Zaburzenie ze spektrum autyzmu w warunkach dwujęzyczności. Przegląd badań
Abstrakt
Niniejsze opracowanie wpisuje się w szeroką problematykę zaburzeń komunikacji w warunkach dwujęzyczności dziecięcej, a w szczególności badań nad zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder – ASD). W artykule zaprezentowano przegląd tematów poruszanych przez badaczy w międzynarodowych i polskich publikacjach dotyczących ASD w warunkach dwujęzyczności oraz ich teoretyczno-praktyczne implikacje. Zebrana literatura przedmiotu posłużyła do sformułowania postulatów przydatnych dalszym polskim badaniom nad komunikacją dwujęzycznych dzieci ze spektrum autyzmu. Do najważniejszych z nich należy zbudowanie świadomości, iż dzieci ze spektrum autyzmu mogą wzrastać w dwujęzycznym środowisku, zaś pozbawienie ich języka odziedziczonego może mieć wiele negatywnych konsekwencji.
Słowa kluczowe
spektrum autyzmu (ASD); dwujęzyczność; przegląd badań
Bibliografia
Baldimtsi, E. I., Peristeri, E., Tsimpli, I. M., Nicolopoulou, A. (2016). Bilingual children with high functioning autism spectrum disorder: Evidence from oral narratives and non-verbal executive function tasks. W: J. Scott, D. Waughtal (red.), Proceedings of the 40th Annual Boston University Conference on Language Development (s. 18–31). Cascadilla Press.
Bligh, C., Drury, R. (2015). Perspectives on the “Silent Periode” for emergent bilinguals in England. Journal of Research in Childhood Education, 29, 259–274.
Błasiak-Tytuła, M. (2018). Terapia logopedyczna dwujęzycznego dziecka z autyzmem. Studia Pragmalingwistyczne, 10, 197–208.
Błasiak-Tytuła, M. (2019). Mowa dzieci dwujęzycznych. Norma i zaburzenia. Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.
Bunta, F., Douglas, M. (2013). The effects of dual-language support on the language skills of bilingual children with hearing loss who use listening devices relative to their monolingual peers. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 44(3), 281–290.
Burgoyne, K., Duff, F. J., Nielsen, D. (2016). Bilingualism and biliteray in Down syndrome: Insights from a case study. Language Learning, 66(4), 945–971.
Chojnicka, I., Ines, M. de, Kwasiborska-Dudek, J. (2020). Zaburzenie ze spektrum autyzmu – kryteria diagnostyczne, uwarunkowania genetyczne i neurobiologiczne. W: J. Kwasiborska-Dudek, D. Emiluta-Rozya (red.), Diagnoza i terapia logopedyczna małego dziecka z zaburzeniem ze spektrum autyzmu (s. 15–32) Harmonia Universalis.
Cieszyńska, J. (2010). Dwujęzyczność – rozumienie siebie jako Innego. W: J. Cieszyńska, Z. Orłowska-Popek, M. Korendo (red.), Nowe podejście w diagnozie i terapii logopedycznej - metoda krakowska. Uniwersytet Pedagogiczny.
Cieszyńska-Rożek, J. (2014). Zaburzenia rozwoju języka polskich dzieci za granicą. W: D. Praszałowicz, M. Łużniak-Piecha, M. J. Kulpińska (red.), Młoda polska emigracja w UE jako przedmiot badań psychologicznych, socjologicznych i kulturowych. http://www.euroemigranci.pl/dokumentacja.html
Diego-Lázaro, B. de, Pittman, A., Restrepo, M. (2021). Is oral bilingualism an advantage for word learning in children with hearing loss? Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 64(3), 1–14.
Dosi, I., Sotiriadis, S. (2020). Interventions for early language development in monolingual and bilingual children with autism spectrum disorders: Two case studies. International Lournal of Research Studies in Education, 9(7), 1–11.
Drysdale, H., Meer, L. van der, Kagohara, D. (2015). Children with autism spectrum disorder from bilingual families: a systematic review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 2, 26–38.
Gonzalez-Barrero, A. M., Nadig, A. (2018). Bilingual children with autism spectrum disorders: The impact of amount of language exposure on vocabulary and morphological skills at school age, Autism Research, 11, 1667–1678.
Grabias, S. (2015). Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii. W: S. Grabias, S. Woźniak, J. Panasiuk (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego (s. 13–35). Wydawnictwo UMCS.
Grosjean, F. (2010). Studying bilinguals. Oxford University Press.
Hamad Al-khresheh, M. (2020). A comparative study of language development in monolingual and bilingual children with autism spectrum disorders. International Journal of English Linguistics, 10(6), 104–117.
Haman, E., Łuniewska, M., Maryniak, A., Wodniecka, Z. (2018). Specyficzne zaburzenie językowe (SLI) i dwujęzyczność: Pozorne związki i realne konsekwencje. W: E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa (s. 150–173). Harmonia Universalis.
Hambly, C., Fombonne, E. (2012). The impact of bilingual environments on language development in children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 1342–1352.
Hambly, C., Fombonne E. (2014). Factors influencing bilingual expressive vocabulary size in children with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 8, 1079–1089.
Hampton, S., Rabagliati, H., Sorace, A., Fletcher-Watson, S. (2017): Autism and bilingualism: a qualitative interview study of parents’ perspectives and experiences. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 60 (2), 435–446.
