Ofelie wiecznie żywe, czyli literatura w fotografii (infrazy czeskie)

(Artykuł w języku polskim)

Kamila Woźniak
https://orcid.org/0000-0003-2756-4351

Abstrakt

Autorka artykułu opisuje przykłady infraz, których zadaniem jest wzbudzenie emocji wywołanych lekturą tekstu literackiego i odzwierciedlenie ich w dziele artystycznym, w tym wypadku w dziełach trzech czeskich artystów fotografików. Punktem wyjścia do analizy trzech wybranych fotografii jest w pierwszej kolejności postać Ofelii z tragedii Williama Szekspira Hamlet i opis jej tragicznej śmierci, następnie odniesienie tego fragmentu tekstu do obrazu prerafaelity Johna Everetta Millais’a pt. Ofelia. Dalsza analiza skupia się wokół fotografii Martina Faltejska (cykl Weightless), Jana Fauknera (cykl Nemesis) i Barbory Bálkovej (cykl Literary Suicides). Opis fotografii przedstawiających Ofelię dotyczy m.in. ich symboliki (archetypów kobiecości, wody, natury), podkreśla podobieństwa i różnice między trzema nośnikami znaczeń (literatura, malarstwo, fotografia). Artykuł porusza kwestię m.in. doświadczenia wizualnego i zamysłu nad tym, czy pojedyncze opisywane fotografie uwolniły się od Szekspirowskiego kontekstu i wpisały w kontekst plastyczny, czy artyści zaproponowali własne, nowe odczytanie owego “mitu Ofelii”.


Słowa kluczowe

fotografia; powieść; infraza; literatura; fotografia czeska

Bálková, Barbora. [CV]. http://www.barborabalkova.cz/cv.html (20.12.2019).

Barthes, Roland. Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2008.

Cousseau, Anne. 2001. “Ophélie: histoire d’un mythe fin de siècle”. Revue d’histoire littéraire de la France Vol. 101, 1/2001, 101–122. http://www.cairn.info/revue-d-histoire-litteraire-de-la-france-2001-1-page-105.htm (20.12.2019).

Faltejsek, Martin. Weightless. https://www.martinfaltejsek.cz/personal/weightless (20.12.2019).

Faukner, Jan. Nemesis. Jan Faukner Photography. https://www.janfaukner.com/gallery/personal/nemesis (20.12.2019).

Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej, przeł. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek i Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990.

Fotocommunity. https://www.fotocommunity.de/photos/ophelia (20.12.2019).

Hesse, Hermann. Wilk stepowy, przeł. Józef Wittlin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1957.

Hornowska, Ewa. Urzekająca paralaksa. Fotografia i jej obrazy. Poznań: Muzeum Narodowe, 2015.

“Jan Faukner”. Behance. https://www.behance.net/janfaukner (20.12.2019).

Kalnická, Zdeňka. Archetyp vody a ženy. Brno: Nakladatelství Emitos, 2007.

Koszowy, Marta. “Słowo w kadrze: literatura i fotografia, fotografia i literatura”. Rocznik Komparatystyczny nr 5, 2014, 249–263.

Michałowska, Marianna. Foto-teksty. Związki fotografii z narracją. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012.

“Ophelia’s Dream”. Stylebubble. https://stylebubble.co.uk/style_bubble/2011/10/ophelias-dream.html (20.12.2019).

Radziewicz, Teresa. “Od ekfrazy do infrazy”. W: Logos – filozofia słowa. Szkice o pograniczach języka, filozofii i literatury, red. Krzysztof Andruczyk, Ewa Gorlewska, Krzysztof Korotkich. Białystok: Instytut Filologii Polskiej, Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, 2017. http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/8099/1/T_Radziewicz_Od_ekfrazy_do_infazy.pdf (20.12.2019).

Sekula, Allan. Społeczne użycie fotografii, przeł. Krzysztof Pijarski. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010.

Shakespeare, William. Hamlet, przeł. Józef Paszkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973. http://wolnelektury.pl/media/book/pdf/hamlet.pdf (20.12.2019).

“The Name ‘Ophelia’ – Appropriation & Commercialization”. https://sites.google.com/site/opheliaandpopularculture/home/the-name-ophelia-and-its-commercialization (20.12.2019).

Zawojski, Piotr. Człowiek i aparat. Viléma Flussera filozofia fotografii. W: Vilém Flusser, Ku filozofii fotografii, przeł. Jacek Maniecki, 11–35. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2015.


Opublikowane : 2020-12-30


WoźniakK. (2020). Ofelie wiecznie żywe, czyli literatura w fotografii (infrazy czeskie). Er(r)go. Teoria - Literatura - Kultura, 2(41), 67-80. https://doi.org/10.31261/errgo.8020

Kamila Woźniak  kamila.wozniak@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski.Instytut Filologii Słowiańskiej.Zakład Bohemistyki  Polska
https://orcid.org/0000-0003-2756-4351




Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).