Posmaki diachronii. Przeszłość i fotografia na Podkarpaciu
(Artykuł w języku polskim)
Abstrakt
Artykuł dotyczy relacji pomiędzy funkcją rodzinnych zdjęć w kulturze podkarpackich wiejskich społeczności a obecnymi tam sposobami porządkowania czasu. Autor rekonstruuje historię oddolnych praktyk fotograficznych i pokazuje ich związki z procesami modernizacji tamtejszych terenów wiejskich. Opisuje, w jaki sposób zmiany gospodarcze, społeczne i obyczajowe łączyły się ze zmianami formy i funkcji zdjęć. Interesują go także współczesne sposoby wykorzystania starych fotografii. Udowadnia, że takie inicjatywy, jak lokalne archiwa cyfrowe stanowią ważne formy utrwalania lokalnej tożsamości i popularyzowania tradycji. Podstawowym celem artykułu jest jednak dookreślenie miejsca fotografii wernakularnej w procesie powstawania współczesnych konstrukcji przeszłości i teraźniejszości. Bazując na etnograficznych badaniach terenowych prowadzonych na terenie jednej z podrzeszowskich gmin, autor argumentuje, że zdjęcia mogą stać się łącznikiem pomiędzy dwoma typami przeszłości – doświadczanej jako wzorzec i interpretowanej jako tekst. Jako takie, stanowią formę dynamicznego spoiwa pozwalającego radzić sobie z długotrwałą i radykalną zmianą kulturową.
Słowa kluczowe
fotografia wernakularna; tradycja; zmiana kulturowa; przeszłość
Bibliografia
Bourdieu, Pierre. Photography. A Middle-brow Art. Cambridge: Polity Press, 1990.
Bourdieu, Pierre, Marie-Claire Bourdieu. “The Peasant and Photography”. Ethnography no. 5, 4/2004, 601–616.
Chéroux, Clément. Wernakularne. Eseje z historii fotografii, przeł. Tomasz Swoboda. Warszawa: Fundacja Archeologia Fotografii, 2014.
Dziewit, Jakub. “Od budowania tożsamości do zniewolenia. Rozważania o funkcji fotografii w kulturze Zachodu”. W: Pomiędzy tożsamością a obrazem, 179–195. Katowice: grupakulturalna.pl, 2016.
Dziewit, Jakub, Adam Pisarek. Ocalać. Zofia Rydet a fotografia wernakularna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
Geertz, Clifford. Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przeł. Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
Halamska, Maria. “Transformacja wsi 1989–2009: zmienny rytm modernizacji”. Studia Regionalne i Lokalne nr 12, 44/2011, 5–25.
Kutrzeba, Magdalena. Emigracja mieszkańców Błażowej i regionu na przestrzeni XIX, XX i XXI wieku – wybór czy konieczność?. Błażowa: Towarzystwo Miłośników Ziemi Błażowskiej, 2013.
Lévi-Strauss, Claude. Myśl nieoswojona, przeł. Andrzej Zajączkowski. Warszawa: PIW, 1969.
Łomnicka-Żakowska, Ewa. Grafika portretowa epoki saskiej w Polsce w relacji z późnobarokową grafiką europejską. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003.
Machałek, Małgorzata. “Przemiany polskiej wsi w latach 1918–1989.” Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym nr 3 (26), 2013, 55–80.
Mędrzecki, Włodzimierz. “Chłopi”. W: Społeczeństwo polskie w XX wieku, red. Janusz Żarnowski, 107–169. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2003.
Rakowski, Tomasz. “Etnografia/animacja/sztuka. Obrona meto-dologiczna”. Stan Rzeczy nr 4, 2013, 38–63.
Rygielska, Małgorzata. “Dąb, Quercus, Norwid, genealogia”. Studia i Materiały CEPL w Rogowie nr 4, 29/2011, 115–124.
Sulima, Roch. Słowo i etos. Kraków: Zakład Wydawniczy FA ZMW “Galicja”, 1992.
Szacki, Jerzy. Tradycja: przegląd problematyki. Warszawa: PWN, 1971.
Szacki, Jerzy. “Trzy pojęcia tradycji.” Przegląd filozoficzno-literacki nr 3/4, 18, 2007, 243–264.
Szacki, Jerzy. Tradycja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
Szyjewski, Andrzej. Religie Australii. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 2000.
Szynkiewicz, Sławoj. “Rodzina. Elementy systemu pokrewieństwa”. W: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, red. Maria Bierniacka, 477–501. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
Tokarska, Joanna, Jerzy Sławomir Wasilewski i Magdalena Zmysłowska. “Śmierć jako organizator kultury”. Etnografia Polska nr 1 (26), 1982, 79–112.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
