Prawda a wiarygodność fotografii – epistemologiczne i etyczne aspekty rozumienia obrazów
(Artykuł w języku polskim)
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie problemu prawdy i wiarygodności w kontekście komunikacji obrazami fotograficznymi w przestrzeni publicznej. Użytkowanie nowych mediów sprawia, że wszystkie aspekty komunikacji internetowej powinny być traktowane jako przekaz publiczny. W przekonaniu autora artykułu, zagadnienie prawdy w rozumieniu epistemologicznym (gdy chodzi o reguły postrzegania), oraz prawdy i wiarygodności w rozumieniu etycznym (mając na myśli postawę i ocenę fotografii), stanowi ważny element refleksji nad współczesną komunikacją wizualną. Artykuł napisany jest z perspektywy filozoficznej, autor artykułu preferuje metodę hermeneutyczną. W części analitycznej autor odwołuje się przede wszystkim do filozofa Hansa-Georga Gadamera oraz teoretyka kultury wizualnej Williama J. T. Mitchella.
Słowa kluczowe
prawda; wiarygodność; fotografia; obraz świata; William J.T. Mitchell; Hans-Georg Gadamer
Bibliografia
Berkeley, George. “An Essay towards a New Theory of Vision. Theory of Vision Vindicated and Explained”, 147. W: The Works of George Berkeley, Bishop of Cloyne, red. A. A. Luce and T. E. Jessop. London–Edinburgh–Paris–Melbourne–Toronto–New York, 1948–1957.
Bennett, Bruce M., Donald D. Hoffmann, Chetan Prakash. Observer Mechanics. A Formal Theory of Perception. New York: Academic Press, 1989.
Boehm, Gottfried, William J. T. Mitchell. “Zwrot obrazowy a zwrot ikoniczny: dwa listy”, przeł. Kaja Gadowska. W: Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, red. Małgorzata Boguni-Borowska, Piotr Sztompka, 94–117. Kraków: Znak, 2012.
Christians, Clifford G. “Social Dialogue and Media Ethics”. Ethical Perspective, vol. 7, no. 2/3, 2000, 182–191.
Flausser, Vilém. Ku filozofii fotografii, przeł. Jacek Maniecki. Katowice: Akademia Sztuk Pięknych, 2004.
Flausser, Vilém. Kultura pisma. Z filozofii słowa i obrazu, przeł. Przemysław Wiatr. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2018.
Flausser, Vilém. The Suprising Phenomenon of Human Communication. [bmw] Metaflux Publishing, 2016.
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. Bogdan Baran. Kraków: Wydawnictwo Inter esse, 1993.
Gadamer, Hans-Georg. Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, red. Krzysztof Michalski, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, Krzysztof Michalski. Warszawa: PIW, 2000.
Grobler, Adam. “Prawda, jej namiastki i paradoksy z tym związane”. W: Przewodnik po epistemologii, red. Renata Ziemińska, 19–52. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2013.
Heidegger, Martin. “Czas światoobrazu”. W: Budować, myśleć, mieszkać. Eseje wybrane, red. Krzysztof Michalski, przeł. Krzysztof Wolicki. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Hudzik, Jan P. Wykłady z filozofii mediów. Podstawy nauk o komunikowaniu. Warszawa: PWN, 2017.
Konopacka, Sylwia. “Wirtuozeria iluzji, czy wierne oddawanie walorów rzeczywistości – problematyka prawdy na przykładzie konkursu World Press Photo”. Kultura – Media – Teologia nr 5/2011, 46–59.
Króliczak, Grzegorz, Szymon Biduła. “Widzenie”, w: Przewodnik po kognitywistyce, red. Józef Bremer, 367–390. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2016.
Marinovich, Greg, João Silva. Bractwo Bang Bang, przeł. Wojciech Jagielski. Kraków: Wydawnictwo Sine Qua Non, 2012.
Mayer, Pedro. Prawda i rzeczywistość w fotografii, przeł. Jacek Mikołajczyk. Gliwice: Helion, 2006.
Moxley, Keith. “Studia wizualne a zwrot ikoniczny”, przeł. Marcin Korzewski. W: Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, red. Małgorzata Boguni-Borowska, Piotr Sztompka, 139–156. Kraków: Znak, 2012.
Mitchell, William J. T. Picture Theory. Chicago: Chicago University Press, 1994.
Michell, William J. T. “Showing Seeing: A Critique of Visual Culture”. W: Art History, Aesthetics, Visual Studies, red. Micheal Ann Holly, Keith Moxey, 231–250. New Haven–London: Sterling and Francine Clark Art Institute, Yale University Press, 2002.
Mitchell, Wiliam J. T. Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłości obrazów, przeł. Łukasz Zaremba. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2015.
Ogonowska, Agnieszka. “Kultura, komunikacja i kompetencja wizualna w kontekście wybranych zagadnień współczesnej humanistyki”. W: Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, red. Emanuel Kulczycki, Michał Wendland, 53–68. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii, 2012.
Osika, Grażyna. Tożsamość osobowa w epoce cyfrowych technologii komunikacyjnych. Kraków: Universitas, 2016.
Rouillé, Andre. Między dokumentem a sztuką współczesną, przeł. Oskar Hedemenn. Kraków: Universitas, 2007.
Sontag, Susan. O fotografii, przeł. Sławomir Magala. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2017.
Szymanek, Krzysztof. Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny. Warszawa: PWN, 2004.
Wiatr, Przemysław. W cieniu posthistorii. Wprowadzenie do filozofii Viléma Flusera. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018.
Woleński, Jan. Epistemologia. Poznanie, prawda, wiedza, realizm. Warszawa: PWN, 2005.
Woleński, Jan. “Historia pojęcia prawdy”. W: Przewodnik po epistemologii, red. Renata Ziemińska, 53–86 Kraków: Wydawnictwo WAM, 2013.
Wolny-Zmorzyński, Kazimierz. Jaka informacja? Rzecz o percepcji fotografii dziennikarskiej. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010.
Zawojski, Piotr. Elektroniczne obrazoświaty. Między sztuką a technologią. Kielce: Wydawnictwo Szumacher, 2000.
Zawojski, Piotr. Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018.
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0003-0732-7500
Miejsce pracy: Uniwersytet Śląski w Katowicach, WNS, kierwnik Zakładu Antropologii Filozoficznej i Kognitywistyki. Zainteresowania naukowe: etyka, etyki stosowane, neuroetyka, aksjologia, filozofia techniki. Uczestnik i członek Rady Naukowej międzynarodowej grupy naukowej CULTMEDIA
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