Hoang, H., Gonzalez-Barrero, M., Nadig, A. (2018). Narrative skills of bilingual children with autism spectrum disorder. Discours, 23.
Howard, K., Gibson, J., Katsos, N. (2021). Parental perceptions and decisions regarding maintaining bilingualism in autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 51(1), 179–192.
Kay-Raining Bird, E., Cleave, P., Trudeau, N., Thordardottir, E., Sutton, A., Thorpe, A. (2005). The language abilities of bilingual children with Down syndrome. American Journal of Speech-language Pathology, 14(3), 187–199.
Kremer-Sadlik, T. (2005). To be or not to be bilingual: Autistic children from multilingual families. W: J. Cohen, K. T. McAlister, K. Rolstad, J. MacSwan (red.), Proceedings of the 4th International Symposium on Bilingualism (s. 1225–1234). Cascadilla Press.
Krzeszewska, P. (2020). Praktyka oparta na dowodach w postępowaniu logopedycznym. Logopedia, 49(2), 233–248.
Kuć, J. (2018). Bilingwizm i mutyzm w kontekście opóźnionego rozwoju mowy. Wydawnictwo Aureus.
Lang, R., Rispoli, M., Sigafoos, J., Lancioni, G., Andrews, A., Ortega, L. (2011). Effects of language of instruction on response accuracy and challenging behavior in a child with autism. Journal of Behavioral Education, 20(4), 252–259.
Libura, A. (2014). Atrycja języka odziedziczonego. W: A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria ipraktyka (s. 303–312). Oficyna Wydawnicza Atut.
Lim, N., Charlop, M. H. (2018). Effects of English versus heritage language on play in bilingually exposed children with autism spectrum disorders. Behavioral Interventions, 33 (4), 339–351.
Lipińska, E., Seretny, A. (2012). Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie chicagowskiej diaspory polonijnej. Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Miodunka, W. T. (2014). Dwujęzyczność polsko-obca w Polsce i poza jej granicami. Rozwój i perspektywy badań, Ling Varia, 1(17), 199–226.
Młyński, R. (2016). Lingwistyczne objawy dysleksji i dwujęzyczności. Próba analizy różnicowej zachowań językowych. W: R. Dębski, W. Miodunka (red.) Bilingwizm polsko-obcy. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków (s. 119–131). Księgarnia akademicka.
Novogrodsky, R., Meir, N. (2020). Multilingual children with special needs in early education. W: M. Schwartz (red.) Handbook of early language education (s. 1–29). Springer.
Ohashi, J. K., Mirenda, P., Marinova-Todd, S. (2012). Comparing early language development in monolingual – and bilingual – exposed young children with autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(2), 890–897.
Peristeri, E., Baldimtsi, E., Andreou, M., Tsimpli, I. M., (2020). The impact of bilingualism on the narrative ability and the executive functions of children with autism spectrum disorders. Journal of Communication Disorders, 85.
Petersen, J. M., Marinova-Todd, S., Mirenda, P. (2012). Brief report: An exploratory study of lexical skills in bilingual children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 1499–1503.
Sadowska, E. (2021). Osoba z ASD, osoba ze spektrum, autystyk, osoba autystyczna, czy osoba z autyzmem? Współczesne tendencje w nazewnictwie osób z ASD. Poradnik Językowy, 6, 52–64.
Seung, H., Siddiqi, S., Elder, J. (2006). Intervention outcomes of a bilingual child with autism. Journal of Medical Speech-language Pathology, 14(1), 53–63.
Sher, D. A., Gibson, J. L., Browne, W. V. (2021). “It’s like stealing what should be theirs”. An exploration of the experiences and perspectives of parents and educational practitioners on Hebrew-English Bilingualism for Jewish autistic children. Journal of Autism and Developmental Disorders. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/s10803-021-05314-z.pdf
Siyambalapita, S., Paynter, J. I., Nair, V. K. K., Reuterskiöld, Ch., Tucker, M., Trembath, D. (2022). Longitudinal social and communication outcomes in children with autism raised in bi/multilingual environments. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52(1), 1–10.
Stasiak, S. (2019). Nienaturalna dwujęzyczność rodzinna. Studium przypadku chłopca ze spektrum autyzmu. Języki Obce w Szkole 1, 43–47.
Toppelberg, C., Tabors, P., Coggins, A., Lum, K., Burger, C. (2005). Differential diagnosis of selective mutism in bilingual children. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 44(6), 592–595.
Trelles, M. P., Castro, K. (2019). Bilingualism in austism spectrum disorder: finding meaning in translation. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 58(11), 1035–1037.
Valicenti-Mcdermott, M., Tarshis, N. I., Schouls, M., (2012). Language differences between monolingual english and bilingual english-spanish young children with autism spectrum disorders. Journal of Child Neurology, 28(7), 945–948.
Yu, B. (2013). Issues in bilingualism and heritage language maintenance: Perspectives of minority-language mothers of children with autism spectrum disorders. American Journal of Speech-language Pathology, 22(1), 10–24.
Zhou, V., Munson, J. A., Greenson, J., Hou, Y., Rogers, S., Estes A. M. (2017). An exploratory longitudinal study of social and language outcomes in children with autism in bilingual home environments. Autism, 23 (3), 394–404.
Zurer-Pearson, B., Fernández, S. C., Kimbrough Oller, D. (1993). Lexical development in bilingual infants and toddlers: Comparison to monolingual norms. Language Learning, 43, 93–120.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-9069-0612
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
