Jakim prawem toną statki? Rzecz o <i>Etyce przekonań</i> W.K. Clifforda
Abstrakt
[abstrakt po polsku poniżej]
Marta Dybowska and Adam Dyrda
Jagiellonian University
Poland
By What Right do Ships Sink?
On W. K. Clifford’s The Ethics of Belief
Abstract: The article contains an introduction to the Polish translation of William Kingdon Clifford’s famous essay The Ethics of Belief. It focuses on the Victorian origins of Clifford’s thought and its relations to other major figures of the time. The historical elements are followed by a reconstruction of Clifford’s main points, including his major evidential thesis according to which “it is [morally] wrong always, everywhere, and for anyone, to believe anything upon insufficient evidence.” The most fierce critic of Clifford was William James; his arguments are presented and briefly commented upon with regard to their contemporary relevance. Clifford is usually accused of radicalism by uncharitable readers and critics; the article proposes possible defence against such accusations.
Keywords: British philosophy, epistemology, William Kingdon Clifford, The Ethics of Belief, philosophical criticism, cultural practice
Marta Dubowska i Adam Dyrda
Uniwersytet Jagielloński
Jakim prawem toną statki?
Rzecz o Etyce przekonań W.K. Clifforda
Abstrakt: Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do lektury polskiego tłumaczenia słynnego eseju Williama Kingdona Clifforda pt. Etyka przekonań. Skupia się on na wiktoriańskich korzeniach jego myśli, a także na określeniu relacji w jakiej ta myśl pozostaje do pewnych innych poglądów prezentowanych przede wszystkim w tradycji nowożytnej filozofii anglosaskiej. Po przedstawieniu wybranych aspektów historycznych następuję rekonstrukcja głównych ewidencjalistycznych tez Clifforda, z których ta najważniejsza (i najsłynniejsza) brzmi: „Zawsze, wszędzie i bez względu na osobę niesłusznie jest żywić przekonania oparte na niedostatecznym świadectwie”. Ponieważ najbardziej zażartym krytykiem tezy Clifforda był William James, to jego argumenty są przede wszystkich omawiane. Prezentacji argumentów tych towarzyszy komentarz, wskazujący na ich współczesne filozoficzne znaczenie. Zważywszy na to, że Clifford jest oskarżany przez nieżyczliwych krytyków (do jakich należał niewątpliwie James) o przesadny radykalizm, w artykule zostają zasugerowane też pewne linie obrony twierdzeń Clifforda.
Słowa kluczowe: filozofia brytyjska, epistemologia, William Kingdon Clifford, Etyka przekonań, krytyka filozoficzna, praktyka kulturowa
Słowa kluczowe
filozofia brytyjska; epistemologia; William Kingdon Clifford; <i>Etyka przekonań</i>; krytyka filozoficzna; praktyka kulturowa
Bibliografia
Chisholm, Roderick, Epistemic Statements and the Ethics of Belief, „Philosophy and Phenomenologial Research” 1956, t. 16, nr 4
Christian, Rose Ann, Restricting the Scope of the Ethics of Belief: Haack’s Alternative to Clifford and James, „Journal of the American Academy of Religion” 2009, t. 77, nr 3, s. 461-493.
Dyrda, Adam, Pragmatyczny wymiar tezy Clifforda, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2017 (w druku)
Galewicz, Włodzimierz, Studia z etyki przekonań, Universitas, Kraków 2007
Haack, Susan, The Ethics of Belief Reconsidered, w: The Philosophy of Roderick M. Chisholm, red. Lewis Edwin Hahn, Open Court, Chicago and La Salle, IL 1997
Haack, Susan, The Meaning of Pragmatism, „Teorema” 2009, t. XXVII, nr 3
James, William, Pragmatyzm, tł. Władysław Mieczysław Kozłowski, Skład Główny Księgarni E. Wende i S-ka, Warszawa 1911
James, William, Prawo do wiary, przeł. Adam Grobler, wprowadzenie Włodzimierz Galewicz, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996
Kauber, Peter, The Foundations of James’s Ethics of Belief, „Ethics” 1974, t. 84, nr. 2
Lewis, Clarence Irving, The Pragmatic Conception of the A Priori w: Collected Papers of Clarence Irving Lewis, red. John D. Goheen & John M. Mothershead, University of California Press, Stanford, CA. 1970.
Lewis, David, Convention: A Philosophical Study, Blackwell Publishing, Cambridge, Mass., 1969.
Locke, John, An Essay concerning Human Understanding, red. Andrew Seth Pringle-Pattison, Oxford University Press, Oxford, 1934
Madigan, Timothy, Introduction, w: William Kingdon Clifford, The Ethics of Belief and Other Essays, Prometheus Books, New York 1999,
Madigan, Timothy, W.K. Clifford and the Ethics of Belief, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle 2010
Russell, Bertrand, Human Knowledge: Its Scope and Limits, Simon and Schuster, New York 1948
Searle, John, The Construction of Social Reality, The Free Press, New York 1995 albo Margaret Gilbert, On Social Facts, Princeton University Press, Princeton, N.J. 1989.
Szubka, Tadeusz, Neopragmatyzm, Wydawnictwo UMK, Toruń 2012
van Inwagen, Peter, Clifford Ghosts, dostępny w internecie: http://andrewmbailey.com/pvi/Cliffords_Ghost.pdf
van Inwagen, Peter, Quam Dilecta, w: God and the Philosophers, red. Thomas Morris, 1994
van Inwagen, Peter, Zawsze, wszędzie i bez względu na osobę niesłusznie jest żywić przekonania oparte na niedostatecznym świadectwie, tł. Joanna Teske, „Roczniki Filozoficzne” 2009, t. LVII, nr 2, s. 173-192.
Wittgenstein, Ludwig, On Certainty, redakcja i tłumaczenie na język angielski Elizabeth Anscombe i Georg Henrik von Wright, Harper & Row, New York, 1972
Uniwersytet Jagielloński Polska
Uniwersytet Jagielloński Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
