Język sakralny wobec polskiego języka narodowego. Łacina
Abstrakt
Artykuł dotyczy łaciny jako języka sakralnego w polskim obszarze kulturowym w historii i współcześnie. Szkicowo potraktowano w nim sytuację w innych obszarach kultury, takich jak semicki czy słowiański. Analizie zostały poddane status i funkcje łacińskiego języka liturgicznego w ujęciu historycznym i współcześnie – w odczuciu mówiących, teologów, językoznawców, filozofów religii. W tekście przedstawiono udokumentowanie łacińskiej twórczości średniowiecznych polskich kaznodziejów i troskę o rozumienie liturgii łacińskiej przez lud. Pokazano również rozpiętość między tendencjami do sakralizacji i desakralizacji, różnicę między rozumieniem werbalnym a duchowym, danym w rozmyślaniu.
Słowa kluczowe
łacina; język sakralny; język religijny; historia; kultura
Bibliografia
AL, 2021/2, Agenda liturgiczna Maryi Niepokalanej; Oficyna W Misji, Wrocław.
AL, 2022/2, Agenda liturgiczna Maryi Niepokalanej; Oficyna W Misji, Wrocław.
Bajerowa, I. (1995). Szanse języka religijnego w świecie kultury masowej. W: ks. Z. Adamek (red.), Teologia, kultura, współczesność. Materiały z sympozjum w Instytucie Teologicznym w Tarnowie (s. 99–113). Biblos.
Bajerowa, I., Puzynina, J. (2000). Język religijny. Aspekt filologiczny. W: A. Bednarek i in. (red.), Encyklopedia katolicka, T. 8. Towarzystwo Naukowe KUL.
Belcarzowa, E. (1981). Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Cz. 1. Ossolineum.
Belcarzowa, E. (1983). Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Cz. 2. Ossolineum.
Belcarzowa, E. (1997). Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Cz. 3. PWN.
Belcarzowa, E. (2001). Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych. Cz. 4. PWN.
Cybulski, M. (red.) (2015). Wybór tekstów z dziejów języka polskiego do połowy XIX w. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dunaj, B. (red.) (1998). Słownik współczesnego języka polskiego. T. 1–2. Przegląd Reader’s Digest.
Gadamer, H. G., (1979). Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane. Wybrał, opracował i wstępem poprzedził K. Michalski. Przełożyli M. Łukasiewicz, K. Michalski. PIW.
Gajda, S. (2010). Prestiż a język. Nauka, 4, 147–162.
Górski, K. (1962). Od religijności do mistyki. Zarys dziejów życia wewnętrznego w Polsce. Cz. 1: 966–1795. Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.
Grzegorczykowa, R. (2001). O specyficznych funkcjach wypowiedzi religijnych. Etnolingwistyka, 13.
Grzegorczykowa, R. (2005). Wypowiedzi religijne jako forma uczestnictwa w sacrum. W: S. Mikołajczak, T. Węcławski. Język religijny dawniej i dziś (t. 2, s. 15–24). Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Grzegorczykowa, R. (2008). Kilka refleksji na temat istoty, zakresu i cech swoistych języka religijnego. Poradnik Językowy, 10, 3–12.
Kołakowski, L. (1991). O wypowiadaniu niewypowiadalnego: język i sacrum. W: J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Język a kultura 4: Funkcje języka i wypowiedzi (s. 53–63). Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.
Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego. (2005). Jedność.
Lohfink, G. (2011). Modlitwa moją ojczyzną. Teologia i praktyka modlitwy chrześcijańskiej. Przeł. E. Pieciul-Karmińska. W drodze.
Lubaś, W. (2003). Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Domański, J. (2020). Łacina w Polsce. Średniowieczne piśmiennictwo myślicielskie. Antologia. Teksty wybrał, wstępem i komentarzem opatrzył Juliusz Domański. Polska Akademia Umiejętności & Author.
Markowski, A. (2005). Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. PWN.
Marini, P. (2007). Liturgia i piękno. Nobilis pulchritudo. Bernardinum.
