Dlaczego kapitalizm ze zwierzęcą twarzą również nie jest dla nas rozwiązaniem? Od antropologii do krytyki ekonomii politycznej. Wokół <i>Ludzkości mięsożernej</i> Florence Burgat
Abstrakt
Niniejszy artykuł wprowadza do polskiego dyskursu najszerzej pojętych „studiów nad zwierzętami” sylwetkę Florence Burgat, fenomenolożki i jednej z czołowych francuskich filozofek zajmujących się życiem zwierzęcym, ze szczególnym uwzględnieniem jej ostatniej książki, L’humanité carnivore [Ludzkość mięsożerna] (2017), w której analizuje ona „fakt mięsożerny”. Nie kwestionując wartości odkrytej przez Burgat zasady ekwiwalencji, która mogłaby pozwolić nam na wyjście z uwarunkowanej antropologicznie struktury ofiarniczej, a – dzięki mięsu bezofiarnemu (czystemu mięsu) – niejako obejść nieredukowalny fakt mięsożerny, rozpatruję jednak ów fakt w kontekście technologicznego wymiaru konsumenckiego kapitalizmu. Porzucając perspektywę antropologiczną na rzecz krytyki ekonomii politycznej, usiłuję dowieść że w „owo-lakto-mięsnym nadmiarze” (Burgat) naszych czasów, można upatrywać efektu prototypowej zaburzającej innowacji. Tym samym artykuł można czytać jako próbę uczynienia z życia zwierzęcego przedmiotu krytyki ekonomii politycznej.
Słowa kluczowe
Florence Burgat; Animal studies; filozofia francuska; ekonomia polityczna
Bibliografia
Bailly, Jean-Christophe, Le parti pris des animaux, Christian Bourgois éditeur, Paris 2013.
Baratay, Éric, Biographies animales, Seuil, Paris 2017.
Baratay, Éric, Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, tłum. Paulina Tarasewicz, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk 2014.
Berger, John Why Look At Animals, Penguin, London 2009.
Bower, Joseph L. I Clayton M. Christensen, Disruptive Technologies: Catching the Wave, „Harvard Business Review”, January-February, 1995. https://hbr.org/1995/01/disruptive-technologies-catching-the-wave.
Burgat, Florence Animal, mon prochain, Odile Jacob, Paris 1997.
Burgat, Florence, Une autre existence. La condition animale, Albin Michel, Paris 2012.
Burgat, Florence, La cause des animaux. Pour un destin commun, Buchet/Chastel, Paris 2015.
Burgat, Florence, L’humanité carnivore, Seuil, Paris 2017.
Burgat, Florence, Vivre avec un inconnu. Miettes philosophiques sur les chats, Payot & Rivages, Paris 2016.
Burgat, Florence, Jean-Pierre Marguénaud, Jacques Leroy, Le droit animalier. Paris, PUF, 2016.
Deleuze, Gilles, Nietzsche i filozofia, tłum. Bogdan Banasiak, Oficyna, Łódź 2012.
Derrida, Jacques « Il faut bien manger » ou le calcul du sujet. Entretien avec Jean-Luc Nancy, w: tegoż, Points de suspension. Entretiens, Galilée, Paris 1992.
Derrida, Jacques, Kres człowieka, w: idem, Marginesy filozofii, tłum. Adam Dziadek, Janusz Margański, Paweł Pieniążek, Wydawnictwo KR, Warszawa 2002, s. 178–179.
Derrida, Jacques i Élisabeth Roudinesco, Z czego jutro… Dialog. Przeł. Waleria Szydłowska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2016.
Despret, Vincianne, Que diraient les animaux, si on leur posait les bonnes questions ?, La Découverte, Paris 2014
Despret, Vincianne i Jocelyne Porcher, Être bête, Actes Sud, Arles 2007.
Dru, Jean-Marie, Disruption live: zmiana reguł gry na rynku, tłum. Barbara Jankowiak, TBWA, Warszawa 2003.
Durkheim, Émil, O podziale pracy społecznej, tłum. Krzysztof Wakar, PWN, Warszawa 1999.
Durkheim, Émil, Zasady metody socjologicznej, tłum. Jerzy Szacki, PWN, Warszawa 2000.
de Fontenay, Élisabeth, Un abécédaire, w: Qui sont les animaux?, red. Jean Birnbaum, Gallimard, Paris 2010.
de Fontenay, Élisabeth, Le silence des bêtes. La philosophie à l’épreuve de l’animalité. Paris, Fayard, 1988.
Freud, Sigmund, Kultura jako źródło cierpień, tłum. Jerzy Prokopiuk, Wydawnictwo KR, Warszawa 1995.
