Portret artysty (rocka) w wieku dojrzałym. Nick Cave na scenie
Abstrakt
Autor artykułu podejmuje próbę rekonstrukcji “przedstawialnego obrazu siebie” muzyka, pisarza i artysty scenicznego Nicka Cave’a. W centrum uwagi stawiam jego fotograficzne portrety, zwłaszcza te najbardziej emblematyczne i najczęściej multiplikowane, należące do ikonosfery rocka i kultury popularnej przełomu XX i XXI wieku – autorstwa holenderskiego fotografika Antona Corbijna. Namysł nad fotograficznymi reprezentacjami twarzy Cave’a rozszerzam jednak na jego najnowszą twórczość, obejmującą zarówno albumy muzyczne, jak i autobiograficzne filmy, takie jak 20 000 dni na Ziemi i One More Time with Feeling, oraz poemat Pieśń torby na pawia czy blog The Red Hand Files. Wszystkie te hiperteksty próbują dać publiczności poczucie uczestniczenia w metamorfozie, towarzyszenia artyście “za kulisami” scen i teatrów, w trasie, w pokojach i łazienkach hotelowych. Widzimy, jak ciało prywatne i biologiczne przeobraża się w ciało medialne, jak jest monumentalizowane na scenie i przed obiektywem, by w końcu stać się ciałem-znakiem i ciałem-towarem. I odwrotnie. Ta dialektyka intymności przybiera niekiedy formę ekshibicjonistyczno-voyeurystycznego paktu z publicznością w duchu selfie. Zarazem jednak Cave prowadzi tę grę tożsamościową bardzo świadomie i krytycznie. Zacierając granicę pomiędzy zmitologizowanym effigie scenicznym i biografią, aktualizuje Warholowską politykę “dawania twarzy” do warunków, jakie stwarza i jakich żąda synoptykalny system sławy i przemysł kultury XXI wieku.
Słowa kluczowe
Nick Cave; biografia sceniczna; kultura sławy; voyeuryzm; effigie; fotografia
Bibliografia
Antonik, Dominik. “Przemysł autobiografii. Ghostwriting, kultura sławy i utowarowienie tożsamości”. Teksty Drugie, 1 (2019), 80–105.
Bataille, Georges. Erotyzm. Tłum. Maryna Ochab. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2015.
Belting, Hans. Faces. Historia twarzy. Tłum. Tadeusz Zatorski. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2014.
Biriotti, Maurice, Miller, Nicola, red. What is an Author? Manchester: Manchester University Press, 1993.
Cave, Nick. Pieśń torby na pawia. Tłum. Tadeusz Sławek. Stronie Śląskie: Biuro Literackie, 2018.
Courtine, Jean-Jacques, red. Historia ciała. T. 3: Różne spojrzenia. Wiek XX. Tłum. Krystyna Belaid, Tomasz Stróżyński. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2014.
Dominik, Andrew, reż. One More Time with Feeling. Wielka Brytania: Pulse Film, 2016.
Eco, Umberto. Apokaliptycy i dostosowani. Komunikacja masowa a teorie kultury masowej. Tłum. Piotr Salwa. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2010.
Flatley, Jonathan. “Dawanie twarzy: upublicznianie i polityka prozopopei Andy’ego Warhola”. Tłum. Tomasz Basiuk, Bartosz Żurawiecki. Artium Quaestiones, 14 (2003), 313–338.
Forsyth, Iain, Pollard, Jane, reż. 20 000 dni na Ziemi. Wielka Brytania: Pulse Film, 2014.
Kleist, Reinhard. Nick Cave: Mercy on Me. Tłum. Michael Waaler. London: SelfMadeHero, 2017.
Man, Paul de. “Autobiografia jako od-twarzanie”. Tłum. Maria Bożenna Fedewicz. Pamiętnik Literacki 77, 2 (1986), 307–318.
Marshall, David P. Celebrity and Power. Fame in Contemporary Culture. Minneapolis and London: University of Minnesota Press, 2014.
Potkański, Jan. Epoka spojrzenia. Literatura i społeczeństwo nowego kapitalizmu. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2014.
Orzeszek, Jakub. “Cave i nowa forma żałobna”. W: Fragmenty dyskursu żałobnego. Red. Maciej Ganczar, Monika Ładoń, Grzegorz Olszański. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, 2021, 69–88.
Saryusz-Wolska, Magdalena, Traba Robert, red. Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
Zakład Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej, Instytut Filologii Polskiej, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-7724-0876
Interesuje się antropologią literatury, tanatologią i muzyką popularną. Publikował między innymi w „Czasie Kultury”, „Dwutygodniku”, „Er(r)go”, „Kontekstach”, „Tekstach Drugich” i „Twórczości”. Redaktor tomu „Nekroprzemoc. Polityka, kultura i umarli” (ze Stanisławem Rośkiem, 2022). Autor książki „Drugie ciało pisarza. Eseje o Brunonie Schulzu” (2023). Pracuje w Zakładzie Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej na Uniwersytecie Gdańskim oraz w Fundacji Terytoria Książki. Mieszka w Gdyni.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