Migut, B. (2018). Misteryjna natura liturgii. W: B. Drabik, W. Przyczyna (red.), Język w liturgii (s. 11–37). Biblos.
Milewski, T. (1964). Periodyzacja języków oficjalnych w Polsce i w Czechach (s. 49–52). Sprawozdania z Posiedzeń Komisji PAN. Oddział w Krakowie.
Milewski, T. (1969). Język scs w średniowiecznej Polsce. W: Tegoż: Z zagadnień językoznawstwa ogólnego i historycznego (s. 343–364). PWN.
Miodunka, W. (2003). Moc języka i jej znaczenie w kontaktach językowych i kulturowych. W: J. Bartmiński, J. Szadura (red.), Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań. T. 2: Warianty języka (s. 12–16). Wydawnictwo UMCS.
Nadolski, B., ks. (1989). Liturgika. Cz. 1: Liturgika fundamentalna. Pallottinum.
Nauczanie Papieży, Magisterium i Ojców Kościoła Katolickiego. Pobrane 23 marca 2022 z: http://www.traditia.fora.pl/nauczanie-papiezy-magisterium-i-ojcow-kosciola-katolickiego
O’Collins, G. SJ, Farrugia, E. G. SJ (1993). Zwięzły słownik teologiczny. Przeł. ks. J. Ożóg SJ. Wydawnictwo WAM.
Otwinowska, B. (1974). Język – naród – kultura. Antecedencje i motywy renesansowej myśli o języku. Ossolineum.
Puzynina, J. (1998). Człowiek – Język – Sacrum. W: S. Gajda, H. Sobeczko (red.), Człowiek – dzieło – sacrum (s. 19–31). Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej.
Rojszczak-Robińska, D. (2010). Język a Kościół (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia). Kwartalnik Językoznawczy, 2(2), 76–91.
Sczaniecki, P., o. OSB, (1962). Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy św. Księgarnia Św. Wojciecha.
Sczaniecki, P. OSB, (2020). Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy świętej. Wydawnictwo Benedyktynów.
Sobczykowa, J. (2007). Łacina w oczach dawnych Polaków. Przegląd Humanistyczny, 1, 105–115.
Sobczykowa, J. (2016). Cechy językowe rozważania Maryjnego z okładki księgi metrykalnej z Mszany. W: H. Dudała (red.), Tajemnice kompaturek. Księga metrykalna z Mszany (1638–1775). Edycja – Książki Naukowe i Specjalistyczne.
Skierska, I. (2003). Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce. Wydawnictwo Instytutu Historii PAN.
Stanisław ze Skarbimierza (2021). Mowy wybrane o mądrości. Oprac. M. Korolko. [Przeł. B. Chmielowska i in. „Arcana”.
Stawski, K., ks. (2005). Praktyka lingwistyczna Kościoła w pierwszym tysiącleciu. W: ks. K. Konecki (red.), Laudate Dominum. Księdzu Profesorowi Jerzemu Stefańskiemu z okazji 65-lecia urodzin i 40-lecia kapłaństwa (s. 491–513). Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum.
Węcławski, T. (1995). Wspólny świat religii. Znak.
Węcławski, T. (2014). Funkcja sakralna wypowiedzi religijnej. Aspekt teologiczny. W: R. Przybylska, W. Przyczyna (red.), Funkcje wypowiedzi religijnych. Biblos.
Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna. [1932] Wydawnictwo Gutenberga.
Wojtak, M. (1998). Czy można mówić o stylu człowieczej rozmowy z Panem Bogiem?. W: S. Gajda, H. J. Sobeczko (red.) Człowiek – dzieło – sacrum (s. 309–319). Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej.
Wolny, J. (1974). Kaznodziejstwo. W: M. Rechowicz (red.), Dzieje teologii katolickiej w Polsce, T. 1: Średniowiecze. Towarzystwo Naukowe KUL.
Zdunkiewicz-Jedynak, D. (2013). Wykłady ze stylistyki. PWN
Profesor Emeritus. Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-6765-6309
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