Elżanowski, Andrzej i Tomasz Pietrzykowski, „Zwierzęta jako nieosobowe podmioty prawa”, w: Sprawiedliwość dla zwierząt, red. Barbara Błońska, Włodzimierz Gogłoza, Witold Klaus, Dagmara Woźniakowska-Fajst, Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenie „Otwarte Klatki”, Warszawa 2017
Gzyra, Dariusz, Dziękuję za świńskie oczy. Jak krzywdzimy zwierzęta, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
Harfeld, Jes Lynning , Cécile Cornou, Anna Kornum, Mickey Gjerris, “Seeing the Animal: On the Ethical Implications of De-animalization in Intensive Animal Production Systems”, Journal of Agricultural Environmental Ethics, vol. 29, issue 3, 2016.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, Encyklopedia nauk filozoficznych, tłum. Światosław Florian Nowicki, PWN, Warszawa 1990.
Horkheimer, Max i Theodor W. Adorno, Dialektyka Oświecenia. Fragmenty filozoficzne, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1994.
Husserl, Edmund Medytacje kartezjańskie, tłum. Andrzej Wajs, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2009.
Kant, Immanuel, Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie, tłum. Adam Landman, w: tegoż, Przypuszczalny początek ludzkiej historii, tłum. Mirosław Żelazny, Irena Krońska, Adam Landman, Comer, Toruń 1995.
Kant, Immanuel Spór fakultetów, tłum. M. Żelazny, w: tegoż, Dzieła zebrane, t. V, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011.
Loba, Mirosław, Zagłada, ofiara i zwierzęta w myśli Élisabeth de Fontenay, „Narracje o zagładzie”, nr 3/2017.
Malabou, Catherine, To samo jest różne. Rozmowa z Noëlle Vahanian, tłum. Piotr Sawczyński, kwiecień 2016, nr 731. http://www.miesiecznik.znak.com.pl/to-samo-jest-rozne/.
Maliński, Jędrzej, Neoreakcyjny utopizm, „Sensus Historiae”, vol. XXVI, 1/2017, s. 97–110.
Marx, Karl, Zarys krytyki ekonomii politycznej, tłum. Zygmunt Jan Wyrozembski, Książka i wiedza, Warszawa 1986.
Pelluchon, Corine, Manifeste animaliste. Politiser la cause animale, Alma, éditeur, Paris 2017.
Pelluchon, Corine, Éléments pour une éthique de la vulnérabilité, Les éditions du cerf, Paris 2011
Pelluchon, Corine, Éthique de la considération, Seuil, Paris 2018.
Rancière, Jacques, Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, tłum. Maciej Kropiwnicki, Jan Sowa, Korporacja Ha!art, Kraków 2007
Rancière, Jacques, La Mésentente. Politique et philosophie, Galilée, Paris 1995.
Renck, Jean-Luc i Véronique Servais, L’éthologie. Histoire naturelle du comportement, Seuil, Paris 2002.
Rousseau, Jan Jakub, Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi, w : tegoż, Trzy rozprawy z filozofii społecznej, tłum. Henryk Elzenberg, PWN, Warszawa 1956.
Shapiro, Paul, Czyste mięso. Jak hodowla mięsa bez zwierząt zrewolucjonizuje twój obiad i cały świat, tłum. Natalia Mętrak-Ruda, Marginesy, Warszawa 2018.
Simondon, Gilbert, Deux leçons sur l’animal et l’homme, Ellipses, Paris 2004.
Simondon, Gilbert, L’Individu et sa genèse physico-biologique, Millon, Grenoble 1995.
Stiegler, Bernard, Dans la disruption. Comment ne pas devenir fou?, Les Liens qui Libèrent, Paris 2016.
Stiegler, Bernard, Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku, tłum. Michał Krzykawski, PWN, Warszawa 2017.
Vialles, Noëlie, Animal to Edible, tłum. J.A. Underwood, Cambridge University Press, Cambridge 1994.
Vialles, Noëlie, Le sang et la chair : les abattoirs des pays de l’Adour, Maison des sciences de l’Homme / Mission du Patrimoine ethnologique, Paris 1987.
Wismann, Heinz Avant-propos, w: Florence Burgat, Une autre existence. La condition animale, Albin Michel, Paris 2012.
Witkowski, Lech, Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Profesje społeczne versus ekologia kultury, Impuls, Kraków 2018.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Michał Krzykawski, filolog, tłumacz, autor dwóch monografii i kilkudziesięciu artykułów z zakresu współczesnej filozofii francuskiej. Ostatnio opublikował Inne i wspólne. Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii (PWN, Warszawa 2017). Tłumaczył Stieglera, Descombes’a, i Noudelmanna.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
