Popioły i zbliżenia. Materialność śladów Zagłady w fotografii
(Artykuł w języku polskim)
Abstrakt
Celem niniejszego tekstu jest ukazanie związku pomiędzy konkretyzacją pamięci o Holokauście i afektywnym oddziaływaniem fotografii oraz eksperymentalnych technik artystycznych wykorzystujących fotografię. Koncentracja na materialności doświadczenia fizycznych śladów Szoa, a także na strukturze i namacalności gestu artystycznego i materiałów użytych w procesie twórczym, może aktywować afektywny potencjał “czującego świadka” czy też “współświadka”, zarówno u artysty, jak i u widza. W tym celu uprzedmiotawiające spojrzenie musi zmienić się w spojrzenie, które dotyka i czuje. Przytoczone w artykule przykłady prac fotograficznych i malarskich uruchamiają ten rodzaj spojrzenia dzięki temu, że sięgają do dotykalnej fizyczności popiołów – zarówno jako figury i tropu, jak i materiału twórczego, a także konkretnego materialnego śladu, który może zostawić swój odcisk na kliszy fotograficznej: są to prace Elżbiety Janickiej z cyklu Miejsca nieparzyste i jedna z fotografii Wojciecha Wilczyka z cyklu Powiększenia. Naznaczając możliwość stworzenia analogii pomiędzy przepracowywaniem traumy w procesie twórczym a inkorporacją popiołów w niefalliczny porządek tworzenia znaczenia, artykuł odnosi się również do stworzonego przez Brachę L. Ettinger pojęcia Transkryptum, zarówno jako teoretycznego konceptu jak i praktyki artystycznej.
ERRATA:
Str. 90, przypis nr 27.
Jest: Izabela Szymańska, “Sylwia Chutnik o duchach Muranowa”, Gazeta Wyborcza, 10 maja 2012, cytat za: Joanna Krakowska, “Cmentarz”, Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Justyna Kowalska-Leder, Paweł Dobrosielski, Iwona Kurz i Małgorzata Szpakowska, 113.
Powinno być: Izabela Szymańska, “Sylwia Chutnik o duchach Muranowa”, Gazeta Wyborcza, 10 maja 2012, cytat za: Joanna Krakowska, “Cmentarz”, w: Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Justyna Kowalska-Leder, Paweł Dobrosielski, Iwona Kurz i Małgorzata Szpakowska, 113.
Str. 90, przypis nr 29
Jest: Por. Justyna Janicka-Leder, “Wstęp”, w: Ślady Holocaustu…, 21.
Powinno być: Por. Kowalska-Leder, “Wstęp”, w: Ślady Holocaustu…, 21.
Słowa kluczowe
trauma; Zagłada; fotografia; Transkryptum
Bibliografia
Chromik, Anna. “Dotyk, rytm i współświadczenie. O afektywnym potencjale materialności i taktylności w twórczości Brachy Ettinger”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej nr 23, 2019, http://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2019/23-sila-kobiet/dotyk-rytm-i- wspolswiadczenie (2.12.2019).
Ettinger, Bracha L. The Matrixial Borderspace, red. Brian Massumi, 123–156. Minneapolis–London: University of Minnesota Press, 2006.
Ettinger, Bracha L. 2016. “Transkryptum: tropienie śladów pamięci z/w/z myślą o Innym”, przeł. Anna Chromik, Anna Kisiel. Narracje o Zagładzie 2, 2016, 103–112.
Ettinger, Bracha L. “Fragilization and Resistance”. Studies in the Maternal nr 1 (2), 2009, https://www.researchgate.net/publication/286320274_%27Fragilization_and_Resistance%27_and_%27Neighborhood_and_Shechina%27 (2.11.2019).
“Inne obrazy Zagłady, Roma Sendyka, Wojciech Wilczyk i Magdalena Zych w rozmowie z Martą Duch-Dyngosz”. Miesięcznik Znak (06/2019), nr 769, 2019, 154–183.
Janicka, Elżbieta. “Hortus Judeorum. Refleksje oddechowo-trawienne na marginesie pracy Miejsce nieparzyste”. W: Imhibition, red. Roman Dziadkiewicz, Ewa Małgorzata Tatar, 99–109. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2006.
Kowalska-Leder, Justyna, Paweł Dobrosielski, Iwona Kurz, Małgorzata Szpakowska, red. Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
Krakowska, Joanna. “Cmentarz”. W: Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Justyna Kowalska-Leder, Paweł Dobrosielski, Iwona Kurz, Małgorzata Szpakowska, 173–194. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
LaCapra, Dominick. “Trauma, Absence, Loss”. Critical Inquiry nr 4, 1999, 696–727.
Mazur, Adam. “Negatywne świadectwo. Fotograficzna konkretyzacja pamięci Holokaustu”. Teksty Drugie nr 5, 2004, 207–213.
“Portrety powietrza. Z Elżbietą Janicką rozmawia Krzysztof Cichoń”. W: Atlas sztuki http://www.atlassztuki.pl/pdf/janicka3.pdf (11.10.2019).
Sendyka, Roma. “Miejsca, które straszą (afekty i nie-miejsca pamięci)”. W: Pamięć i afekty, red. Zofia Budrewicz, Roma Sendyka i Ryszard Nycz, 15–22. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014.
Sobczak, Kornelia. “Gaz”. W: Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Justyna Kowalska-Leder, Paweł Dobrosielski, Iwona Kurz, Małgorzata Szpakowska, 173–194. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
Szymańska, Izabela. “Sylwia Chutnik o duchach Muranowa”. Gazeta Wyborcza, 10 maja 2012.
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-7313-0936
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
