożsamości czy mit? „Psychologia Rozwojowa”, 2009, tom 14, nr 1 s. 9-25.
Osika Grażyna, Tożsamość osobowa w epoce cyfrowych technologii komunikacyjnych. Universitas, Kraków 2016.
Płaza Maciej, O poznaniu w twórczości Stanisława Lema, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 2006. Dajnowski Maciej Groteska w twórczości Stanisława Lema, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.
Popper Karl Logika odkrycia naukowego, tłum. Urszula Niklas, PWN, Warszawa1977.
Ricouer Paul, O sobie samym jako innym, tłum. Małgorzata Kowalska, PWN, Warszawa 2005.
Speina Jerzy, W kręgu fantastyki w: Typy świata przedstawionego w literaturze: Wydaw. Adam Marszałek, Toruń 2000, s. 140 – 156.
Spitzer Manfred, Cyberchoroby. Jak cyfrowe życie rujnuje nasze zdrowie, tłum. Małgorzata Guzowska, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk 2016.
Politechnika Śląska, Kolegium Pedagogiczne Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
